Historio di Burkina Faso

La nord-westo di la nuna Burkina Faso habitesis da chaseri-kolekteri de cirkume 14000 aK til cirkume 5000 aK, segun montras arkeologiala restaji trovita en 1973. Agrokultivala kolonieti establisesis en la regiono inter 3600 aK e cirkume 2600 aK. Plu recenta arkeologiala restaji montris l'existo di tale nomizita kulturo Bura dum fer-epoko, de la 3ma til la 13ma yarcento. Diversa etniala grupi, exemple le Mossi, le Fula e le Dioula arivis a la regiono dum intersequinta migradi, inter la 8ma e la 15ma yarcenti. La nordo di la regiono apartenis al imperio Songhai til la 16ma yarcento. La centro di la nuna Burkina Faso habitesis da populi de etnio Mossi, qui formacis diversa rejii dum la 16ma yarcento, e probable originis de la nuna Ghana. La du maxim povoza rejii esis Wagadogo (Ouagadougou) ed Yatena.

Imperio Songhai.

Franca Westal Afrika

En 1888, l'unesma Franca expediciono, komandita dal kapitano Binger, arivis a Ouagadougou. Pos intensa rivaleso inter Britaniani e Franci pri la kontrolo di la regiono dum la 19ma yarcento, la rejio Mossi di Ouagadougou vinkesis dal Franci, qui establisis protektorato sur la regiono en 1896. En 1904, diversa teritorii okupita da Francia apud la fluvio Volta unionesis por formacar Franca Westal Afrika. Bamako, nun la chef-urbo di Mali, divenis la chef-urbo di la kolonio.

Ye la 1ma di marto 1919 establisesis kolonio nomizita "Franca Supra Volta" (France: Haute Volta) separita de Franca Westal Afrika por strategiala ed ekonomiala motivi. François Charles Alexis Édouard Hesling divenis lua unesma guberniestro. Hesling komencis konstruktar chosei por faciligar la transporto ed exportaco di kotono. La produktado di kotono facesis sub koakto e faliis, e la revenuo di la kolonio diminutis. La kolonio desfacesis en 1932, e lua teritorio dividesis inter la kolonii Franca di Ivora Rivo, Franca Sudan (nun Chad) e Nijer.

Standardo di Supra-Volta.

Dum kolonial epoko, pueri filii de Afrikani subisis diskriminaco, kompare filii de Europani. Exemple, li ne povis uzar bicikli o deprenar frukti de arbori. Pos la duesma mondomilito, le Mossi revoltis kontre Franci probante obtenar separita koloniala stando. Francia itere kreis la kolonio Supra-Volta. Ye la 4ma di septembro 1947, la kolonio divenis parto di Franca Uniono. En 1956, pos revizo di la legi pri koloniala standi, Franca kolonii recevis granda autonomeso. Ye la 11ma di decembro 1958, Supra-Volta ganis propra guvernerio e divenis autonoma republiko che Franca Komunitato.

Maurice Yaméogo

Supra-Volta nedependanteskis komplete de Francia ye la 5ma di agosto 1960. Lua standarto recevis la kolori reda, blanka e nigra, homajanta rispektive l'enfluanti Reda Volta, Blanka Volta e Nigra Volta, qui formacas la fluvio Volta. Lua unesma prezidanto esis Maurice Yaméogo. Quankam la konstituco di 1960 establisis ke la prezidanto e la Nacional Asemblitaro elektesus dal populo por 5-yara periodo, poka dii pos divenar prezidanto Yaméogo proskriptis omna politikala partisi, ecepte la sua, UDV. Lua guvernerio duris til la 3ma di januaro 1966 kande eventis militala interveno pos intensa protesti.

Yaméogo revokesis de la povo per militala stato-stroko, qua suspensis la konstituco e dissolvis la Nacional Asemblo. Lietnanto Sangoulé Lamizana asumis la povo e guvernis dum 4 yari. Ye la 14ma di junio 1970 la habitanti ratifikis nova konstituco qua establisis 4-yara transito-periodo ante ke la civila povo restauresis. Lamizani duris guvernar dum la yari 1970a kom prezidanto di militala o civila-militala guverni. En 1977 aprobesis nova konstituco, e Lamizana rielektesis en 1978.

Pueri pioniri de la revoluciono, de 1983 til 1987.

Dum lua guvernisteso, Lamizana havis problemi kun la forta sindikati, ed ye la 25ma di novembro 1980 ilu revokesis per nova stato-stroko. Kolonelo Saye Zerbo divenis prezidanto, ma anke havis problemi kun la sindikati. Ye la 7ma di novembro 1982 mayoro Jean-Baptiste Ouédraogo revokis Zerbo de povo, ed instalis la Konsilantaro por populala salveso (CSP). La konsilantaro mantenis la proskripto di politikala partisi, ma promisis transito por civil administrado e nova konstituco. Kapitano Thomas Sankara divenis chefa ministro en januaro.

En 1984 Supra-Volta rinomizesis Burkina-Faso. Ta nomo kombinas du vorti, de la linguo Mossi e de la linguo Mande, signifikante aproxime "lando di honesta habitanti". Sankara nacionaligis kompanii, ma la exterala relati kun Francia e Liberia degeneris.

Blaise Compaoré

Ye la 15ma di oktobro 1987 Sankara mortigesis en atento dum stato-stroko komandita da lua ex-kolego e prezidanto Blaise Compaoré. Lua korpo dispartigesis e sepultesis rapide, dum ke lua vidvo e du filii fugis de la lando. Compaoré nemediate desfacis la nacionaligi e modifikis omna politiki de Sankara. En 2014, Compaoré revokesis per stato-stroko. Ye la sequanta yaro eventis elekti, vinkita da Roch Marc Christian Kaboré, qua asumis la povo ye la 29ma di decembro 2015. Ye la 6ma di januaro 2016, ilu nominis Paul Kaba Thieba kom chefministro.

Terorista grupi asociita kun Al-Kaida ed Islamala Stato komencis facar ataki en la lando depos 2016, nome en la chef-urbo, en 2016, 2017 e 2018. Til la fino di 2020 l'ataki mortigabis cirkume 4.000 personi e produktis plu kam 1 milion diplasiti interne la lando. En 2020, Roch Marc Christian Kaboré rielektesis prezidanto di la lando. Tamen, lua partiso ne obtenis majoritato, ed asekuris nur 56 ek la 127 sidili de la parlamento.

Ye la 24ma di januaro 2022, Kaboré revokesis per stato-stroko. Lietnanto-kolonelo Paul-Henri Sandaogo Damiba asumis provizore la prezidanteso til la 30ma di septembro sam yaro, kande ilu revokesis per nova stato-stroko, nam ilu ne sucesis kontrolar Mohamedana sedicio en Sahel-regiono. Kapitano Ibrahim Traoré asumis la povo ye la 6ma di oktobro 2022.