Lesoto

Lesoto
Muso oa Lesotho Kingdom of Lesotho
Standardo di Lesoto	Blazono di Lesoto
Nacionala himno:
Lesotho Fatse La Bontata Rona
Urbi:
Chefurbo:	Maseru
· Habitanti:	169 554 (2003)
Lingui:
Oficala lingui:	Soto, Angla
Guvernerio:
Tipo:	Monarkio
· Rejo:	Letsie la 3ma
· Chefministro:	Moeketsi Majoro
Surfaco: (140ma maxim granda)
· Totala:	30 355 km²
· Aquo:	neglijebla %
Habitanti: (147ma maxim granda)
· Totala:	2 210 646 (2023)
· Denseso di habitantaro:	72,83 hab./km²
Plusa informi:
Valuto:	loti
Veho-latero:	sinistre
ISO:	LS
	LSO
	426
Reto-domeno:	.ls

Lesoto esas lando jacanta an sudal Afrika. Ol esas enklavo en Sudafrikana teritorio.

Bazala fakti pri Lesoto.

Historio

Rejulo Moshoeshoe la 1ma

Precipua artiklo: Historio di Lesoto

Homi habitas la nuna Lesoto de adminime 40 mil yari ante nun. Tamen, la maxim anciena habitanti konocata esis populi San o Khoisan, qui remplasesis da populi Bantua dum tale nomizita "expanso Bantua". L'nesma rejulo di moderna Lesoto esis Moshoeshoe la 1ma, qua regnis de 1822 til 1870. Moshoeshoe, filiulo de Mokhachane, formacis sua propra klano e divenis chefo dil rejio en 1804.

Unionita Rejio transformis Lesoto en protektorato nomizita Basotolando en 1884, nomo qua konservesis til nedependo. Lesoto nedependanteskis del Unionita Rejio ye la 4ma di oktobro 1966 kom monarkio, kun Moshoeshoe la 2ma kom rejulo.

En 1970, partiso Basotho National Party (BNP) perdis l'unesma elekto pos la nedependo. Basutoland Congress Party ganis 36 reprezenteri en la parlamento, kontre 23 de BNP. Lora chefministro Leabua Jonathan ne aceptis la rezulto, ed enkarcerigis la chefo di BCP. Balde komencis militeto-ataki kontre la guvernerio. Leabua Jonathan guvernis de facto til 1986 kande militistala stato-stroko revokis ilu. Militisti transferis povo a la rejulo Moshoeshoe la 2ma qua, lor havis nur ceremoniala autoritato. Ma kande la rejulo deziris plura povi, militisti koaktis ilu abdikar, e lua filiulo Letsie la 3ma divenis rejulo.

Politiko

Lesoto esas konstitucala monarkio. La chefo di guvernerio esas la chefministro, qua havas exekutiva autoritato. La chefo di stato esas la rejo, qua nur havas ceremoniala autoritato e ne povas influar la politiko. Depos 1996, esas Letsie la 3ma. La nuna konstituco efikeskis ye la 2ma di aprilo 1993, e povas emendesar da 2/3 ek la parlamentani.

La legifala povo konsistas ek duchambra parlamento. La supera chambro esas la Senato, e la Nacional Asemblo esas l'infra chambro. La Senato havas 33 membri, di qui 22 esas heredala chefi e 11 nominesas dal rejo. La Nacional Asemblo (National Assembly) havas 120 membri, di qui 80 elektesas en elektala distrikti e 40 elektesas segun proporcionala reprezentado. Tota membri de la du chambri elektesas por 5 yari. Omna civitani evanta 18 yari o pluse povas votar.

La judiciala sistemo di la lando influesis dal ordinara legaro Angla e dal Romana e Nederlandana legala sistemi. Anke esistas tale nomizita "legaro Lerotholi", kun bazo en lokala tradicioni, qua uzesas por diskutar heredo. La maxim alta korto de la judiciala korto esas la Supera Korto, qua anke povas judiciar konstitucala temi. La membri de la Supera Korto e del Apelo-korto nominesas dal rejo, konsilata dal chefministro. Por judiciar en unesma instanco existas lokala judiciisti, kustumala o tradicionala korti, e militala korti.

Geografio

Peizajo di Lesoto.

La teritorio di Lesoto - 30 355 km² - cirkondesas tote da Sudafrika. Lesoto esas l'unika lando dil mondo qua jacas tote super 1000 metri di altitudo. Lua maxim basa punto jacas 1400 metri super la marala nivelo. La maxim alta monto, Thabana Ntlenyana, jacas 3.482 metri super la marala nivelo.

Lua klimato esas plu kolda kam altra regioni an la sama latitudo. En alta monti povas nivar.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Lesoto

L'ekonomio di Lesoto dependas precipue de l'exportaco di diamanto por tota mondo, e di aquo por Sudafrika. L'industrio, agrokultivo, l'edukado di kapri e bovi, e precipue la pekunio sendata da Lesotoani qui verkas exterlande esas importanta fonto di revenui.

Demografio

Habitantaro di Lesoto, 1960-2015

Pueri en primara skolo.

Segun statistiki de The World Factbook por 2023 Lesoto havis 2 210 646 habitanti. La maxim multa (99,7%) esas Sotho. Europani, Aziani ed altri esas 3%. Segun statistiki, 29% de la habitantaro havas AIDS-viruso. Pro to, la nuna vivo-expekto esas nur 48 yari por viri e 56 yari por mulieri.

L'oficala linguo di la lando esas Sesotho o sudala Sotho, ed Angla. Zulu e Xhosa lingui anke parolesas.

La religii kun maxim granda nombro di adepti esas kristana religii, di qui protestanti esas 47,8% (nome pentekostalisti (23,1%), ed altri), katoliki esas 39,3%, ed altra kristani esas 9,1%. Religii ne-kristana esas 1,4%, e 2,3% praktikas nula religio.

La maxim populoza urbo esas Maseru. Altra importanta urbi esas Maputsoe e Teyateyaneng.

Kulturo

Tradicionala muzikal instrumenti esas lekolulo (fluto pleata da pueruli), setolo-tolo (qua semblas bokala harpo, pleata da viri), e thomo, pleata da mulieri. Religiala muziki kantata en kirki en linguo Sesotho esas populara, e povas audesar en radiostacioni.

Quale en altra Afrikana landi, futbalo esas la maxim populara sporto en Lesoto. La federuro Lesotoana pri futbalo fondesis en 1932, e la maxim importanta futbalo-ligo de la lando (Premier League) konsistas ek 14 klubi.