Monarkio
Monarkio esas formo di guverno di landi ube la povo esas absolute o nominale exercata da singla persono qua recevas la titulo monarko.
██ Konstitucala monarkii
██ Monarkii en la Britana Komuneso
██ Absoluta monarkio
██ Mi-konstitucala monarkii
██ Republiki qua havas monarkii en kelka regioni
Quale politikala ento, la monarko esas la chefo di stato, e ordinare transmisas la chefeso dil stato heredale. Anke povas existar elektala monarki, exemple Vatikano, ube la papo esas la monarko, ma elektesas dal kolegio di kardinali.
La vorto "monarkio" originis de du Greka vorti: μονος (mónos): ‘uno’, ek αρχειν (arjéin): ‘guvernerio’, tradukebla kom guvernerio di unika persono. La monarko guvernas la stato dum tota lua vivo.
Nune 44 landi esas monarkii, di qui 16 esas membri de la Commonwealth, qua konsideras la rejino di Anglia, nune Elizabeth la 2ma, kom lia chefo di stato.
On povas existar 3 formi di monarkii:
- Absoluta monarkio, ube la monarko guvernas kom autokrato, kun absoluta povo super la stato e la guvernerio - exemple, la povo por guvernar da dekreto, o impozar punisi.
- Limitata monarkio, ube la povo dil rejo havas legala limiti.
- Konstitucala monarkio, ube la funcioni dil monarko esas larje ceremoniala, e submisesas a la konstituco. La suvereneso jacas nominale en la manui dil monarko, ma politikale ol repozas en la manui dil populo, qua votas por deputati en la parlamento. La monarko esas nur historiala simbolo di la dureso dil stato. Tamen, kelka monarki havas kelka privileji, exemple: oficala domo, neviolacebleso, edc. Ed altri havas kelka povi, exemple refuzar ula nomo por chefa ministro o la ministraro, o dissolvar la parlamento.
Monarki povas havar diferanta tituli, exemple: rejo/rejino, princo/princino, sultano, imperiestro, edc.
