Guam

Guam esas grupo di insuli en Pacifiko qua apartenas ad Usa.

Guam Chefurbo Agana Maxim granda urbo Dededo Oficala linguo Angla e Chamoru Surfaco 541.3 km² Habitanti Denseso di habitantaro 173 456 (2007) 320,44 hab./km² Guberniestro Eddie Calvo (R) Horala zono UTC+10 TNP (yaro) 4.6 bilion dolari (2010) Reto www.guam.gov

Historio

Posible l'unesma habitanti di Guam esis Austroneziani qui enmigris de sud-est Azia cirkum 2000 aK.

Fernão de Magalhães

Nuna nomo dil insuli devenas del originala nomo San Juan, modifikita dal insulani a San Guam. L' insuli unesme videsis dal Portugalana explorero Fernão de Magalhães en 1521. Hispana generalo Miguel López de Legazpi revendikis l'insuli por Hispana imperio ye la 26ma di januaro 1565.

Hispani komencis koloniigar l'insulo di Guam en 15ma di junio 1668, kande sacerdoto Diego Luis de San Vitores establisis l'unesma katolika misiono en l'insulo. Pos diversa militi inter 1670 e 1695, du forta tifoni en 1671 e 1693, ed un epidemio di variolo en 1688, la habitantaro di raso Chamoru diminutis de cirkume 50.000 o 100.000 til min kam 5l000. En la 27ma di februaro 1767 Carlos la 3ma di Hispania imperis l'ekpulso jezuiti de Hispana kolonii. Konseque, la jezuiti abandonis Guam ye la 2ma di novembro 1769.

De 1565 til 1815 Guam, l'unika Hispan avanposteno este de Filipini, divenis kustumala portuo por galinoni de Manila vers Acapulco, en Mexikia. Por protektar la galioni, Hispania konstrutis multa strukturi por defendo, exemple la fuorto Nuestra Señora de la Soledad, en la vilajo Umatac, qua existas til nun.

En 1898 Usa militis kontre Hispania en la Hispana-Usa milito. Pos Usana vinko, ol recevis Guam kom teritorio.

Batalio di Guam, 1944.

Dum la Duesma mondomilito Guam okupesis dum cirkume 31 monati dal Japoniani. Dum l'okupeso, lokala habitantaro koaktesis laborar por la Japoniani, familii separesis e multa personi enkarcerigesis e mortigesis. Pos la batalio di Guam, qua eventis de la 21ma di julio til la 10ma di agosto 1944 la Japoniani fine ekpulsesis.

Pos finir la milito, l'insulo divenis "teritorio ne enkorpigata ad Usa", e lua habitantaro recevis Usana civitaneso. Lua guberniestro indikesis dal Usana guverno til 1968, kande la habitantaro darfis elektar lu.

En 1968, l'aerala bazo Andersen uzesis dal Usan avioni dum la milito di Vietnam. En 1975 l'insulo tempale recevis 100.000 Vietnamana refujinti pos la falio di Sud-Vietnam.

Politiko

Pos 1950 Guam konsideresas institucita teritorio de Usa. Lua habitanti esas Usana civitani, e til 1968 la prezidanto di Usa indikis lua guberniestro.

Nune, la guberniestro elektesas dal populo. Lua parlamento havas unika chambro kun 15 membri, qui nomizesas Senatani.

Geografio

Aerala imajo pri la portuo Apra.

Guam jacas inter la latitudi 13.2º N e 13.7º N, e longitudi 144.6º E e 145.0º E. Ol esas la maxim granda insulo de Mariani, e la maxim granda de Mikronezia. Lua maxim alta punto esas monto Lamlam, kun 407 metri di altitudo. Lua klimato esas tropikala, kun marala influo.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Guam