2005

La yaro 2005 (MMV per Romala algarismi) esis ordinara yaro komencinta ye saturdio segun Gregoriala kalendario. Ol esis la 5ma yaro di la triesma yarmilo, la 5ma yaro di la 21ma yarcento, e la 6ma yaro di la yari 2000a.

Ca yaro, mutaco de la viruso H5N1, qua produktas ucela influenzo, efektigis pandemio qua afektis precipue Aziana landi, nome Vietnam, Popul-Republiko Chinia, Tailando, Kazakstan, Turkia e Kuwait, ma anke Rumania e Kroatia. On kalkulas ke ca morbo mortigis 60 personi en du yari. Tamen, por preventar lua dissemo, mili de uceli mustis mortigesar en ca landi.

Eventi

Kosmo

• 5ma di januaro - Planeteto Eris deskovresas dal astronomo Michael E. Brown.
• 14ma di januaro - Huygens-sondilo di Cassini-probilo venas adsur Titano, satelito di Saturno.
• 4ma di julio - L'incidilo (Impactor) sendita ek “Deep Impact”-probilo kolisionas kontre kometo Tempel 1 por studiar lua kontenajo e strukturo. To eventas en disto di 130 milion kilometri de Tero.

Mondo

• 19ma di aprilo - Benedictus la 16ma divenas papo.
• 1ma di septembro - La Skandinaviala literi å, ä ed ö esas uzebla en retal adresi.

Europa

• 27ma di aprilo - Aviono Airbus A380 flugas unesmafoye de Toulouse, Francia.
• 30ma di aprilo - Severo Moto, politikisto de Equatorala Guinea exilita, riaparas en Hispania.
• 30ma di aprilo - Terorist-atako en Kairo, Egiptia.
• 7ma di junio - En Hungaria László Sólyom elektesas prezidanto. La prezidanteso komencos ye la 5ma di agosto.
• 6ma di julio - L'Internaciona Olimpiala Komitato selektas London por eventeyo di l'Olimpiala Ludi en 2012.
• 12ma di julio - En Monako, Albert la 2ma divenas princo.
• 7ma di julio - En London, Anglia, en metropoliteno* explozas tri bombi ed un bombo en autobuso. To produktas 52 morti e 700 vunditi.
• 6ma til 14ma di agosto - En Helsinki, Finlando, eventas Mondala Championkonkurso pri Atletismo.
• 27ma di oktobro - En Francia, komencas incendiadi qui duros til la 8ma di novembro, kande la guvernerio impozas noktal interdikto por yuni evante min kam 16 yari.

Azia

• 9ma di januaro - Unesma prezidantal elekti en Palestina pos la morto di Yasser Arafat. Mahmud Abbas elektesas.
• 30ma di januaro - En Irak unesma parlamental elekti pos atako dal Usani e lua federiti.
• 14ma di februaro - Rafik Hariri, ex-chefministro di Libano, mortigesas en Beirut.
• 28ma di februaro - Suocidanta teroristo explozas bombo en la policeyo di Al Hillah, Irak, ed ocidas 127 personi.
• 28ma di marto - Ter-tremo en Indiana oceano proxim Sumatra, kun forteso 8.7 che la skalo di Richter.
• 13ma di mayo - En Uzbekistan, militisti mortigas 700 personi dum protesti kontre la judicio di 223 akuzita Islamana extremisti.
• 20ma di marto - Ter-tremo kun forteso 6.6 che skalo di Richter frapas Fukuoka, Japonia.
• 26ma di aprilo - Siriana trupi abandonas Libano pos 29-yar okupo.
• 12ma di julio - En Singapur, prezidanto Sellapan Ramanathan anuncas ke lu volas rielektesar.
• 23ma di julio - En Sharm el-Sheik, Sinai, Egiptia, bombi explozas e 88 homi perisas.
• 3ma di agosto - Mahmoud Ahmadinejad divenas prezidanto di Iran.
• 11ma di septembro - Israelan armeo kompletigas ekiro de Gaza.
• 12ma di septembro - Disney-lando inauguresas en Hong Kong.
• 1ma di oktobro - Tri ataki per bombi en Bali, Indonezia produktas 22 morti, inkluzite la 3 teroristi.
• 8ma di oktobro - Ter-tremo kun forteso 7.6 che la skalo di Richter kun epicentro 80 km nord-este de Islamabad frapas frontierala regioni di Pakistan, India ed Afganistan e produktas plua kam 73 000 morti.
• 29ma di oktobro - Tri atenti per bombi en Delhi, India, produktas 62 morti e vundas adminime 210 plusa homi.
• 6ma di decembro - Aviono Lockheed C-130 Hercules de Iranan aer-armeo falas sur edifico en Tehran. Omna 84 personi en nave e plusa 44 homi en l'edifico mortas.

