Germania

Germania
Bundesrepublik Deutschland

Standardo di Germania	Blazono di Germania
Nacionala himno:
Das Lied der Deutschen (3ma strofo)

Urbi:
Chefurbo:	Berlin
Precipua urbo:	Berlin
Lingui:
Oficala lingui:	Germana
Guvernerio:
Tipo:	Republiko
· Prezidanto:	Frank-Walter Steinmeier
· Kancelero:	Olaf Scholz
Surfaco: (63^ma maxim granda)
· Totala:	357 021 km²
· Aquo:	2,416 %
Habitanti: (18^ma maxim granda)
· Totala:	83 129 285^[1] (2021)
· Denseso di habitantaro:	232 hab./km²
Plusa informi:
Valuto:	Euro
Veho-latero:	dextre
ISO:	`DE`
	`DEU`
	`276`
Reto-domeno:	.de
Precipua religio:	kristanismo (75,8%)

Germania esas lando jacanta an central Europa. Ol havas kom vicini Dania norde, Polonia e Chekia este, Austria e Suisia sude, e Francia, Luxemburgia, Belgia e Nederlando weste.

Bazala fakti pri Germania.

Historio

Precipua artiklo: Historio di Germania

Mapo kun Romana provinci (Britannia, Celtica, edc., plu Germania este.

Iulius Caesar nomizis Germania la nekonquestita estala rivo di Rheno, dum ke la westala rivo, konquestita da Romana imperio dividesis en Belgica e Gallia Celtica. En la yaro 9 Germana tribui vinkis Romani en la batalio di la foresto di Teutoburg, e preventis l'invado di la regiono da Romani. Dum la Mezepoko existis diversa princii en parto di la regiono, dum ke altra altra parto apartenis a la Santa Romana Imperio. La Santa Romana imperio desaparis en 1648, e diversa nedependanta rejolandi e princolandi aparis, exemple Prusia, Bavaria e Saxonia.

Precipua artiklo: Prusia

Pos Franca revoluciono e Napoleonala militi, feudismo desaparis, e liberalismo e nacionalismo aparis e developis su en la regiono. Prusia, kun lua chef-urbo Berlin, gradope ganis militala, ekonomiala e politikal importi. En 1871 pos vinkar Franca-Prusiana milito, Prusia kompletigis lua unigo kun la vicina princii ed adicionis la teritorii di Alzacia-Lotringia, ante okupita da Franci, por formacar Germana imperio, sub la chefeso di la kancelero Otto von Bismarck.

Precipua artiklo: Germana imperio

Germana imperio partoprenis en la divido di Afrika dum la fino di la 19ma yarcento e recevis la kolonii di Tanganyika, Togo, Kamerun e Sud-West-Afrika, nun Namibia. Ol anke recevis la teritorio di Nova-Guinea en Oceania.

kurta kronologio

1914 til 1918 Unesma mondomilito. Germania perdis la milito.
1919 til 1933 La Republiko di Weimar. Germania divenis parlamentala demokratio.
1933 La diktatoreso di Nationalsocialisti kun ka diktatoro Adolf Hitler komencas.
1939 til 1945 Duesma mondomilito. Germania perdis la milito ed okupesis per Britania, Francia, Sovietia ed USA
1949 Divido di Germania en West-Germania ed Est-Germania

Precipua artiklo: Est-Germania

Precipua artiklo: West-Germania

Ye 3ma di oktobro 1990, la Federala Republiko di West-Germania esis ri-unigata kun Est-Germania. Pos la falo di la Berlin-muro ye 28ma di novembro 1989, elektado eventis en Est-Germania ye 18ma di marto 1990; la vinkanto di la elekto esis la Allianz für Deutschland, koaliso qua deziris rapida ri-unigo kun West-Germania. Diskutadi sequis, e kontrato por establisar uniono divenis valida ye 1ma di julio. La ri-unigita lando esas egardata kom plu granda versiono di la Federala Republiko, ne kom sucedanta stato.

Ye la 10ma di marto 1994 Berlin divenis chef-urbo di unionita Germania, en substituco a Bonn. Pos riunigo, Germania asumis plu importanta roli en Europana Uniono ed en NATO. La lando sendis trupi por sekurar la paco en Balkani ed en Afganistan. Ta partopreno en exterala misioni esas kontroversa, nam Germana armeo, segun lua legi, servas por presorga defendo.

Politiko

Germania esas federala parlamentala republiko. La federala prezidanto esas la chefo di stato, ed elektesas da la federal Asemblajo, qua konsistas ek la membri di Bundestag plu la reprezentanti de landala parlamenti.

La federala kancelero (chefministro) administras la guvernerio ed esas la maxim povoza persono en la politikala sistemo di Germania.

