Historio di Rusia

Restaji di hominido ("Denisovana homo") qui vivis en Rusia de cirkume 1 milion til cirkume 40 mil yari ante nun trovesis che la kaverno Denisova, en Siberia. Un ex la maxim anciena ostala restaji de moderna Homo, evanta cirkume 35 mil yari, trovesis en Kostenki, apud la fluvio Don. Dum la prehistorio multa nomada populi habitis stepi en la sudo di nuna Rusia. Este, habitis populi Euraziana qui domestikigis kavalo. Restaji de ta populi trovesis en Ipatovo, Sintashta, Arkaim e Pazyryk.

Kaverno Denisova, en Siberia.

Weste de la nuna Rusia, vikingi fondis la rejio Kiiva Rusia dum la 9ma yarcento. La frontieri dil rejio atingis Baltiko weste, e Nigra maro e Kaspio este. Vladimir la 1ma di Kiiv (958 til 1015) esis un ek la maxim importanta reji de ta periodo. De la 13ma yarcento til 1547 existis la Granda Dukio di Moskva, la maxim importanta sucedinto di Kiiva Rusia. Parto ek la nuna Rusia divenis parto di Mongola imperio dum la 13ma yarcento.

De la 13ma yarcento til 1547 existis tale nomizita Granda-dukio Moskva, la maxim importanta sucedinto di Kiiva Rusia. Ye la 8ma di septembro 1380, Dmitry Donskoy, princo di Moskva, vinkis Mongoli-Tatari che la batalio di Kulikovo. Pokope, Moskva divenis plu influanta sur centrala Rus' dum la 14ma yarcento. Epidemii di nigra pesto eventis multafoye de 1350 til 1490, tamen, pro la basa denseso di habitantaro e higienala kustumi, exemple balni per vaporo, la morto-statistiko ne esis tam granda kam en altra loki di Europa. La republiko Novgorod, lasta rivalo di la Granda-dukio, esis la punto maxim estala de Hanso-uniono, e prosperis pro la komerco di peli.

En 1472, lora princo Ivan la 3ma di Moskva mariajis Bizancana princino Zoe Palaiologina (qua pose chanjis elua nomo a Sofia Palaiogina), nevino di Konstantinos la 11ma Palaiologos, la lasta imperiestro di Bizanco, ed adoptis la titulo "Caro" (de Caesar, signifikanta "imperiestro"). En 1478 il anexis la republiko Novgorod a la granda-dukio Moskva. En 1547, Ivan la 4ma di Rusia modifikis ca titulo, qua divenis "Caro di omna Rus", e probis transformar Rusia en la "triesma Roma", to esas, sucedar la povo dil Romana Imperio dil Oriento, e fakte duopleskis l'extenso dil imperio, tra konquesto di tri teritorii Tatar. Tamen, l'imperio febleskis pos la milito di Livonia, kande Rusia militis kontre koalisuro inter Polonia, Lituania e Suedia pri aceso a portui che Baltiko. Samatempe, Tatari de Krimea duris inkursar en suda Rusia. En esforco por restaurar lia teritorii apud Volga, Krimeani, helpita dal Otomani invadis centrala Rusia e partale brulis Moskva en 1571.

En 1589, pro l'esforci da Boris Godunov, la Patriarkio Ortodoxa di Konstantinoplo donis autonomio a la Metropolitio (Episkopio) di Moskva, lor diveninte Patriarkio Ortodoxa di Moskva.

Precipua artiklo: Rusa imperio

Precipua artiklo: Sovietia

Precipua artiklo: Republiko Socialista Sovietiana Rusia