Andora
| Andora | ||
| Principat d'Andorra | ||
|
| |
| Standardo di Andora | Blazono di Andora | |
| Nacionala himno: | ||
| El Gran Carlemany, Mon Pare | ||
| ||
| Chefurbo: | Andorra la Vella | |
| · Habitanti: | 24 574 (2007) | |
| Precipua urbo: | Andorra la Vella | |
| Oficala lingui: | Kataluniana | |
| Tipo: | Monarkio (ko-princio) | |
| · Ko-princi: | Emmanuel Macron e Joan Enric Vives Sicília | |
| · Chefministro: | Xavier Espot Zamora | |
| · Totala: | 468 km² | |
| · Aquo: | 0,26 % | |
| · Totala: | 76 177[1] (2019) | |
| · Denseso di habitantaro: | 179,8 hab./km² | |
| Valuto: | Euro | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | AD
| |
AND
| ||
020
| ||
| Reto-domeno: | .ad* | |
| Precipua religio: | katolikismo (majoritato) | |
Andora, oficale princio Andora, Kataluniane: Andorra e Principat d'Andorra), esas lando sen litora jacanta an sudal Europa inter Hispania e Francia, che Pirenei. Lua habitanti esas Andorani.
La princio, qua existabas de la regno di Karolus la Granda, esas un ek la min granda landi del mondo ed esas guvernata per unika sistemo, vasaleso. Ta kontrato di feudala yuro koncesas Andorana trono a du kunprinci, la Kataluniana episkopo di Urgell e la Franca statestro.
Bazala fakti pri Andora:
HistorioRedaktar
| Precipua artiklo: Historio di Andora |
Segun la tradiciono, rejulo Karolus la Granda grantis charto a Andorana populo pro lua helpo pri kombatar Mauri. La regiono divenis administrita da la komtio di Urgell e pose dal episkopio di Urgell.
Ante 1095, Andora ne havis irge-quala militarala protekto. Ta yaro la sinioro di Caboet e l'episkopo di Urgell firmis pakto qua establisis ko-suvereneso super Andora. La nedependo (paréage) di Andora esis agnoskita en 1278.
Tra la yari la Franca kotitulo pasis a la reji di Navara. Pos rejulo Henri di Navara divenar rejulo Henri la 4ma di Francia, il establisis en 1607 ke la chefo di stato di Francia e l'episkopo di Urgell esus koprinci di Andora.
Dum l'Unesma mondomilito Andora deklaris milito kontre Germanian imperio, ma ne partoprenis en kombati. Dum la Duesma mondomilito la lando restis neutra.
En 1993 la lando divenis membro dil Unionita Nacioni.
PolitikoRedaktar
Andora esas monarkio kom du princi, ma li ne habitas la lando e probable adminime la Franca princo tre rare vizitas ol. Pos Franca Revoluciono, Franca guvernerio volis cesar la princeso di olua statestro, nam esis kompreneble kontre la politiko republikana ke prezidanto esez princo. Tamen, la praktikala nedependo di Andora dependis ye equilibro inter tendenci dominacala di Hispania e Francia, e la Andorani sucesoze suplikis la Franca guvernerio ne cesar la Franca parto dil duopla princeso. Do, la Franca prezidanti republikana duras esar anke princi.
Pri konstituco politikala, Andora semblas esar unika, ma ne, o ne nur, pro la du kunprinci. On dicas ke Andora esas la lasta restajo dil konstituci mezepoka, ante arivo di stati suverena en Europa.
GeografioRedaktar
Malgre la mikreso dil lando, ol esas montoza e la klimato varias inter diversa parti, pro ke ula parti esas basa ed altri esas alta.
La precipua rivero di la lando esas Gran Valira, qua debushas an la fluvo Ebro, en Hispania. Ol havas mikra enfluanti qui naskas en Andorana teritorio.
EkonomioRedaktar
| Precipua artiklo: Ekonomio di Andora |
Andora ne havas propra monetaro ed, ante arivo dil "Euro", ol uzis ambe Franca e Hispana pekunio. Nur dum kurta periodo uzesis propra Andorana pekunio, pro Hispana interna milito.
DemografioRedaktar
Segun statistiki de The World Factbook por julio 2018, Andora havis 85 708 habitanti. Segun etnio, esis 48,8% esas Andorani, 25,1% Hispani, 12% Portugalani, 4,4% Franci, e 9,7% altri.[2] En 1900, esis nur 5.000 habitanti.
La linguo oficala esas Kataluniana. Altra lingui parolata esas Franca, Hispana e Portugalana.[2]
La maxim praktikata religio esas katolikismo.[2]
KulturoRedaktar
La linguo oficala esas Kataluniana, ma Hispana e Franca lingui anke uzesas. Exemple, puero povas parolar forsan Kataluniane en la hemo, France en skolo e Hispane kun amiki.
Esis, e forsan ankore esas du postala servi qui havas aparta postoficeyi ed aparta postbuxi, e qui emisas du aparta sorti di postmarki por Andora. Por sendar postajo interne, de un loko ad altra en la lando, on pagas nulo.
ReferiRedaktar
- ↑ Population on 1 January. Eurostat. URL vidita ye la 22ma di julio 2019.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Europe::Andorra - The World Factbook. CIA. URL vidita ye la 23/07/2019 18:07:38.
|
|
| Albania | Andora | Austria | Belgia | Bielorusia | Bosnia e Herzegovina | Bulgaria | Chekia | Dania | Estonia | Finlando | Francia | Germania | Grekia | Gruzia | Hispania | Hungaria | Irlando | Islando | Italia | Kroatia | Latvia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgia | Norda Macedonia | Malta | Moldova | Monako | Montenegro | Nederlando | Norvegia | Polonia | Portugal | Rumania | Rusia | San-Marino | Serbia | Slovakia | Slovenia | Suedia | Suisia | Ukraina | Unionita Rejio | Vatikano | |
| dependanta teritorii: Alando | Faero | Gibraltar | Guernsey | Jersey | Insulo Man | Svalbard e Jan Mayen | |