Beograd
| Beograd | ||
| ||
| Kelk imaji pri Beograd. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Serbia
| |
Informo:
| ||
| Fondita ye: | (ante 279 aK)[1] | |
| Latitudo: | 44°49' N | |
| Longitudo: | 20°28' E | |
| Altitudo: | 117 m | |
| Surfaco: | 359.96 km² | |
| Habitanti: | 1 166 763[2] (2011) | |
| Denseso di habitantaro: | 3241 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC+1 (UTC+2 dum la somero) | |
| Urbestro: | Zoran Radojičić | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.beograd.rs | ||
Beograd esas chef-urbo e la maxim populoza urbo di Serbia. Ol ank esis chef-urbo di Yugoslavia e di Serbia e Montenegro. Lua metropolala regiono konsistas ek 17 municipi, singla havante sua propra municipala konsilistaro. Segun la demografiala kontado di 2002, lua metropolala regiono havis 1 756 534 habitanti[3], qui reprezentis 24% ek la habitantaro di Serbia. Ol esis la 4ma maxim populoza urbala regiono de sudestal Europa, dop Istanbul, Athina e București.
Beograd havas specala administrala stando en Serbia, ed esas un ek la 5 statistikala regioni di la lando. Ol havas importanta universitati e centri por inquesto. Ol ank esas importanta centro kulturala ed industriala di la lando. Esanta strategiala loko en Europa, dum lua historio eventis 115 kombati che la urbo, ed ol rezigesis 44 foyi.[4]
La nomo Beograd signifikas blanka urbo en Serbiana.
Historio
redaktar
La kulturo Vinča, un ek la maxim importanta prehistoriala kulturi de Europa, habitis la regiono di Beograd dum la 6ma yarmilo aK. Cirkume 5300 yari aK, le Vinča ja developabis metalurgio di kupro e sistemo di quaza skripto. Dum l'Antiqueso, la nuna Beograd habitesis da populi de Trakia e Dacia e, pos 279 aK dal Kelti. Kelti nomizis la regiono Sindi-dūn.
Romani konquestis la regiono dum la regno di Augustus. Dum la duimo dil 2ma yarcento, li donis a Beograd la stando di urbo. En 442, Attila devastis la regiono,[5] ed en 471 Teoderikus la Granda kaptis ol, e duris avancar til Grekia.[6] Dum la yari 520a Slava populi koloniigis la regiono, e pose Bizancani, Franki, Bulgari e Hungari.
L'unesma registro pri la nomo Belograd aparis en papala buloletro de la 16ma di aprilo 878,[7] qua sendesis a Boris la 1ma di Bulgaria. Dum cirkume quar yarcenti, l'urbo esis bataliagro inter Bizancani, la Rejio Hungaria e l'unesma imperio Bulgara.[8] L'urbo gastigis armei qui sendesis por luktar l'unesma e la duesma krucomiliti.[9] Dum la Triesma Krucomilito, Friedrich Barbarossa trairis l'urbo kun 190 mil soldati, e trovis ol en ruini.[10]
En 1284, Stefan Dragutin recevis Beograd de lua bopatro, rejulo István la 5ma di Hungaria. Ol divenis chef-urbo dil Rejio Syrmia, e Dragutin divenis l'unesma Serba rejulo qua guvernis Beograd kom vasalo del Rejio Hungaria.[11] Dum l'unesma duimo dil 14ma yarcento la rejio Serbia prosperis, e lor divenis un ek la maxim developita rejii de Europa.
Pos la batalii di Maritsa en 1371, e Kosovo en 1389, Serbia komencis perdar sudala teritorii por l'Otomani.[12][13] La nordala porciono del rejio rezistis, e prosperis sub la rejulo Stefan Lazarević, qua konstruktis kastelo kun citadelo e turmi, e plufortigis la murego dil urbo, qua rezistis l'ataki dal Otomani dum preske 70 yari. Dum ta epoko, l'urbo divenis refujeyo por ti qui fugis del Otomana invaderi.