Afrika

• 9ma di januaro - Sudan e Sud-Sudan signatas paco-pakto, e konflikto qua produktis 1.5 milion morti e duris dum 21 yari, finas.
• 5ma di februaro - Preske 38 yari di diktatoreso di Gnassingbé Eyadema en Togo finas.
• 8ma di aprilo - En Djibuti eventas prezidantal elekti en qua Ismail Omar Guelleh esas l'unika kandidato.
• 30ma di aprilo - Terorist-atako kontre turisti en Kairo, Egiptia: dum fugo de la polico, teroristo explozas su e vundas 7 personi. Du hori pose, du mulieri pafas kontre autobuso kun turisti.
• 3ma di agosto - En Mauritania, stato-stroko revokas prezidanto Maaouya Ould Sid'Ahmed Taya.

Nord-Amerika

• 10ma di januaro - En Usa, fango-glitado en La Conchita, Kalifornia, produktas 10 morti.
• 20ma di januaro - George W. Bush komencas duesma tempo kom prezidanto di Usa.
• 26ma di januaro - Du treni kolizionas en Glendale, Kalifornia: 11 personi mortas e 200 vundesas.
• 2ma di agosto - Acidento di aviono Airbus A340 - Air France flugo 358 - eventas en Toronto, Kanada. Omna interna personi, 297 pasajanti e 12 virari, ekigas ma kelka kun lejera vunduri.
• 29ma di agosto - Uragano Katrina devastas multa regioni di Usa apud Gulfo di Mexikia, e produktas 1.836 morti.

Central Amerika

• 8ma di aprilo - Eventas plebicito en Kuracao pri nedependo, od uniono kun Nederlando. L'autonomeso en la rejio Nederlandana aprobesis per 68% ek la voti.

Naski

• 23ma di junio - Beknaz Almazbekov, Kirgiziana futbalistulo
• 25ma di julio - Pierce Gagnon, Usan aktoro
• 12ma di agosto - Alyona Glotova, Rusiana gimnastikistino
• 3ma di oktobro - Maria Agafonova, Rusiana gimnastikistino
• 5ma di oktobro - Lulu Wilson, Usan aktorino
• 27ma di decembro - Kristina Pimenova, Rusa manekinino ed aktorino

Morti

Zhao Ziyang

• 17ma di januaro - Zhao Ziyang, chefministro di Popul-Republiko Chinia (1980 til 1987), prezidanto di komunista partiso (1987 til 1989) (n. 1919)
• 20ma di januaro - Per Borten, chefministro di Norvegia (n. 1915)
• 28ma di januaro - Jim Capaldi, Britaniana muzikisto e kompozisto (n. 1944)
• 2ma di februaro - Max Schmeling, Germana boxisto (n. 1905)
• 3ma di februaro - Zurab Zhvania, chefministro di Gruzia (n. 1963)
• 5ma di februaro - Gnassingbé Eyadéma, prezidanto di Togo (n. 1935)
• 10ma di februaro - Arthur Miller, Usana skriptisto (n. 1915)

Rafik Hariri

• 14ma di februaro - Rafik Hariri, chefministro di Libano (n. 1944)
• 20ma di februaro - Hunter S. Thompson, Usana jurnalisto e skriptisto, developinto di tale dicita gonzo-jurnalismo; su-ocidita (n. 1937)
• 21ma di februaro - Guillermo Cabrera Infante, Kubana skriptisto (n. 1929)
• 21ma di februaro - Zdzisław Beksiński, Polona piktisto (n. 1929)
• 25ma di februaro - Peter Benenson, fondinto dil Internaciona Amnestio (n. 1921)
• 28ma di februaro - Édouard Stern, Franca financisto (n. 1954)
• 6ma di marto - Hans Albrecht Bethe, Germana-Usana fizikisto, Nobel-laureato (n. 1906)
• 8ma di marto - Aslan Mashadov, Chechena politikisto (n. 1951)
• 8ma di marto - César Mansueto Lattes, Braziliana fizikisto (n. 1924)
• 19ma di marto - John DeLorean, Usan entraprezisto (n. 1925)
• 26ma di marto - James Callaghan, chefministro di Unionita Rejio (n. 1912)
• 2ma di aprilo - Papo Ioannes Paulus la 2ma (n. 1920)
• 5ma di aprilo - Saul Bellow, Usana skriptisto, Nobel-laureato pri literaturo (n. 1915)
• 6ma di aprilo - Princo Rainier la 3ma di Monako (n. 1923)

