Hinduismo

Hinduismo esas tre probable la maxim anciena religio qua existas en mondo. Ol ne havas fondero ed esas paganismo (o politeismo) kun tre alta filozofio e psikologiala savo. Ita tre alta penso- e koncio-nivelo posibligis ad ol posvivar omna ataki dal monoteista religii e precipue dil islamo.

La tre richa mitologio e penso-maniero dil Hinduismo ne povas facile klasifikesar segun la normi dil Ocidentala mento. On povas tamen skribar ke existas fundamentala triuno en l' Indiala religio, nome Brahma la Kreero, Vishnu la Protektero e mantenero dil universo e Shiva la Destruktero, qui omni esas aspekto dil lo Absoluta nekonocebla, nome Brahman. La kulti ("puja"-i) di Vishnu e Shiva esas maxim difuzita dum ke olta di Brahma apene existas pro ke on ne reprezentas la kreo-proceso. En la realeso esas turbo de deaji che Hinduismo, nam la dei esas nur diversa aspekti di lo deala qua fundamentale esas una. Notinde ke la kulto di Ganesha, dio kun elefanto-kapo e filiulo di Shiva, esas extreme sucesoza nunepoke, nam Ganesha esas deajo qua okupesas pri la singladia vivo e desaparigas la obstakli qui impedas la realigo dil deziri di lua devocozi.

Hinduismo esas la kadro dil kasto-sistemo qua origine posibligis (e posibligas ulagrade ankore nun) harmonioza kunvivo inter tre diversa populi, rasi e genti. Existas quar fundamentala kasti (dividita en grandanombra sub-kasti) nome oli esas olti di la bramani (sacerdoti), di le Kshatriya (militisti), di le Vaishya (komercisti, Gandhi esis Vaishya) e di le Shudra (agrokultivisti e mestieristi). Regretinde ita sistemo degeneris e tre rigideskis lor la periodo dil Mohamedismala okupado di India. Anke la dicita sistemo ne havis la tempo inkluzar marjinala populi e li divenis "netushebla" e quaze exter la socio-ordino di India. Esas notinda ke la nociono di pureso same mentala kam korpala esas tre importanta por la Hinduismo ed anke pleas grava rolo en la medicino naskinta en la kadro di Hinduismo, nome la "ayurveda"-ala medicino. La tradicionala linguo di Hinduismo esas la Sanskrita idiomo qua esis dum plura yarmili la komuna linguo dil bone edukita Indiani e qua en kelka medii esas vivanta ankore nun. La Hinduismo ne timis evolucionar dum lua longa existo ed anke nunatempe esas tre apta adaptesar a la moderna mondo e mem seduktar la Ocidentani, quankam ol nule vizas konvertar irga homo exter India.Pluse esas notinda ke Varanasi o Benares (por l' Ocidentani) esas la sakra urbo dil Hinduismo adube pia Hinduisti volas mortar por obtenar plu rapide la liberigo spiritala lor lia transmondesko pos lia kremaco ed imerso di lia cindraji en fluvio Ganga.

Por havar plusa informi pri Hinduismo esas tre facila serchar informi che la interreto en onua nacionala linguo. Taskope on serchez la vorti : Vishnu (o Vishnou por la Franca-parolanti), Shiva, Ganesh(a). La ikoni dil deaji esas splendidega (supera a la Kristana ikoni) e la Indiana muziko dil puja (kulto por deajo) esas tre bela (se onu havas la fortuno kaptar tala ret-pagino). Pro la prezenteso di multa Indiana enmigranti en Ocidento e pro la prestijo dil Indiala kulturo e spiritaleso, Hinduismo, e precipue lua filozofio, influas diskrete ma efikive la mento dil Ocidentani a plu granda toleremeso e komprenemeso pri altra kulturi e religii.

La Santa Libri dil Hinduismo

Le quar "Vedas"

1. la Rig-veda
2. la Sama-veda
3. la Yajur-veda
4. la Atharva-veda.

Le Vedas konsistas:

1. ek himni a la Dei e Deini ica seciono esas nomizita "Samhita";
2. ek la signifiko di la himni (Brahmana);
3. ek la interpretadi (Aranyakas);
4. ek la metafizikala dialogi (Vedanta o Upanishad).

