Seycheli

Seycheli
Repiblik Sesel République des Seychelles Republic of Seychelles
Standardo di Seycheli	Blazono di Seycheli
Nacionala himno:
Koste Seselwa
Urbi:
Chefurbo:	Victoria
· Habitanti:	20.050 (2003)
Lingui:
Oficala lingui:	Kreola linguo di Seycheli, Franca, Angla
Guvernerio:
Tipo:	Republiko
· Prezidanto:	Wavel Ramkalawan
Surfaco: (197ma maxim granda)
· Totala:	451 km²
Habitanti: (197ma maxim granda)
· Totala:	97 167 (2023)
· Denseso di habitantaro:	205,3 hab./km²
Plusa informi:
Valuto:	Rupio di Seycheli
Veho-latero:	sinistre
ISO:	SC
	SYC
	690
Reto-domeno:	.sc

Seycheli esas lando ed arkipelago jacanta an Indiana oceano, este de Afrikana kontinento, e norde de Madagaskar e Maurico. Segun lua konstituco, ol konsistas ek 155 insuli.

Lua chef-urbo, Victoria, distas 1500 km este de la litoro di Afrika.

L'insuli nomesis homajanta Jean Moreau de Séchelles, ministro pri la financi dil rejulo Louis la 15ma di Francia.

Bazala fakti pri Seycheli

Historio

Precipua artiklo: Historio di Seycheli

Jean Moreau de Séchelles, intendanto di Lille.

Segun studiisti, Austroneziani, e pose Maldiviani ed Arabi esis l'unesma populi qui vizitis Seycheli. Homala restaji de la 12ma yarcento trovesis an l'insulo Silhouette.

En 1502, Portugalana explorero Vasco da Gama vidis l'insuli e nomizis ol Almirantes ("admirali"). En 1609 Angla komercala floto perdita en l'Indiana oceano dum tempesto trovis abundanta aquo, fishi, kokosi, uceli e tortugi en l'insuli. Navanari relatis la deskovro, ma Anglia facis nulo por koloniigar ol.

Franci esis l'unesma kolonigiisti di Seycheli, en 1742. L'insulo recevis la Franca nomo "Seychelles" memoriganta Jean Moreau de Séchelles, intendanto di Lille. La komenco di Sep-yara milito rimemorigis l'autoritati en Maurico pri l'insuli Seycheli. En 1790, konseque de Franca Revoluciono, kolonigiisti de la insuli formacis kolonial asemblajo e decidis ke li propra administrus la kolonio. Jean-Baptiste Queau de Quincy esis lasta Franca administristo.

En 1794 Britaniani okupis la teritorio. Jean Baptiste Quéau de Quincy decidis ne rezistar, e negociis kapitulaco kun Britaniani, qui prenis kontrolo dil arkipelago komplete pos la kapitulaco di Maurico en 1810.

Nur en 1903 Seycheli divenis kolonio di la krono. Ernest Bickham Sweet-Escott divenis lua unesma guberniestro. Dum kelka tempo Unionita Rejio uzis l'insuli kom kolonio por exilar desagreabla karcerani. Un ek la maxim notora esis arkiepiskopo Makarios de Chipro.

En marto 1970 reprezenteri e politikisti de Seycheli komencis diskutar en London pri la futuro dil insuli. En la kunveno apartenis la Demokratiala partiso di Seycheli (Seychelles Democtaric Party - SDP) komandita da James Mancham, qua defensis forta uniono kun Unionita Rejio, e l'Unionita Partiso dil Populo di Seycheli (Seychelles People's United Party) komandita da France-Albert René, qua defensis la nedependo. En l'elekti qui eventis en novembro ta yaro SDP vinkis. En la sequanta elekti qui eventis en aprilo 1974, la du partisi decidis suportar la nedependo. Pos vinkir, la du partisi komencis dialogar kun l'Unionita Rejio.

Seycheli nedependanteskis ye la 29ma di junio 1976. James Mancham divenis lua unesma prezidanto, ma en 1977 ilu revokesis de povo per stato-stroko. France-Albert René remplasis ilu. La konstituco adoptita en 1979 deklaris lando socialista stato.

En 1986 la ministro pri la defenso Ogilvy Berlouis probis revokar la prezidanto René per stato-stroko. René solicitis militala helpo de India e sufokis la stato-stroko.

Ye la 4ma di decembro 1991 pos la krulo di Sovietia, prezidanto René anuncis plurapartisal elekti, pos 16 yari kun sistemo di singla partiso.

