Historio di Aljeria

Hominidi ja habitis nuna Aljeria cirkum 2 milion yari ante nun. En la regiono Ain Hanech trovesis restaji pri homala okupeso de 200.000 yari aK. Cirkum nuna urbo Oran trovesis restaji di petra lami, produktita da la nomizita "kulturo Ibero-Mauritana", qua expansis su tra litora regioni di Maghreb inter 15.000 e 10.000 aK. Neolitika populi ja praktikis agrokultivo ed edukado di bestii cirkume 11,000 yari aK. Ta populi intermariajis dum la yarcenti e pose divenis konocita kom Berberi.

Loki ube restaji de la "kulturo Ibero-Mauritana" (verde obskura) trovesis.

Cirkume 7 000 yari ante num existis vasta pastureyi en la regiono Tassili. La populi qui habitis la regiono intermariajis e pose konocesis kom Berberi. Li lasis granda quanto di pikturi pri animali qui vivis en la regiono.

La regiono konocesis kom Numidia da Romani. Numidia havis relati kun Romani, Kartagani e Greki. Pos 1000 aK Kartagani establisis su en la litoro. Pos la Punika militi (264 aK til 146 aK) Berberi decidis nedependanteskar de Kartago. En 200 aK la regiono itere okupesis dal Romani. Kande Westala Romana imperio krulis en 476, kelka regioni habitita dal Berberi itere nedependanteskis, kontre ke vandali okupis altra regioni. Berbera princii rezistis kontre l'unesma ataki dal kalifio Umiyad, de 670 til 708.

Dum la 8ma yarcento Arabi okupis la regiono, qua guvernesis da diversa dinastii Mohamedana, exemple kalifio Fatimid, qua instalesis su en la regiono dum la 10ma yarcento. Lua rejio inkluzis teritorii qui iris de la nuna Aljeria til Palestina.

Dum la 16ma yarcento, Hispani okupis kelka urbeti an lua litoro: Mers El Kebir (1505), Oran (1509, Aljer e Bugia (1510). Hispani abandonis Aljer en 1529, Bugia en 1554, e Mers El Kebir ed Oran en 1708. En 1732 li rikonquestis Oran e Mers El Kebir, ma en 1792 Hispana rejulo Carlos la 4ma vendis la du urbi al bey (Otomana klanestro) di Aljer.

En 1830, sub pretexto di desrespekto a la konsulo Franca, Francia invadis Aljeria^[1]. La konquesto esis extreme sangoza. De 1830 til 1872 la violento e l'epidemii mortigis preske 1/3 de la habitantaro di Aljeria.

Inter 1825 e 1847, cirkume 50 000 Franci enmigris vers Aljeria^[2] ma la konquesto esis lenta pro la rezisto dal Aljeriani. La koloniigisti Franca profitis de la konfisko di komunala tereni e l'uzo di moderna tekniki, qui augmentis l'agrokultivala produktado. La tensi inter indijena habitanti e Franci pokope pluintensigesis, e fine en 1954 komencis la milito kontre Franc okupeso.

Ahmed Ben Bella, unesma prezidanto di Aljeria.

Ye la 5ma di julio 1962 pos paco-pakto kun Franca guvernerio, Aljeria nedependanteskis. Abdur Rahman Farès esis lua unesma statestro, e Ahmed Ben Bella, chefo di la Fronto por Nacionala Libereso - FLN - divenis lua unesma prezidanto. Ben Bella guvernis de 1963 til la 19ma di junio 1965, kande ilu revokesis de la povo da lua ex-aliancito, kolonelo Houari Boumédiène. Boumédiène nacionaligis l'extraktado di petrolo.

Boumédiènne mortis en 1978, e lua sucedinto Chadli Bendjedid esis plu liberala. Ilu diminutis l'interveno dil stato en l'ekonomio. En 1991 militisti intervenis en elekto por preventar vinko dil partiso Front Islamique du Salut ("Islamala fronto pri nacionala salveso"). To efektigis interna milito. Militisti koaktis Bendjedid renuncar ye la 11ma di januaro 1992. Mohamed Boudiaf remplasis Bendjedid, ma ye la 29ma di junio sam yaro ilu asasinesis. On kalkulas ke de 1992 til 2002, cirkume 160 000 personi mortis pro ataki dal Armizita Islamala Grupo, e dal Islamala Armeo por Salveso.

En 2002 la precipua gerilera* grupi ja kapitulacis o destruktabis. Granda parto de Aljeriana ekonomio rekuperesis pos l'interna milito.

En 2008 la konstituco di la lando modifikesis por establisar limito pri rielekto di la prezidanto. To posibligis Abdelaziz Bouteflika (prezidanto pos 1999) disputar la prezidanteso itere en 2009. Bouteflika vinkis e promisis programo por nacionala rikoncilio, e la spenso di 150 miliard dolari por krear 3 milion nova laboraji, konstruktar 1 milion nova domi, e durar la modernigo di substrukturi e di la publika sektoro.^[3]

Ye la 28ma di decembro 2010 komencis protesti kontre la guvernerio de Bouteflika, simila a protesti qui eventis en altra Nord-Afrikana e Mez-Orientala landi.

Referi

↑ Alistair Horne, (2006). A Savage War of Peace: Algeria 1954-1962 (New York Review Books Classics). 1755 Broadway, New York, NY 10019: NYRB Classics. pp. 29-30
↑ France - Republic, Monarchy, and Empire By Keith Randell
↑ "Country Profile:Algeria" - Autoro: Foreign and Commonwealth Office. Dato di publikigo: 31ma di decembro 2012.

Bibliografio

Ageron, Charles Robert, and Michael Brett. Modern Algeria: A History from 1830 to the Present (1992)
Horne, Alistair. A Savage War of Peace: Algeria 1954-1962 (2006)
Le Sueur, James D. Algeria Since 1989: Between Terror and Democracy (2010) excerpt and text search
Ruedy, John. Modern Algeria: The Origins and Development of a Nation (2nd ed. 2005)
Sessions, Jennifer E. By Sword and Plow: France and the Conquest of Algeria (Cornell University Press; 2011) 352 pages
Stora, Benjamin, et al. Algeria, 1830-2000: A Short History (2004) excerpt and text search

Historio di Afrika

[1] Alistair Horne, (2006). A Savage War of Peace: Algeria 1954-1962 (New York Review Books Classics). 1755 Broadway, New York, NY 10019: NYRB Classics. pp. 29-30

[2] France - Republic, Monarchy, and Empire By Keith Randell

[3] "Country Profile:Algeria" - Autoro: Foreign and Commonwealth Office. Dato di publikigo: 31ma di decembro 2012.

[1]

[2]

[3]