La Upanishad klarigas la spiritala esenco di le Vedas e li trovesas ye la fino di le Vedas. La nombro di le Upanishad esas 1.180, inter qui le maxim importanta esas:

1. Isha Upanishad
2. Kena Upanishad
3. Katha Upanishad
4. Prasna Upanishad
5. Mundaka Upanishad
6. Mandukya Upanishad
7. Taittiriya Upanishad
8. Aitareya Upanishad
9. Chandogya Upanishad
10. Shvetashvatara Upanishad

Brihadacharyas Upanishad.

La "Vedangas" e la "Upavedas"

La "Vedangas" e la "Upavedas" esas anke altra Santa Libri dil Hinduismo, li esas texti, qui augmentas la antee dicita Vedas. Existas sis Vedangas: Siksa, Jyotisha, Kalpa, Niruti, Candas e Vyakarana. Jyotisha (pri astrologio) esas la maxim famoza inter li. La "Kalpa" parolas pri ritualeso. La "Upavedas" esas kin: Artha, Dhanur, Sthapatya, Gandara e Ayurveda. La "Ayur-veda” esas la temo pri l'arto di la medicino.

La "Agamas"

La "Agamas" parolas pri rituali por l'adorado di la Deuli e Deini. Oli esas kin ed oli traktas pri l'adorado di Ganesha, Shakti, Surya, Shiva e Vishnu.

"Ramayana" e "Mahabharata"

Li traktas pri du inkarneski di la Sinioro Vishnu, sub la formi di "Rama" e "Krishna". Ramayana skribesis da Valmiki e la Mahabharata da la Sajulo Vyasa.

"Puranas"

Ol esas morala rakonti.

La Santa Linguo dil Hinduismo

La santa linguo dil Hinduismo esas la "sanskrita linguo", parolata ye la 2000 a.K. en India. La signifiko dil vorto "Sanskrit" esas: perfekta, perlaborita linguo. Ol esas la linguo di le "Vedas" e di omna Santa Libro ed anke di le "Mantras" (vorti di forteso). De ica santa linguo evolucionis multa lingui parolata en India e Bangladesh: Hindua, Bengala, Maratha, Gujarata, Nepala (parolata en Nepal) e Sinhala (parolata en Shri Lanka). Grava esas la komuna vorti inter la Sanskrita linguo, la Latina linguo,la Greka linguo e la Lituana linguo.

La Dei dil Hinduismo

La Hinduismo esas religio kun diversa Deuli e Deini. Tri esas la Dei, qui guvernas la mondo: Brahma: la kreinto, Vishnu: la prezervanto e Shiva: la destruktanto.

La Deo Vishnu exekutas la tasko prezervar la mondo per Sua inkarnesko aden multa formi ye tempi di krizo. La tri Deuli, qui guvernas la mondo, havas spozini, qui esas Deini. La spozino di Brahma esas Sarasvati, Deino di la konoco. La spozino di Vishnu esas Lakshmi, Deino di la richeso e di la prosperado. La spozino di Shiva esas Parvati, qua esas adorita kom Kali o Durga.

Existas anke altra Deuli e Deini, exemple: Ganesh, qua havas la kapo di elefanto ed il esas la filiulo di Shiva e di Parvati. Hanuman, qua esas simio, Surya: Deo dil suno, Ganga Ma: Deino dil rivero, Samudra: Deo dil maro, Indra (lat. Imber) Rejo dil Dei, Prithvi: Deino dil tero, Shakti: Deino dil forteso, Agni (lat. ignis), Varuna (gr. ouranós).etc. Segun la Hinduala maniero la Deini esas nomizita "Ma" quo volas dicar: matro. Ula Dei havas plu kam un nomo. Shiva esas anke nomizita "Shankar" , "Mahadev" , "Natraj", "Mahesh" e multa altra nomi. Ganesh esas anke nomizita "Ganpati". La inkarneski di Vishnu (Avatar).

La Sinioro Vishnu inkarneskis 9-foyi por la prezervado dil mondo e singlafoye Il havis diferanta formi, qui esas adorata kom Dei.

