Historio di Lituania

Homi establisis su en la teritorio di nuna Lituania dum la 10ma yarmilo ante Kristo. Dum un yarmilo, proto-Indoeuropani, qui arivis en la regiono 3 til 2 yarmili ante Kristo, mixis su kun lokala populi, e formacis diversa Baltika tribui. Unesma skribita menciono pri Lituania datizas de la 14ma di februaro 1009, en Germana manuskripto.

Historiala frontieri di Lituania

Batalio di Grunwald, ye la 15ma di julio 1410, ube Polonia-Lituania vinkis Germana kavalieri.

Lituania unionesis kom stato en 1236. Pos pakto kun Germana Kavalieri, en 1251 Mindaugas la 1ma aceptis la bapto, e la 17ma di julio sam yaro, papo Inocentius la 4ma signatis du buloletri qui imperis l'episkopo di Chełmno kronizar Mindaugas kom l'unesma rejulo di Lituania, en 1253. Mindaugas posible abandonis kristanismo pose, e mortigesis en 1263 da Daumantas de Pskov.

En 1385 Grandaduko Jogaila aceptis Polona propozo pri divenar rejo. Dum lua regno, Lituania konvertesis a kristanismo, ed establisis personala uniono kun Polonia. Dum la komenco dil 15ma yarcento la habitanti di Samogitia - regiono qua nun esas la westo di Lituania, e lore apartenis a Germana kavalieri - revoltis du foyi kontre la dominaco dil Kavalieri. L'unesma revolto - de 1401 til 1404 - faliis, ma la duesma - en 1409 - transformesis en granda milito di Lituania e Polonia kontre la kavalieri. En la Batalio di Grunwald, ye la 15ma di julio 1410, Polonia-Lituania obtenis decidiganta vinko kontre la kavalieri. Fine en 1422 per la pakto di Melno la Grandadukio Lituania recevis Samogitia definitive.

De 1655 til 1661 Lituaniana habitantaro ed ekonomio subisis granda perdaji pro la militi kontre Suedia. Pose, la Granda Nordala Milito (de 1700 til 1721), un epidemio di pesto ed un famino produktis la morto di plu kam 40% de Lituaniana habitantaro.. La uniono kun Polonia duris til 1795, kande Rusian imperio, Prusia ed Austria dividis Polonia-Lituania. Cirkume 90% de Lituaniana teritorio okupesis da Rusia, e 10% da Prusia.

Granda parto di Lituania jacis sub Rusa domeno. Pos du nesucesoza revolti en 1831 e 1865 Rusa autoritatoze decidis klozar Lituaniana jurnali, skoli ed edukerii e transformar la teritorio en administrala regiono de Rusa imperio. Ta agadi faliis, pro ke Lituani duris docar lua linguo a lia filii, e la imprimuro di libri en Lituaniana duris sekrete. De 1868 til 1914 cirkum 635 000 Lituani o 20% de la habitantaro ekmigris. Granda nombro ekmigris vers Usa de 1867 til 1868 pos un famino.

La 20 membri de la Konsilantaro di Lituania, qui deklaris la nedependo di lando ye la 16ma di februaro 1918.

Dum l'Unesma mondomilito, Lituania deklaris lua nedependo de Rusia. Antanas Smetona esis l'unesma prezidanto di lando. La regiono di Vilnius okupesis da Polonia en 1920, e Kaunas divenis la chef-urbo di lando dum 19 yari. La du stati - Polonia e Lituania - ne establisis diplomacala relati dum granda parto di la periodo inter la du mondomiliti.

Sovietia okupis Lituania en 1940, dum la Duesma mondomilito. La sequanta yaro, ye la 22ma di junio 1941 Nacional-Socialista Germania invadis Sovietia. Kun la kaoza situo kreita, un grupo rideklaris Lituaniana nedependo e deklaris Juozas Ambrazevičius kom chefministro ye la 24ma di junio, ma nedependanta guvernerio duris nur 6 semani, nam Germaniani anexis ol. En 1944 Sovietia riokupis Lituania e la lando divenis Sovietiana republiko kun la nomo Republiko Socialista Sovietiana Lituania. Tamen, cirkume 100.000 partisani - di qui 30.000 mortis e multa sendesis vers Siberia -, duris militar kontre Sovietian okupo til 1952.

Ye la 11ma di marto 1990 Lituania itere deklaris sua nedependo, lore de Sovietia. Ol esis l'unesma Sovietiana republiko qua facis to. Ma Sovietia ne aceptis la separo, e Reda Armeo atakis la Turmo di Televiziono ye la 13ma di januaro 1991. L'atako produktis 13 personi morti. Ye la 4ma di februaro 1991, Islando divenis l'unesma lando qua agnoskis Lituaniana nedependo. Lasta Rusa trupi abandonis lando ye la 31ma di agosto 1993.