Historio di Burundi

L'unesma atesto pri rejolando en Burundi evas de la 16ma yarcento, proxim la monti este de la lando. Dum la regno di Ntare la 4ma Rutaganzwa Rugamba (de cirkume 1796 til 1850) la surfaco di la rejolando duopligesis. Europana misioneri komencis arivar en 1856 e komparis l'organizuro di la rejolando kun l'Anciena Grekia.

Germana imperio komencis okupar la regiono en 1890, ed en 1899 Burundi transformesis en parto di la Germana Westal Afrika, qua anke enkorpigis Ruanda. Kontree Ruandana monarko, Burundiana rejo Mwezi la 4ma Gisabo ne aceptis Europan influo. Germania uzis la forco por submisar la teritorio.

Belgia okupis Burundi en 1916, dum l'unesma mondomilito. Pos la vinkeso Germana, Ruanda e Burundi divenis kontrolita da Belgia, e formacis la kolonio nomizita Ruanda-Urundi.

La lukto pri nedependantesko en Burundi influesis dal konflikto inter populi Hutu e Tutsi en la vicina Ruanda. En novembro 1959, le Hutu atakis le Tutsi en Ruanda, e multa Tutsi fugis vers Burundi por eskapar la persekuto. Pos arivar en Burundi, le Tutsi komencis lokal ataki kontre le Hutu.

Burundi divenis nedependanta de Belgia ye la 1ma di julio 1962^[1] kom konstitucala monarkio, kun Mwambutsa la 4ma kom rejulo. En 1963 Mwabutsa la 4ma nominis Pierre Ngendandumwe, Tutsi, kom chefministro. Le Hutu, lor havinta majoritato en la parlamento, revoltis, e Ngendandumwe abandonis la guvernerio la sequanta yaro. Pierre Ngendandumwe itere selektesis kom chefministro, ma asasinesis 8 dii pose, da Ruandana refujinto anke de etnio Tutsi. En oktobro 1965, militisti de etnio Hutu probis facar stato-stroko ma faliis, e l'armeo komandita dal kapitano Michel Micombero, Tutsi, purgis omna oficiri Hutu.

En 1966, rejulo Mwambutsa la 4ma, qua fugis dum la stato-stroko di oktobro 1965, revokesis per stato-stroko komandita da lua filiulo, Ntare. La sama yaro, lora chefministro di la lando, kapitano Michel Micombero, (de la grupo Hima, subgrupo Tutsi qua vivas sude de la lando), revokis Ntare e deklaris Burundi republiko, ma fakte ol divenis singla-partisala diktatoreso. Civila desquieteso duris til fino di la yardeko. Rumori pri stato-stroko komandita da le Hutu efektigis l'aresto di multa politikala e militala figuri.

En junio 1971, le Hima akuzis grupo di Banyaruguru (alta klaso di Tutsi) pri konspiro. Ye la 14ma di januaro 1972 quar militisti e kin civili de la grupo Banyaruguru recevis mortopuniso e sep kondamnesis a dumviva enkarcerigo.

En 1972, du eventi stimulis l'unesma gentocido en Burundi. L'unesma evento esis la revolto di policisti de etnio Hutu en l'urbi Rumonge e Nyanza-Lac ye la 27ma di aprilo ta yaro. Li proklamis la kurte-vivanta republiko Martyazo ed atakis ambe le Tutsi e le Hutu qui refuzis partoprenar la sedicio. Dum ta revolto, cirkume 800 til 1200 personi mortigesis. L'altra evento esis l'asasino di Ntare la 5ma ye la 29ma di aprilo. La sama dio komencis violento en la sudo di lando kontre le Hima. Omna autoritati civila e militala del urbo Bururi mortigesis.

La guverno komandita da Michel Micombero uzis l'armeo por kombatar la rebeli e facar gentocido. L'exakta quanto di morti esas nekonocata, ma statistiki kalkulas 80.000 til 210.000 personi.^[2] Altra fonti kalkulas la mortinti Hutu de 200.000 til 300.000 personi.^[3] Cirkume 300 000 personi divenis refujanti, la maxim multa fugis vers Tanzania. En esforco por atraktar la simpatio di Usa, le Tutsi akuzis le Hutu pri havar komunista inklini. Historiisto René Lemarchand apuntas ke la masakro esis suceso por le Tutsi: li eliminis l'existanta eliti Hutu e la potenciala eliti, li transformis l'armeo e la polico en monopolo Tutsi, li impedis la riveno di la monarkio tra l'asasino di Ntare la 5ma, e kreis nova legitimeso por la stato kontrolita dal grupo Hima.^[3]

En 1976, kolonelo Jean-Baptiste Bagaza asumis la povo pos sensanga stato-stroko. Quankam Bagaza chefesis militala rejimo komandita da le Tutsi, ilu stimulis agrala reformo, elektala reformo, e nacionala rikoncilio. En 1981 promulgesis nova konstituco, ma mantenis singlapartisa rejimo. En 1984, kolonelo Bagaza elektesis prezidanto, e supresis lua opozanti e la religiala libereso.

En 1987, mayoro Pierre Buyoya revokis Bagaza de la povo, suspensis la konstituco e partisi, e riinstalis militarala guvernerio sub la Militara Komitato pri Nacionala Salvado. En agosto 1988, rasala propagando kontre le Tutsi stimulis masakro di mili de Tutsi-rurani qui vivis norde de la lando.

Erste en junio 1993 eventis l'unesma demokratial elekti en Burundi. Hutu Melchior Ndadaye vinkis l'elekto, ma guvernis nur til la 21ma di oktobro sam yaro, kande ilu mortigesis dum stato-stroko.

Referi

↑ http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2821.htm
↑ Death Tolls for the Major Wars and Atrocities of the Twentieth Century: C. Burundi (1972–73, primarily Hutu killed by Tutsi) 120,000 -
↑ ^3,0 ^3,1 Case Study: The Burundi Killings of 1972 - Autoro: René Lemarchand. Publikigita da Online Encyclopedia of Mass Violence. Dato di publikigo: 27ma di julio 2008. URL vidita ye 30ma di junio 2009.

Historio di Afrika

[1] ttp://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2821.htm

[2] Death Tolls for the Major Wars and Atrocities of the Twentieth Century: C. Burundi (1972–73, primarily Hutu killed by Tutsi) 120,000 -

[Lemarchand-3] 3,0 ^3,1 Case Study: The Burundi Killings of 1972 - Autoro: René Lemarchand. Publikigita da Online Encyclopedia of Mass Violence. Dato di publikigo: 27ma di julio 2008. URL vidita ye 30ma di junio 2009.

[1]

[2]

[3]