Historio di Libia

Feniciani esis l'unesma populo qua establisis komercala posti en la nuna Libia. Dum la 5ma yarcento aK Kartago, la precipua Feniciana kolonio, expansis lua teritorio en la regiono. Greki fondis urbo en la regiono en 630 aK.

Ruini de Kartago.

Leptis Magna, urbo Romana en Libia.

Pos vinkir Kartago, Romani ne okupis Tripolitania (la regiono proxim nuna Tripoli) nemediate, ma mantenis ol sub kontroli di la reji de Numidia, til l'urbo en la litoro demandar lua protekto. La maxima prospereso di la provinco Tripolitania eventis dum la 2ma e 3ma yarcenti, kande Leptis Magna, urbo ube naskis Romana imperiestro Lucius Septimius Severus, atingis sua apogeo.

En 644 Uqba ibn Nafi invadis la regiono, qua divenis parto dil Kalifio Umayada. En 1510 Hispania sucesoze invadis Tripoli e transferis lua administrado a la Kavalieri di Santa Ioannes. Ma fine en 1551 Otomani komandita da Sinan Pasha konquestis la regiono. Lia sucedinto, Dragut - anke konocita kom Turgut Reis - nominesis sioro e pose "pasha" di Tripoli. Ilu garnisis Tripoli e transformis ol en un ek la maxim impresoza urbi de Nord-Afrika. Dum la fino dil 17ma yarcento Tripoli esis l'unika Otomana urbo en Libia kun plua kam 30.000 habitanti.

Dum la 19ma yarcento eventis du militi: l'Unesma barbara milito (1801 til 1805) e la Duesma barbara milito (1815), en qui Tripoli atakesis dal Usana navi. L'unesma milito eventis pos Otomana korsari atakar Usana navi en Mediteraneo e kaptis lua maristi por konkusionar ransoni. Pos asumar povo en 1801, Usana prezidanto Thomas Jefferson decidis konfrontar la korsari, e kun la helpo di Sueda floto, lansis ataki kontre la korsari e kontre Tripoli. La duesma milito eventis en 1815 pos finir Napoleonala militi en Europa, pro durar l'ataki dal pirati en Mediteraneo e la preno di maristi por uzar kom sklavi.

Pos la retrounigo di Italia en 1870 e la divido di Afrika dum fino di la 19ma yarcento, Italiani komencis milito kontre Otomani de 1911 til 1912. Li prenis kontrolo di Tripolitania e Cirenakia. De 1912 til 1927 Libia konocesis kom Italiana nordal Afrika. En 1934 Italiani adoptis la nomo "Libia" por la teritorio, formacita per la provinci Cirenakia, Tripolitania e Fazania (nune Fezzan). Dum l'Italiana okupeso cirkume 150 mil Italiani establisis su en la kolonio, nombro qua signifikis cirkume 20% ek la habitantaro. L'emiro Idris la 1ma de Cirenaika komandis la rezisto kontre Italian okupeso. De 1928 til 1932 cirkume la duimo de la populo beduina mortigesis direte o pro hungro.

Flago di Libia.

De 1943 til 1951 l'Unionita Rejio kontrolis Tripolitania e Cirenaika, dum ke Francia kontrolis Fazania. Libia divenis nedependanta ye la 24ma di decembro 1951 kom konstitucala monarkio. Idris la 1ma divenis lua unesma sultano.

Muammar al-Qaddafi

Ye la 1ma di septembro 1969 militarala stato-stroko komandita da lore kapitano Muammar al-Qaddafi revokis rejulo Idris la 1ma e proklamis la republiko. Qaddafi kreis "populala komitati" por organizar l'administrado di lando. En la 2ma di marto 1977 ilu proklamis Libia socialista stato, la Jamahiriya Socialista Populala Araba Libiana.

Ye la 17ma di februaro 2011 komencis populala revolto kontre guvernerio di Muammar al-Qaddafi qua rezultis en l'unesma interna milito di Libia. Qaddafi kaptesis e mortigesis ye la 20ma di oktobro sam yaro. Adminime 30 mil Libiani mortis dum ca konflikto.

Por reprezentar Libia nemediate pos la falio di Qaddafi-rejimo, kreesis la Nacionala Transita Konsilistaro. Ye la 5ma di marto 2011, la Konsilistaro deklaris esar l'unika reprezentero di la Stato Libiana. Ye la 7ma di julio 2012 eventis l'unesma elekti por la parlamento, pos la falio di Qaddafi. Ye la 8ma di agosto sam yaro la nacionala konsilistaro pri transito transferis la povo a la Generala Nacionala Kongreso, qua mustis krear provizora guverno e redaktar nova konstituco.

Ye la 30ma di marto 2014 elektesis la membri de la nova Domo di Reprezentanti, la singla chambra parlamento di Libia. Tamen, eventis granda violento dum l'elektala kampanio, ed en multa regioni ne eventis votado. La Supra Korto Konstitucala di la lando deklaris l'elekti nevalida, e la membri de la Generala Nacionala Kongreso refuzis agnoskar la nova membri de la Domo di Reprezentanti. En 2014, instalesis rivala guverno en la lando kun sideyo en Tobruk, havanta Abdullah al-Thani kom chefministro til nun. Altralatere, Fayez al-Sarraj okupas la chefeso di stato e la chefeso di guvernerio kun sideyo en Tripoli.

La duesma interna milito di Libia duras de la duimo di 2014 til nun. Milici e Jihad-isti explotachas la vakuo di povo. Exemple, radikala Mohamedani okupis l'urbi Derna (2014) e Sirte (2015) en nomo del Islamala Stato. En 2015, Egiptiana aer-armeo bombardis pozicioni del Islamala Stato por suportar Tobruk-rejimo.