En 1427 Đurađ Branković, sucedinto di Stefan Dragutin, retrodonis Beograd a la rejo di Hungaria, e Smederevo divenis la nova chef-urbo. Malgre l'Otomani konquestis granda parto di Serbia, li siejis Beograd du foyi sensucese, en 1440 e 1456. Sep yardeki pose, ye la 28ma di agosto 1521, l'Otomani, komandita da Suleyman la 1ma fine kaptis e rezigis l'urbo. Li deportis la habitantaro Kristana Ortodoxa dil urbo a forestala regiono proxim Istanbul.
Pos Otoman okupeso, Beograd transformesis en sideyo di distrikto (Sanjak), e divenis la 2ma maxim populoza urbo Otomana en Europa dop Istanbul, kun plua kam 100.000 habitanti. Otomana arkitekturo adoptesis en la urbo, e multa moskei konstruktesis. Serbi rebeleskis en 1594 kontre Otomani, qui represis la rebeli. Pose, la granda-viziro Sinan Pasha imperis publika brulado di la reliquii di Santa Sava an la platajo Vračar.
L'urbo okupesis tri foyi dal Habsburg-i: de 1688 til 1690, de 1717 til 1739, e de 1789 til 1791. L'Otomani rapide rikaptis l'urbo, qua rezigesis multe la tri foyi. Dum ta epoko, du granda migradi di Serbi afektis l'urbo. Dek de mili di Serbi ed Austriani retretis vers la nuna Vojvodina e Slavonia sub chefeso da du patriarki.[14] Dum la komenco dil 19ma yarcento la maxim multa habitanti del urbo esis Mohamedani. Dum l'Unesma Revolto Serba, la revolucioneri okupis l'urbo de la 8ma di januaro 1807 til 1813, kande l'Otomani rikaptis ol.[15] Pos la Duesma Revolto Serba en 1815, Serbia recevis granda autonomeso, agnoskita dal centrala guvernerio Otomana en 1830. Pos ta epoko komencis la konstrukto di edifici en stili arkitekturala baroka, neoklasika, gotika e romantika, ne nur Otomana.
En 1841, princo Mihailo Obrenović transferis la chef-urbo dil Princio Serbia a Beograd. La habitantaro dil urbo diminutis til 1863, pro l'ekmigro di Mohamedani. Segun mapo facita ca yaro, Beograd havis nur 9 quarteri (mahale). Ye la 18ma di aprilo 1867 l'Otomana administrado imperis ke Otoman armeo foriris la fortreso del urbo. To fakte reprezentis la nedependo di Serbia. Dum la fino dil 19ma yarcento, l'urbala planigisto Emilijan Josimović projetis modifikar la skisuro di stradi, e la konstrukto di publika edifici e parki. En mayo 1868 princo Mihailo kune lua kuzo Anka Konstantinović asasinesis kande iris per kalesho vers lua rezideyo.
En 1878 la princio di Serbia divenis komplete nedependanta, ed en 1882 ol transformesis en rejio. Tamen, ol duris esar rurala lando, ed en 1900 vivis en Beograd nur 70 mil ek la 2,5 milion habitanti del rejio. En 1905 ja esis 80 mil habitanti, e kande l'unesma mondomilito komencis en 1914, ol superiris 100 mil habitanti, sen inkluzar la nuna quartero Zemun, qua lor esis urbo aparteninta ad Austria-Hungaria.
L'unesma mondomilito komencis ye la 28ma di julio 1914, kande Austria-Hungaria deklaris milito kontre Serbia. Multa kombati eventis proxim Beograd. Ye la 30ma di novembro 1914 l'urbo okupesis dal Austriana trupi komandita dal generalo Oskar Potiorek. En la 15ma di decembro sam yaro, Serba trupi komandita dal marshalo Radomir Putnik rikaptis ol. La sequanta yaro, pos longa batalio de la 6ma til la 9ma di oktobro, Germana trupi kaptis ol. En la 1ma di novembro 1918 l'urbo liberigesis dal Franca e Serbiana trupi.