1. En la unesma inkarnesko Il aparas kom fisho nomizita "Matsya" por konvinkar Manu kolektar uceli, animali e planti ed irar aden navo kun li. Pose inundado destruktis omno e la nova homaro komencis de Manu.
2. En la duesma inkarnesko Il aparas kom tortugo nomizita "Kurma", qua helpis la Dei e la Ne-dei, por transformacar l'oceano di lakto aden butro. Itan oceanon Il posedis en Sua deala tresori.
3. En la triesma inkarnesko Il esas "Varaha" la aprulo, qua uzis olua dentegi por surlevigi la Tero, qua esis sinkita en la maro.
4. En la quaresma inkarnesko, Il aparas kom "Narasimha", mixuro inter "homo-leono". Il aparis per ica formo por ocidar demono, quan nek homo nek animalo povis ocidar.
5. En la kinesma inkarnesko, Il aparas kom nano, nomizita "Vamana". Li suplikis la demono, qua guvernis la tri mondi, donar a Lu Tero, quan kovras lua pedo trifoye . La demono konsentis e Vamana transformesis a giganto ed Ilua pedo kovris la tota tri mondi.
6. En la sisesma inkarnesko, Il aparas kom sacerdoto, nomizita "Parashurama". Il esis neperforta sacerdoto, qua prenis la hakilo por ocidar la militisti qui minacis la homala raso.
7. En la sepesma inkarnesko, Il aparas kom "Rama" kun Sua spozino "Sita". La tota rakonto pri Rama esas kontenita en la epikajo "Ramayana", en qua esas rakontita quale Lu ocidis la demono Ravan.
8. En la okesma inkarnesko, Il aparas kom Krishna, kun Sua spozino Radharani. Il helpas le Pandava kontre le Kaurava. Hike esas la "Mahabharata" la epikajo en qua la historio trovesas. La Sinioro Krishna parolas kun Arjuna en la mezo dil bataliagro. La kontenaji di ica diskutado inter Krishna e Arjuna konstituacas la Santa Libro "Bhagavad Gita", qua esas konsiderita la Biblo di la Hinduismo.
9. En la nonesma inkarnesko, Il esas "Buddha", la fondinto di la "Budhismo".
10. En la dekesma inkarnesko, Il aparos kom "Kalki", kavalkero sur blanka kavalo venanta de la maro por destruktar lo mala sur la Tero. To eventos kande la mondo esos en la kompleta kaoso. Relate ad Elua spozulo Vishnu, anke Lakshmi sequas Elua spozulo en la terala inkarneski (avatar). En la kazo di Vamana, El esis ye la formo di "Padma", e kande Vishnu havis la formo di "Parashurama" El havis la formo di "Dharani". En la formo di "Rama" El sequas Vishnu kom "Sita" ed en la formo di

"Krishna" El inkarneskas kom "Radharani".

La lego di la "Karma" (ago)

Bazala koncepto dil Hinduismo esas la lego dil "Karma", sankrita vorto, qua signifikas: ago. Ica koncepto esas strikte ligita kun la lego di la migrado dil anmo. La existo dil anmo ne esas limitizita a singla korpo, ma pos la morto la anmo migras ad altra korpo e to eventis ed eventos por sempre. Quale dicas Sinioro Krishna en la "Bhagavad Gita": " Nultempe existis tempo, ye qua Me, Tu, o ica Reji ne existis e ni ne cesos existar ye la futuro.". To volas dicar ke la anmo (atman) esas eterna e kovris, kovras e kovros sempre nova korpi segun la agi, bona o mala, quin ol facis sur la Tero. Bona agi en la antea vivo signifikas bona korpo e bona vivo en la nuna existo, mala agi kontree signifikas mala korpo, mala vivo e korpo di sufrado. To signifikas la puniso pro la pasinta peki, quin ni trovas en nia nuna vivo ed en nia nuna korpo. La libereso de ica ciklo di morto e rinasko esas nomizita "moksha", sanskrita vorto, qua signifikas "libereso". La anmo (atman) qua atingas la stando di "moksha" iras a la cielo e ne plu retrovenas a la Tero por nova riinkarneski. To ne volas dicar ke la anmo vivos en la cielo, nur per spiritala vivo. Irar a la cielo povas anke signifikar: finar la ciklo dil terala inkarneski e meritar nova vivo en altra materiala mondo plu alta kam la Tero, ube la vivo esas plu joyoza kam doloroza, e ube existas materiala joyi, qui sur la Tero ne existas.

En la Hinduismo la koncepto di "mondo" ne esas limitizita a la Tero. Deo ne kreis nur la Tero, Il kreis nekontebla mondi. Ca mondi, materiala e spiritala, mondi kreita e mondi destruktita, kreesis por la joyo di la kreiti; e to esas la ciklo di kreado, prezervado e destruktado... qua iras adavane eterne. La anmi iras ne nur de korpo a korpo (migrado) ma anke de mondo a mondo. Pro ke la vivo dil anmo ne havas fino.

Referi

Ica pagino uzas kontenajo de la revuo ADAVANE numero 3, publikigita sub la Creative Commons Licence 2.0.