Andora
| Andora | ||
| Principat d'Andorra | ||
|
| |
| Standardo di Andora | Blazono di Andora | |
| Nacionala himno: | ||
| El Gran Carlemany, Mon Pare | ||
| ||
| Chefurbo: | Andorra la Vella | |
| Precipua urbo: | Andorra la Vella | |
| Oficala lingui: | Kataluniana | |
| Tipo: | Monarkio (ko-princio) | |
| · Ko-princi: | Emmanuel Macron e Joan Enric Vives Sicília | |
| · Chefministro: | Jaume Bartumeu | |
| · Totala: | 468 km² | |
| · Aquo: | 0,26 % | |
| · Totala: | 84.082[1] (2009) | |
| · Denseso di habitantaro: | 179,8 hab./km² | |
| Valuto: | Euro | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | AD
| |
AND
| ||
020
| ||
| Reto-domeno: | .ad* | |
| Precipua religio: | katolikismo (majoritato) | |
| Oficala retosituo: | http://www.andorra.ad | |
Andora, oficale la princio di Andora, Kataluniane: Andorra e Principat d'Andorra), esas lando en Europa di sudo sen aceso a maro, situita en Pirenei inter Hispania e Francia. Lua habitanti esas Andorani.
La princio, qua existabas de la regno di Karolus la Granda, esas un ek la min granda landi del mondo ed esas guvernata per unika sistemo, vasaleso. Ta kontrato di feudala yuro koncesionas l'Andorana trono a du koprinci, la Kataluniana episkopo di Urgell e la Franca statestro.
Longe ignorita ma tre atraktiva, Andora facas ekiro di sua izoleso dum 20ma yarcento, dum qua havas profitata di sua naturala kadro e havas uzita avantajoza fiskala sistemo por divenar granda turistala destineso. Se la princio reputesas hodie por sua lici di skio e sua febla taxi, esas anke ofte konsiderata kam fiskala paradizo.
Bazala fakti pri Andora:
Indexo
HistorioRedaktar
| Precipua artiklo: Historio di Andora |
Tradiciono afirmas ke rejulo Karolus la Granda grantis charto a Andorana populo por lua helpo en kombatar mauri. La regiono divenis administrita da la komtio di Urgell e pose da l'episkopio di Urgell.
Ante 1095 Andora ne havis irge-quala militarala protekto. Ta yaro la sinioro di Caboet e l'episkopo di Urgell firmis pakto qua establisis ko-suvereneso super Andora. La nedependo (paréage) di Andora esis agnoskita en 1278.
Tra la yari la Franca kotitulo pasis a la reji di Navara. Pos rejulo Henri di Navara divenar rejulo Henri la 4ma di Francia, il establisis en 1607 ke la chefo di stato di Francia e l'episkopo di Urgell esus koprinci di Andora.
Dum l'Unesma mondomilito Andora deklaris milito kontre Germanian imperio, ma ne partoprenis en kombati. Dum la Duesma mondomilito lando restis neutrala.
En 1993 lando divenis membro de l'Unionita Nacioni.
PolitikoRedaktar
Andora esas monarkio kom du princi, ma li ne habitas la lando e probable adminime la Franca princo tre rare vizitas ol. Pos Franca Revoluciono, Franca guvernerio volis cesar la princeso di olua statestro, nam esis kompreneble kontre la politiko republikana ke prezidanto esez princo. Tamen, la praktikala nedependo di Andora dependis ye equilibro inter tendenci dominacala di Hispania e Francia, e la Andorani sucesoze suplikis la Franca guvernerio ne cesar la Franca parto dil duopla princeso. Do, la Franca prezidanti republikana duras esar anke princi.
Pri konstituco politikala, Andora semblas esar unika, ma ne, o ne nur, pro la du kunprinci. On dicas ke Andora esas la lasta restajo dil konstituci mezepoka, ante arivo di stati suverena en Europa.
GeografioRedaktar
Malgre la mikreso dil lando, ol esas montoza e la klimato varias inter diversa parti, pro ke ula parti esas basa ed altri esas alta.
EkonomioRedaktar
| Precipua artiklo: Ekonomio di Andora |
Andora ne havas propra monetaro ed, ante arivo dil "Euro", ol uzis ambe Franca e Hispana pekunio. Nur dum kurta periodo uzesis propra Andorana pekunio, pro Hispaniana interna milito.
DemografioRedaktar
Andora havis cirkume 83.888 habitanti en 2009[2]. La habitantaro kreskis de 5.000 habitanti en 1900. L'Andorani esas minoritato en lia propra lando: 31.363 personi[3]. Altra nacionesi esas Hispani (27.300[3]), Portugalani (13.794[3]), Franci (5.213[3]), e Britani (1.085[3]), ed Italiani formacas 67,7% del Andorana habitantaro.
KulturoRedaktar
La linguo oficala esas Kataluniana, ma Hispana e Franca lingui anke uzesas. Exemple, puero povas parolar forsan Kataluniane en la hemo, France en skolo e Hispane kun amiki.
Esis, e forsan ankore esas du postala servi qui havas aparta postoficeyi ed aparta postbuxi, e qui emisas du aparta sorti di postmarki por Andora. Por sendar postajo interne, de un loko ad altra en la lando, on pagas nulo.
ReferiRedaktar
- ↑ Dades de població Any 2009 - Població per parròquies al 31 de desembre de 2009
- ↑ CIA:The World Factbook 2009
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Departament d'Estadistica, 2008
|
|
| Albania | Andora | Austria | Belgia | Bielorusia | Bosnia e Herzegovina | Bulgaria | Chekia | Dania | Estonia | Finlando | Francia | Germania | Grekia | Gruzia | Hispania | Hungaria | Irlando | Islando | Italia | Kroatia | Latvia | Liechtenstein | Lituania | Luxemburgia | Macedonia | Malta | Moldova | Monako | Montenegro | Nederlando | Norvegia | Polonia | Portugal | Rumania | Rusia | San-Marino | Serbia | Slovakia | Slovenia | Suedia | Suisia | Ukraina | Unionita Rejio | Vatikano | |
| dependanta teritorii: Alando | Faero | Gibraltar | Guernsey | Jersey | Insulo Man | Svalbard e Jan Mayen | |