Pos finir la milito, Beograd divenis chef-urbo por la Rejio di Serbi, Kroati e Sloveni, rinomizita Rejio Yugoslavia en 1929. Dum ta epoko, l'urbo kreskis e modernigesis. En 1931 ol ja havis 239 000 habitanti, e cirkume 320 000 habitanti en 1940. De 1921 til 1940 la mezavalora yarala kresko dil habitantaro esis 4,08%.[16] En 1927 inauguresis lua unesma aeroportuo, ed en 1929 eventis l'unesma radio-brodkasto. En 1935, linauguresis la ponto Pančevo.[17]
Ye la 25ma di marto 1941, lora regento-princo Pavle signatis la tri-parta pakto kun l'Axo-povi e probis restar neutra dum la duesma mondomilito. To produktis masiva protesti en Beograd, e stato-stroko komandita dal generalo Dušan Simović. Simović proklamis la majoreso dil rejulo Petar la 2ma. Do, l'urbo bombardesis senkompate dal Luftwaffe ye la 6ma di aprilo sam yaro, e produktis 2 274 morti.[18][19][20] Yugoslavia pose invadesis dal Germana, Italiana, Bulgara e Hungara trupi. Beograd kaptesis e pose divenis sideyo dil marioneto-rejimo dil generalo Milan Nedić.
Dum la somero ed autuno di 1941, en reprezalo por militet ataki, Germani masakris multa habitanti di Beograd, nome Judi. Segun l'impero dal generalo Franz Böhme, por singla Germano mortinta, 100 Serbi o Judi mustus mortigesar. Depos 1941, la rezisto komandesis dal mayoro Žarko P. Todorović, til lua aresto en 1943.
Beograd bombardesis duesmafoye ye la 16ma di aprilo 1944, lor dal Federiti, same quale eventis kun Rotterdam. La bombardo produktis 1.100 morti. Granda parto del urbo restis okupita dal Germani til la 20ma di oktobro 1944, kande ol liberigesis dal Reda Armeo e dal partizani Yugoslaviana. Ye la 29ma di novembro 1945, marshalo Josip Broz Tito proklamis la Republiko Federala dil Populo de Yugoslavia, rinomizita "Republiko Socialista Federala Yugoslavia" en 1963. Pos finir la milito, 11.500 domi restis destruktita.
La rikonstrukto pos la milito esis rapida. En 1948 komencis la konstrukto dil urbo Nova-Belgrade. En 1958 eventis l'unesma televiziono-brodkasto, ed en 1963 inauguresis l'aeroportuo Nikola Tesla. En junio 1968 eventis studentala protesti en Beograd, represita dal polico. Yugoslavia obtenis exterlanda presti por kolokar en la developo di la lando, inkluzite di Beograd, dum l'administrado di Josip Broz Tito, qua mortis en 1980. Pokope, la debo e lua interesti kreskis multe, e Yugoslavia konfrontis serioza financala problemi dum la yari 1980a.
Ye la 9ma di marto 1991 eventis protesti en Beograd kontre la guvernerio di Slobodan Milošević. Lor kalkulesis ke cirkume 100.000 til 150.000 personi partoprenis la protesti. Altra protesti eventis en 1996 e 1997 kontre la guvernerio di Milošević. Pos la protesti, Zoran Đinđić divenis l'unesma urbestro di Beograd pos la duesma mondomilito qua nulatempe apartenis a la Komunista Partiso Yugoslaviana. En 1999, dum la milito di Kosovo, l'urbo subisis bombardi da NATO. Pos prezidantal elekti ye la sequanta yaro, eventis granda protesti en Belgradi qui efektigis l'ekpulso di Slobodan Milošević de la povo.
En 2014 lansesis projeto, surnomizita "Beograd sur l'aquo" (Serbe: Београд на води / Beograd na vodi) por modifikar l'urbala peizajo di Beograd proxim la fluvio Sava, per konstrukto di alta e moderna edifici. Tamen, multa specalisti judikis la projeto kom "polemikala", nam ne existis publika debato pri ol, la kolokado-fonti esis necerta, e la selektita projeti arkitekturala esis polemikala.[21] La rikonstrukto e developo dil urbo duras til nun, nome en la regiono nomizita Novi Beograd ("Nova-Belgrade"), ube multa nova apartamenti ed oficeyi konstruktabas.