La parlamento havas 2 chambri: Bundestag (kun 622 membri) e Bundesrat (equivalanta ad Senato, kun 69 membri). La Bundesrat konsistas ek reprezentanti di la landala guverni e reprezentas la interesi di la federala landi.

Bundestag en 2009 havas 622 membri.

La *Bundestag* segun fracioni ye la 24ma di oktobro 2017
partiso	nombro di mandati
Kristana Demokrata Uniono/Kristana Sociala Uniono	246
Social-Demokrata Partiso	152
Alternativo por Germania	122
Libera Demokrata Partiso	80
La Sinistro	76
Federuro '90/Li Verdi	67
Sen fraciono	5

La nuna konstituco di Germania (Grundgesetz, qua signifikas "bazala lego") esas l'anciena konstituco di West-Germania, adoptita ye la 8ma di mayo 1949, modifikita en 1990 por la procedo di riunigo, e pose en 1994, 2002 ed en 2006. La "judiciala gardisto" di Germana konstituco esas la federala konstitucala korto di Germania (Bundesverfassungsgericht) qua povas deklarar ke ula lego esas kontrekonstituca. L'artiklo 95 de Germana konstituco ank establisas altra korti: la federala korto di yuro, la federala administrala konsilistaro, la federala korto pri laborala temi, e la federala sociala korto. L'artiklo 101 impedas kreao di extraordinara korti, exemple la populala korto (Volksgerichtshof) establisita dum la Triesma Reich.

Geografio

Topografiala mapo di Germania.

La roko Loreley e la fluvio Rheno.

Precipua artiklo: Stati di Germania

Havanta 357 021 km² di extenso, Germania esas la 7ma maxim vasta lando de Europa e la 63ma maxim vasta del mondo. Lua maxim alta monto esas Zugspitze kun 2 962 metri di altitudo sude de la lando, che Alpi. Inter la sudo di la lando e la nordo, jacas alta tereni kovrata per foresti. Norde, la tereni esas basa til la litoro di Norda Maro.

Lua dominacanta klimato esas temperema, kun marala influi norde, e kontinentala. Vintri esas kolda en la regioni proxim l'Alpi. La norda regoni influesas dal marala venti, qui adportas humideso de la Norda maro.

La precipua fluvio di la lando esas Rheno, qua havas entote 1230 km, di qui 865 km en Germana teritorio. Lua precipua enfluanti esas Neckar, Main e Mosel. Altra importanta fluvii esas Danubio (687 km en Germania) ed Elbe (787 km en Germania), Saale e Weser. Lua maxim granda lago esas Constance (Germane: Bodensee).

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Germania

Germania havas kapitalista ekonomio distingata per alte qualifikata laboropovo, developata substrukturo, vasta rezervi di kapitalo, basa nivelo di koruptajo^[2] ed alta nivelo di novigado. Ol havas la maxim granda ekonomio di Europa e la 5ma granda del mondo segun pareso di kompro-povo.

Demografio

Demografiala piramido di Germania en 2017

Katedralo di Köln.

Segun statistiki de The World Factbook por julio 2018, Germania havis 80 457 737 habitanti. Segun etnio, esis Germani: 87,2%. Turki esas 1,8%, Poloni esas 1%, Siriani esas 1%, e 9% esas de altra etnii.^[3] Cirkume 0,07% ek la Germaniani esas Sorbi, populo di etnio Slava.

La linguo oficala esas Germana. Altra lingui parolata esas Dana, Friziana, Sorbiana e Romani kom minoritatala lingui. Basa Germana, Dana, Basa ed Alta Sorbiana, Norda e Sater Friziana e Romani agnoskesas kom regionala lingui.^[3]

Segun religio, la maxim multa habitanti esas kristani, di qui 28,2% esas katoliki, 26% protestanti, 1,9% ortodoxi, e 1,1% esas altra kristani. Mohamedani esas 5%, altra religii esas 0,9%, e 37% praktikas nula religio.^[3]

Maxim populoza urbi

La 20 maxim populoza urbi di Germania (2010)