Ezer Weizman

• 24ma di aprilo - Ezer Weizman, prezidanto di Israel (n. 1924)
• 2ma di mayo - Wee Kim Wee, prezidanto di Singapur (n. 1915)
• 6ma di junio - Anne Bancroft, Usan aktorino (n. 1931)
• 11ma di junio - Vasco Gonçalves, chefministro di Portugal (n. 1922)
• 20ma di junio - Jack Kilby, Usan injenioro, Nobel-laureato pri fiziko (n. 1923)
• 20ma di junio - Larry Collins, Usana skriptisto (n. 1929)
• 20ma di junio - Charles David Keeling, Usana ciencisto (n. 1928)
• 1ma di julio - Luther Vandross, Usana kantisto di R&B (n. 1951)
• 6ma di julio - Claude Simon, Franca skriptisto, Nobel-laureato (n. 1913)

Edward Heath

• 17ma di julio - Edward Heath, chefministro di Unionita Rejio (n. 1916)
• 18ma di julio - William Westmoreland, Usana generalo (n. 1914)
• 19ma di julio - Alain Bombard, Franca biologiisto (n. 1924)
• 31ma di julio - Wim Duisenberg, Nederlandana politikisto, prezidanto di Europana Centrala Banko (n. 1935)
• 1ma di agosto - Rejulo Fahd di Saudi-Arabia (n. 1923)
• 13ma di agosto - David Lange, chefministro di Nova-Zelando (n. 1942)
• 16ma di agosto - Roger Schutz, Suisa monako (n. 1915)
• 28ma di agosto - Jacques Dufilho, Franc aktoro (n. 1914)
• 3ma di septembro - William Rehnquist, Usan advokato (n. 1924)
• 6ma di septembro - Eugenia Charles, chefministrino di Dominika (n. 1919)
• 7ma di septembro - Sergio Endrigo, Italiana kantisto (n. 1933)
• 11ma di septembro - Abdallah Ibrahim, chefministro di Maroko (n. 1918)
• 13ma di septembro - Julio César Turbay Ayala, prezidanto di Kolumbia (n. 1916)
• 20ma di septembro - Simon Wiesenthal, persekutero di nacional-socialisti (n. 1908)
• 25ma di septembro - Don Adams, Usan aktoro e komediisto (n. 1923)
• 27ma di septembro - Ronald Golias, Braziliana komediisto (n. 1929)

Milton Obote

• 10ma di oktobro - Milton Obote, prezidanto di Uganda (n. 1925)
• 11ma di oktobro - Edward Szczepanik, Polona politikisto, chefministro en exilo (n. 1915)
• 24ma di oktobro - José Azcona del Hoyo, prezidanto di Honduras (n. 1926)
• 24ma di oktobro - Rosa Parks, Usana sutisto, Matro dil Movado pri Civila Yuri (n. 1913)
• 28ma di oktobro - Richard Errett Smalley, Usana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1943)
• 9ma di novembro - Kocheril Raman Narayanan, prezidanto di India (n. 1921)
• 24ma di novembro - Pat Morita, Usan aktoro (n. 1932)
• 4ma di decembro - Gloria Lasso, Hispana kantistino (n. 1922)
• 4ma di decembro - Débora Arango, Kolumbiana piktistino (n. 1907)
• 6ma di decembro - Devan Nair, prezidanto di Singapur (n. 1923)
• 10ma di decembro - John Bennett Fenn, Usana kemiisto, Nobel-laureato (n. 1917)
• 17ma di decembro - Marc Favreau, Kanadana skriptisto (n. 1929)

Nobel-premiiziti

• Fiziko: Roy J. Glauber, John L. Hall, Theodor W. Hänsch
• Kemio: Robert Grubbs, Richard Royce Schrock, Yves Chauvin
• Fiziologio o Medicino: Robin Warren, Barry Marshall
• Literaturo: Harold Pinter
• Paco: Mohamed ElBaradei, IAEA
• Ekonomiko: Robert J. Aumann, Thomas Schelling