Geografio
redaktar
La reliefo di Beograd esas kolinoza dextre de Sava e Danubio, e plana sinistre. La mezavalora altitudo dil urbo esas 116,75 metri super la marala nivelo. La maxim alta punto jacas 303 metri super la marala nivelo. La monti Avala (511 metri) e Kosmaj (628 m) jacas sude del urbo.
La klimato di Beograd esas subtropikala humida (Cfa segun la klimatala klasifikuro da Köppen) kun quar sezoni klare definita. La mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas 1,4°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en julio (somero) esas 23°C, kun mezavalora yarala temperaturo di 12,5°C. La maxima temperaturo enrejistrita dum lua historio esis 43,6°C en 2007, e la minima temperaturo enrejistrita esis -26,2°C en 1893.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 690,9 mm, e la maxim pluvoza monato esas junio, kun mezavalore 101,2 mm.
Transporto
redaktar
Beograd havas vasta sistemo di publika transporto konsistanta ek 118 linei di urbala autobusi e 300 linei di suburbala autobusi, 12 linei di tramveturi, 8 linei di troleobusi, 2 linei di S-treni, e plusa 6 linei di suburbala treni. L'urbo ne havas metroo, malgre existar projeti pri ol. De la centrala staciono ferovoyala departas treni qui ligas Beograd ad altra urbi en Serbia ed ad altra chef-urbi Europana.
Beograd jacas alonge l'Europana chosei X e VII. La choseala sistemo ligas Beograd a Novi Sad e Budapest norde, Niš sude, e Zagreb weste. La choseo A2, longa de 258 km, duras konstruktesar, e ligos Beograd a Montenegro.
Jacanta inter la fluvii Sava e Danubio, Beograd havas 11 ponti. La ponti Pupin e Gazela ligas l'urbo a la vicina Nova-Beograd. Jacanta an Danubio, la portuo di Beograd posibligas l'urbo recevar vari tra la fluvio.
L'aeroportuo Nikola Tesla distas 12 km de la centrala quartero. En 2014, ol recevis plu kam 4 milion veheri.
Turismo
redaktar.jpg)
La precipua muzeo di Beograd esas la Nacionala Muzeo di Serbia, la maxim antiqua del urbo, kreita en 1844 e rikonstruktita de 2003 til 2018. Jacanta an la placo di la Republiko (Trg republike), ol gastigas plu kam 400 mil objekti.
Vicina a la Nacionala Muzeo jacas la Nacionala Teatro (Narodno pozorište) anke fondita dum la 19ma yarcento. Ol inauguresis en 1869, e rinovigesis plura foyi. Dum lua historio, ol gastigis importanta klasika e moderna teatraji, operi e baleti. Inter la Nacionala Muzeo e la Nacionala teatro jacas statuo qua homajas la princo Mihailo Obrenović la 3ma, inaugurita en 1882.
Altra muzei:
- La Muzeo pri Nuntempal Arto inauguresis en 1958 e havas cirkume 35 mil pikturi, inkluzite dal artisti Roy Lichtenstein, Andy Warhol, Joan Miró, David Hockney ed Ivan Meštrović. Ol rinovigesis en 2017.
- La Militala Muzeo montras cirkume 25.000 objekti de la Roman epoko til nun, inkluzite parti de aviono Lockheed F-117 Nighthawk fusilagita dal Serbian armeo.
- La Muzeo pri Aviacado havas plu kam 200 avioni, di qui cirkume 50 montresas. Ol prezervas rara avioni, exemple l'unika restanta exemplero dil Fiat G.50, kombat-aviono de la duesma mondomilito.
- La Muzeo Nikola Tesla fondesis en 1952, e prezervas objekti de e relate la fizikisto Nikola Tesla. Entote cirkume 160 mil dokumenti e cirkume 5700 personal objekti prezervesas ibe.
- La Muzeo pri Afrikal Arti inauguresis en 1977 e prezervas artal objekti de westal Afrika.