Rango	Nomo	Provinco	Regiono	Habitantaro	Rango	Nomo	Provinco	Regiono	Habitantaro
1^ma	Berlin	Berlin	[[{{{regiono1}}}]]	3 471 756	11^ma	Dresden	Saxonia	[[{{{regiono1}}}]]	523 058
2^ma	Hamburg	Hamburg	[[{{{regiono2}}}]]	1 786 448	12^ma	Leipzig	Saxonia	[[{{{regiono12}}}]]	522 883
3^ma	München	Bavaria	[[{{{regiono3}}}]]	1 353 186	13^ma	Hannover	Infra-Saxonia	[[{{{regiono13}}}]]	522 686
4^ma	Köln	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono4}}}]]	1 007 119	14^ma	Nürnberg	Bavaria	[[{{{regiono14}}}]]	505 664
5^ma	Frankfurt	Hesia	[[{{{regiono5}}}]]	688 664	15^ma	Duisburg	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono15}}}]]	489 599
6^ma	Stuttgart	Badenia-Wurtemberg	[[{{{regiono6}}}]]	606 588	16^ma	Bochum	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono16}}}]]	374 737
7^ma	Düsseldorf	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono7}}}]]	598 786	17^ma	Wuppertal	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono17}}}]]	349 721
8^ma	Dortmund	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono8}}}]]	580 444	18^ma	Bonn	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono18}}}]]	324 899
9^ma	Essen	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono9}}}]]	574 635	19^ma	Bielefeld	Nordrheno-Vestfalia	[[{{{regiono19}}}]]	323 270
10^ma	Bremen	Bremen	[[{{{regiono10}}}]]	547 340	20^ma	Mannheim	Badenia-Wurtemberg	[[{{{regiono20}}}]]	313 174
Berlin		Hamburg		München		Köln
Fonto: nekonocata

Kulturo

Immanuel Kant

Albert Einstein

La kulturo di Germania aparis ante ke ol divenis unigita stato. Importanta filozofi, exemple Immanuel Kant, Friedrich Nietzsche, Friedrich Hegel, Karl Marx, Friedrich Engels, Arthur Schopenhauer, Martin Heidegger, Theodor Adorno, edc, naskis en la lando. Albert Einstein, Wilhelm Conrad Röntgen, Werner Heisenberg e Erwin Schrödinger facis importanta inquesti e deskovraji ciencala.

Filmifisti, exemple Friedrich Wilhelm Murnau, Werner Herzog o Rainer Werner Fassbinder obtenis mondala notoreso.

Literaturo

Pri literaturo Germania produktis notora ed influiva poeti e skriptisti, exemple Gotthold Ephraim Lessing, Goethe, Friedrich Schiller, Bertolt Brecht, ed la Nobel-laureati Theodor Mommsen, Paul Heyse, Gerhart Hauptmann, Thomas Mann, Nelly Sachs, Hermann Hesse, Heinrich Böll, Günter Grass e Herta Müller.

Muziko

Johann Sebastian Bach, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven, Richard Wagner, Felix Mendelssohn, Joseph Haydn e Robert Schumann esas notora exempli pri la kontributado Germana-Austriana a la klasika muziko. Plu recente, l'elektronikala muzikisto Karlheinz Stockhausen obtenis internaciona agnosko da muzikala kritikisti. Nune, Germania esas la maxim granda merkato por muziko en Europa e la 3ma maxim granda de la mondo. Ol influis la jenri techno e rock, e pioniris la nomizita trance-muziko. Exempli pri moderna muzikisti Germana qui obtenis internaciona notoreso: la kantisti Herbert Grönemeyer, Udo Lindenberg e Peter Maffay, la bandi Scorpions, Kraftwerk, Modern Talking e Tangerine Dream, e la kantistini Nina Hagen e Nena, e la disk-jokeo Monika Kruse.

Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832)	Friedrich Schiller (1759-1805)	Fratuli Grimm (1785-1863)	Thomas Mann (1875-1955)	Hermann Hesse (1877-1962)

Sporto

Futbalo esas la maxim populara sporto en Germania. Germana nacionala esquado trifoye vinkis la mond-championkonkurso di futbalo (1954, 1974 e 1990). Germania anke vinkis trifoye la Mondala Kupo di Futbalo (1974, 2006 e 2014).

Somerala olimpiala ludi eventis dufoye en Germania: en Berlin, 1936 ed en München, 1972.

Vintrala olimpiala ludi eventis en 1936 en Garmisch-Partenkirchen.

Extera ligilo

Pagino di Germana guvernerio

Referi

↑ Bevölkerungsstand am 30. Juni 2021 -
↑ "CPI 2009 table" Transparency International.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Europe::Germany - The World Factbook - Publikigita da CIA. URL vidita ye 17ma di julio 2019.

Commons

Commons havas kontenajo relatante a:

Germania

	Europana Uniono
Membrostati:	Austria – Belgia – Bulgaria – Chekia – Chipro – Dania – Estonia – Finlando – Francia – Germania – Grekia – Hispania – Hungaria – Irlando – Italia – Kroatia - Latvia – Lituania – Luxemburgia – Malta – Nederlando – Polonia – Portugal – Rumania – Slovakia – Slovenia – Suedia
Negocianta stati:	Islando - Montenegro – Norda Makedonia – Serbia – Turkia
Peticionanta stati:	Albania
Potenciala kandidati:	Bosnia e Herzegovina - Kosovo

[Bevölkerungsstand-1] Bevölkerungsstand am 30. Juni 2021 -

[2] "CPI 2009 table" Transparency International.

[CIA-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Europe::Germany - The World Factbook - Publikigita da CIA. URL vidita ye 17ma di julio 2019.

[1]

[2]

[3]