Politiko

Sideyo di la prezidanteso di Republiko Seycheli.

Ex-Prezidanto Danny Faure

Seycheli esas prezidantala republiko. La chefo di stato e chefo di guvernerio esas la prezidanto, qua elektesas dal populo por 5-yara periodo. Lu indikas la ministraro, qua mustas aprobesar dal parlamento. Nun esas Danny Faure.

La parlamento havas singla chambro, la Nacional Asemblitaro (Assemblée Nationale) kun 34 membri, di qui 25 elektesas dal populo, e 9 indikesas da la partisi. Omni elektesas por 5-yara mandato. La du precipua partisi esas l'United Seychelles, antee nomizita People's Party (kreole: Parti Lepep, PL), e Seychelles National Party (SLP).

La nuna konstituco di Seychelles aprobesis ye la 16ma di junio 1993 ed efikeskis ye la 23ma di junio sam yaro. Segun ol, la judiciala povo di la lando konsistas ek la Supra korto, l'Apelo-korto, e da lokala korti qui povas kreesar dal legifantaro. La Generala Advokato e la judiciisti de la Supra korto indikesas dal prezidanto, de listo di kandidati. La chefo di la Supra korto titulizesas "Chef-judiciisto".

Geografio

Mapo di Seycheli.

Plajo Anse Source d'Argent, an l'insulo La Digue, Aldabra.

Seycheli esas arkipelago kun 115 insuli, di qui nur 33 habitesas. La maxim granda e maxim populoza esas l'insulo Mahé, ube jacas la chef-urbo, Victoria, e 90% de la habitantaro di la lando. L'atolo Aldabra, kun 4 insuli, apartenas a Seycheli. La Sudal insulo dil atolo, kun 116,1 km², esas la 2ma maxim granda insulo de Seycheli.

Seycheli jacas cirkume 1.600 km este de Keniana litoro. Lua klimato esas humida, e la mezvalora pluvo-quanto yarala varias de 2.600 mm en Victoria til 3.600 mm en la bazo di la monti. Ne existas importanta fluvii.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Seycheli

Dum l'epoko di la granda plantacerii, cinamo, vanilo e kopro esis la precipua produkturi por exportaco. Nun, turismo employas cirkume 30% de la laboro-povo dum ke l'agrokultivo employas nur 3%.

Demografio

Habitantaro di Seycheli, de 1961 til 2005.

Victoria, chef-urbo di Seycheli.

Kande Britaniani konquestis Seycheli, li permisis Franci konservar lia landi. Britaniani e Franci uzis sklavi en lia farmeyi, e quankam Britania interdiktis sklaveso en 1835, la regiono duris recevar sklavi. Do, la Gran blan ("granda blanki") duris dominacar la richeso e politikala vivo di la regiono.

Segun statistiki de The World Factbook por 2023, Seycheli havis 97 167 habitanti. La maxim multa esas mestici de est-Afrikana e Madagaskarana origino. Existas grupi di Franci, Indiani, Chiniani ed Arabi.

L'oficala linguo di la lando esas la kreola linguo di Seycheli, parolata da 89,1% de la habitantaro. L'Angla, parolata da 5,1% de la habitantaro, e la Franca, parolata da 0,7%, ank esas oficala. Altra lingui parolesas da 3,8% de la habitantaro, e 1,4% ne informis lia idiomo en 2010.

La religio kun maxim granda nombro di adepti esas katolikismo, praktikata da 76,2% de la habitantaro. Protestanti esas 10,5%, altra kristani esas 2,4%, Hindui esas 2,4%, Mohamedani esas 1,6%; 0,9% praktikis nula religio, 1,1% praktikis altra religii ne-kristana, e 4,8% ne informis pri religio, segun statistiki de 2010.

Preske 90% de la habitantaro vivas en Mahé, la maxim granda insulo, di qui 80% en l'urbo Victoria.

Kulturo

La socio di Seycheli esas esence matriarkala. Matri tendencas a dominacar familii, kontrolar ordinara spensi, e kontrolar l'interesi di pueri. Viri esas importanta por lia habileso en verkar en salariata labori, tamen lia influo en domestikal aferi esas poka.

La muziko di Seycheli influesis da diversa stili, exemple Europana kontradanso, polko e mazurko, Mauricoana e Reunionana "sega", da "taarab", da soukous, e da altra Afrikana jenri.

La maxim populara sporto en Seycheli esas basketbalo, qua populareskis multe dum la pasinta yardeko. La squado nacionala pri basketbalo klasifikesis por partoprenar l'Afrikana Ludi.