- La Cinemal Arkivo di Beograd prezervas cirkume 95 mil kopiuri de Yugoslaviana ed internaciona filmi, ed esas un ek la 10 maxim granda muzei pri cinemo de la mondo.[22]
- La Muzeo pri l'Urbo Beograd montras objekti de la prehistorio til nun trovita en la urbo.
- La Muzeo pri Yugoslaviana Historio montras objekti de la historio dil anciena Yugoslavia, pikturi e roki de la Luno donita dal Usana prezidanto Richard Nixon. Anke la sabro de Iosif Stalin dekorita per 260 diamanti, trovesas ibe.
Por la viziteri qui prizas fotografar, la rivi di la fluvii Sava e Danubio ofras bela peizaji, ed esas posibla vizitar la du per batelo. Dum la someri, esas posibla vizitar l'insulo Ada Ciganlija inter la du fluvii.[23]
Historiala konstrukturi e monumenti:
.jpg)
- La fortreso Kalemegdan jacas an la samnoma parko. Konstruktita la yaro 279 e rikonstruktita en 535, 1403 e de 1723 til 1736, ol jacas en strategiala punto inter la fluvii Danubio e Sava. Habitita dum anciena epoki, nun ol gastigas ferio pri mestier-arto.[23]
- La multa konstrukturi de la historiala centro, exemple l'edifici de la stradi Knez Mihailova e Skadarska.[24] La strado Knez Mihailova havas multa restorerii, internaciona entraprezi e butiki di suveniri.[24]
- En Zemun trovesas restaji de anciena Romana konstrukturi en kelka arei, e la subtera artificala koridori (lagums) qui uzesis dum la historio komence por enmagazinigar nutrivi e, dum l'epoko di Austria-Hungaria, por enmagazinigar municioni.
- L'edifico di la Nacional Asemblitaro (Narodna skupština) projetesis en 1891, komencis en 1907 ed inauguresis en 1936.[24]
- La monumento Pobednik ("la vinkero"), alta de 14 metri, inauguresis en 1928 por celebrar Serba vinko kontre l'Otomani ed Austria-Hungaria dum l'unesma balkana milito e l'unesma mondomilito.
- La Rejala Palaco esis la rezideyo di la rejala familio Yugoslaviana de 1924 til 1937. Ol havas gardeni en stili Angla e Franca.
- La Biblioteko dil Universitato di Beograd Svetozar Marković inauguresis en 1844. Ol kontenas plu kam 1,7 milion publikigaji.
- Jacanta en Zemun, la turmo Gardoš inauguresis ye la 20ma di agosto 1896 por celebrar la 1000ma aniversario di Hungara koloniigo en Panonia.
Kirki:
- La Kirko di Santa Markus (Crkva Svetog Marka) esas Serba Ortodoxa kirko che la parko Tašmajdan qua kompleteskis en 1940. Ol jacas an la sama loko kam antea kirko, konstruktita en 1835.
- La kirko di Santa Sava (Hram svetog Save) esas un ek la maxim granda Ortodoxa kirki de la mondo. Ol konstruktesis de 1935 til 2017, en loko ube l'Otomani brulis la reliquii de Santa Sava, en 1595.
- La kirko di la Matro di Deo (Crkva Ružica) jacas an la fortreso di Beograd, ube ante existis depozeyo di kanonopulvero. En 1867 lua kontrolo transferesis a la Serbi, qui transformis la loko en kirko.[25]
Beograd havas multa noktala klubi e drinkerii en tota urbo, qui atraktas multa viziteri. Segun la jurnalo The Times, l'urbo havas "la maxim bona noktala vivo di Europa.[26] Segun la guidolibro 1000 Ultimate Experiences publikigita en 2009 da Lonely Planet, Beograd rangizesis unesme pri la maxim bona noktala festi, inter 10 urbi.[27] L'urbo havas bona hoteli ed anke albergi ed apartamenti e domi qui povas lokacesar per la sistemo Airbnb.
Referi
redaktar- ↑ Ancient Period - Publikigita da City of Belgrade. Dato di publikigo: 5ma di oktobro 2000. URL vidita ye 16ma di novembro 2010.
