Historio di Nigeria

Nuna Nigeria ja habitesis dum la prehistorio, cirkume 11.000 yari aK. Diversa civilizuri vivis en la regiono. un ek la maxim anciena, la populo Nok de central Nigeria, produktis la maxim anciena terakota skulturi trovita en la lando. La Nok-civilizeso prosperis inter 500 a.K. e 200 p.K.

Bronza kapo de la 12ma yarcento, trovita en Ifẹ.

Rejala Bini masko, un ek la maxim konocita objekti de Nigeriana kulturi. Rejio di Benin, 16ma yarcento.

imperio Songhai cirum la yaro 1500.

L'unesma registri pri la populo Hausa en la nordo di Nigeria evas de 999, en Kano e Kacina. Le Hausa e l'imperio Kanem-Bornu prosperis per komerco inter Norda ed ocidentala Afrika. Sude de nuna Nigeria, en la regioni Ifẹ ed Oyo prosperis rejii dil Yoruba, inter la yari 700 e 900. Ma la maxim importanta rejio en la regiono esis la Rejio di Benin, qua duris de la 15ma ti la 19ma yarcento. Lua dominacajo atingis l'urbo di Eko (rinomizita "Lagos" dal Portugalani). Altra importanta rejio esis l'imperio Songhai, fondita cirkume 1494, qua duris til 1591.

En la regiono di Biafra, sude de Nigeria, la rejio di Nri establisesis dal populo Igbo en 948. La rejio duris til 1911, kande Britaniana trupi forcis la rejulo (eze Nri) abandonar lua rituala povo.

Portugalani esis l'unesma Europan exploreri e komercisti en la regiono, ed establisis su en portuala urbi rinomizita Lagos e Calabar. Li anke kompris sklavi en la regiono.

En 1885 Nigeria eniris la Britaniana sfero di influo, ed ye la 1ma di januaro 1901 Nigeria divenis Britaniana protektorato. Kelka militi dum fino di la 19ma yarcento e komenco di la 20ma yarcento permisis Britaniani okupar la regiono.

Flago di la Kolonio e Protektorato di Nigeria (1914 til 1960)

En 1914 tota regiono di la nuna Nigeria divenis unionita sub Britaniana dominacajo, e divenis la "Kolonio e Protektorato di Nigeria". L'ocidentala instrukto e la developo di moderna ekonomio eventis plu rapide en sudo kam en la nordo dil teritorio, kun konsequi qui persistas til nun. Sklaveso divenis komplete nelegala nur en 1936.

Abubakar Tafawa Balewa, l'unika chefministro di Nigeria.

Pos la Duesma mondomilito kreskis nacionalismo en la regiono ed, en respondo, Unionita Rejio movis Nigeriana guvernerio vers autonomio. Nigeria fine divenis nedependanta de Unionita Rejio ye la 1ma di oktobro 1960 kom monarkio, kun Elizabeth la 2ma kom rejino. En 1963 lando divenis republiko kun Nnamdi Azikiwe kom lua unesma prezidanto e chefo di stato, ed Abubakar Tafawa Balewa, qua ja esis chefministro de la 1ma di oktobro 1959, duris esar la chefo di guvernerio.

La regiono di Biafra.

La lando havis poka politikala stabileso dum la yari 1960ma, ed eventis serio di stato-stroki. En mayo 1967 la suda regiono di Nigeria, nomizita Biafra, probis divenar nedependanta. Balde komencis interna milito qua duris til la 6ma di julio 1970. On kalkulas la totalo di morti en Biafra de 1 miliono til 3 milioni, sive pro morbi, sive pro famino, sive pro la milito.

En 1977 elektesis konstitucal asemblajo por skriptar nova konstituco por Nigeria, qua promulgesis ye la 21ma di septembro 1978. La politikala partisi permisesis, e 5 partisi konkursis dum l'elekti di 1979. Shehu Shagari elektesis prezidanto, e la 5 partisi elektis reprezenteri por la Nacional Asemblajo.

Nigeria profitis pro l'internaciona krizi pri petrolo di 1973 (pro la milito dil Yon Kippur) e di 1979-1980 (pro la milito Iran-Irak). En 1979 Nigeria divenabis la 6ma maxim granda produktero di petrolo del mondo. En agosto 1983 Shagari rielektesis per ampla majoritato, tamen eventis multa akuzi pri fraudo e violento. Ye la 31ma di decembro 1983 eventis militistala stato-stroko, qua revokis Shagari. Mayoro-Generalo Muhammadu Buhari asumis la povo til esar revokita per altra stato-stroko en 1985, komandita dal generalo Ibrahim Babangida.

Depos 2002 la nordo di lando subisas la sekrecana violento dil islamana grupo Boko Haram, qua deziras abolisar sekulara guvernerio ed implantacar Sharia-legaro en la lando.