- ↑ 2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia: Comparative Overview of the Number of Population in 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002 and 2011, Data by settlements - Publikigita da Statistical Office of Republic Of Serbia, Belgrade. Dato di publikigo: 2014. URL vidita ye 27ma di junio 2014.
- ↑ Habitantes de Belgrado según el censo de 2002
- ↑ Belgrade has risen from the ashes to become the Balkans' party city - Publikigita da Independent. Dato di publikigo: 22ma di marto 2009. Loko di publikigo: =London.URL vidita ye 16ma di aprilo 2018.
- ↑ The Rome that did not fall: the survival of the East in the fifth century, p.67'
- ↑ Roy E. H. Mellor, Eastern Europe: a geography of the Comecon countries, p. 43. Google Book
- ↑ LIBI, t. II (1960) (2_151.jpg) - Publikigita da Promacedonia.org.
- ↑ The History of Belgrade - Publikigita da Belgradenet.com. URL vidita ye 16 November 2010.
- ↑ How to Conquer Belgrade - History - Publikigita da Beligrad.com. Dato di publikigo: 16ma di decembro 1934. URL vidita ye 7ma di julio 2009.
- ↑ The History of Belgrade - Publikigita da Belgradenet.com. URL vidita ye 7ma di julio 2009.
- ↑ History (Medieval Serbian Belgrade) - Publikigita da Official website. URL vidita ye 10ma di julio 2007.
- ↑ Battle of Maritsa - Publikigita da Encyclopædia Britannica. URL vidita ye 10ma di julio 2007.
- ↑ Battle of Kosovo - Publikigita da Encyclopædia Britannica. URL vidita ye 10ma di julio 2007.
- ↑ Autoro: Dejan Medaković. Oči u oči Publikigita da BIGZ (riimprimuro en la reto). Loko di publikigo: =Belgrade. Dato di publikigo: 1990. URL vidita ye 17ma di mayo 2007.
- ↑ History (Liberation of Belgrade) - Publikigita da Official website. URL vidita ye 10ma di julio 2007.
- ↑ Industrija i urbani razvoj Beograda - Publikigita da Industrija. Dato di publikigo: 2001. URL vidita ye 10ma di julio 2007.
- ↑ Twentieth Century - Innovations in Belgrade - Publikigita da Serbia-info.com (Government of Serbia website). URL vidita ye 21ma di julio 2007.
- ↑ DA NIJE BILO 6. APRILA Najlepše srušene zgrade Beograda - Dato di publikigo: 25 November 2015.
- ↑ Lovački avioni Drugog svetskog rata - Publikigita da Samir Aslani. Dato di publikigo: 1 June 2004.
- ↑ Stevenson, William:A Man Called Intrepid, The Secret War. Publikigita da Ballantine Books. Loko di publikigo: =New York. Dato di publikigo: 1976.
- ↑ A Look at Abu Dhabi's 'Bad Joke': The Belgrade Waterfront Project -
- ↑ Action programme 2006 for Serbia: Support to the Yugoslav Film Archive - Publikigita da European Agency for Reconstruction. Dato di publikigo: 1ma di januaro 2006. URL vidita ye 10ma di julio 2007.
- ↑ 23,0 23,1 O que fazer em Belgrado, Sérvia - URL vidita ye 21ma di marto 2019. Idiomo: Portugalana.
- ↑ 24,0 24,1 24,2 Qué hacer en Belgrado: Una ciudad con historia - Publikigita da De viajes y otros demonios. URL vidita ye 21ma di marto 2019. Idiomo: Hispana.
- ↑ Church of the Nativity of the Most Holy Mother of God (Ružica Church), Belgrade - URL vidita ye 21ma di marto 2019. Idiomo: Angla.
- ↑ Europe's best nightlife - Publikigita da Official site. Dato di publikigo: 4ma di novembro 2008. Loko di publikigo: =London.URL vidita ye 11ma di aprilo 2008.
- ↑ The world's top 10 party towns - Dato di publikigo: 9ma di novembro 2009. URL vidita ye 16ma di marto 2010.