Historio di Australia

Gondwana L'unesma habitanti di Australia arivis inter 48.000 e 42.000 yari ante nun. Unesma Europano qua arivis en kontinento esis Willem Janszoon en 1606.

En 1770, James Cook mapigis granda parto di esta litoro di kontinento. Ilu revendikis Australia por Anglia. Britaniani fondis unesma urbo, Port Jackson, en 26ma di januaro 1788. Tasmania divenis separita kolonio en 1825. Separita kolonii kreesis en Sud-Australia (1836), Victoria (1851) e Queensland (1859). Australia ne esis oficale punisala kolonio, ma aceptis kondamniti til 1848.

Frua explorado da Europani

La plado di Dirk Hartog, en la Rijkmuseum, Amsterdam

La 25ma di oktobro 1616, Nederlandana exploristo Dirk Hartog deskovris la westa litoro di Australia; il esis la duesma de Europa qua vizitis Australia (pos Willem Janszoon en 1606). Hartog esis employata da la Nederlandana Est-India-Kompanio; voyajanta de Sudafrika vers Jakarta, ilua voyo deviacis ed il arivis ye la nuntempa Shark Bay en Westa Australia. Dum tri dii il exploris la marbordo ed adjacanta insuli. En departo il fixigis stan-aloya plado, kun engraburo registranta ilua vizito, an fosto. En 1696, Nederlandana exploristo Willem de Vlamingh remplasis ca plado, quan il portis ad Amsterdam, ube ol nuntempe restas en muzeo.

Explorado dum la 19ma yarcento

Unesma expediciono trans la Blua Monti

La 11ma di mayo 1813 Gregory Blaxland, William Lawson e William Wentworth, kun quar servanti, quar kavali e kin hundi, komencis expediciono, grantita da la guvernanto di la kolonio, por explorar nekonocata regiono weste de Sydney, trans la Blua Monti. Lo esis la unesma importanta explorado di interna regiono di Australia. Blaxland, iniciinto dil entraprezo, esis farmisto, qua deziris trovar nova pastureyi. Li transiris la montaro per sequar alta plataji, prefere kam vali. En 27ma di mayo li atingis somito, e granda regiono di plana lando esis videbla. Dum la sequanta dii la homi e kavali ganis alejeso pos la luktadi di la transiro, e la planajo esis explorata. Blaxland skribis en sua dio-libro, ke la tereno "suficus por pasturar la animali di la kolonio dum la sequanta triadek yari." Pos la retroveno, la tri single recevis grantajo di 400 hektari de la jus deskovrita lando.

Charles Sturt

Charles Sturt, piktita en 1853 da Michael Crossland

L'expedicioni di Charles Sturt

Ye 3ma di novembro 1828, komencis expediciono duktita da Charles Sturt. Li voyajis weste de Sydney, Nova Suda Wals, por saveskar adube fluis la fluvio Murrumbidgee (olqua originas proxim Sydney e progresas vers la westo). Ol esis la duesma di du expedicioni di Sturt, aprobita da la guvernanto di New South Wales, qui exploris la fluvii di la regiono; l'interna regiono di Australia esis tote ne savata, ed on konjektis ke oli fluas aden interna maro. Sturt deskovris ke Murrumbidgee, quale Macquarie (explorita en l'antea expediciono), fluas aden la fluvio Murray, qua finas en lagunoza regiono ye la sudala rivo di Australia.

Ludwig Leichhardt

Ye la 1ma di oktobro 1844, proxim Brisbane, la exploristo Ludwig Leichhardt, kun plura voluntanti, komencis expediciono vers Port Essington ye la norda marbordo di la Nordala Teritorio, distanta per cirkume 4800 km. En 17ma di decembro 1845, kande on supozis ke il esas mortinta, il arivis ye Port Essington; pose arivinte per navo en Sydney, il esis recevata kom heroo. Il skribis libro pri la experienco. Pos plusa exploradi, il desaparis dum expediciono vers interna Australia komencita en 1848.

Robert O'Hara Burke

Robert O'Hara Burke‏‎, piktita da William Strutt

Ye la 30ma di junio 1861, l'exploristo Robert O'Hara Burke‏‎ mortis ye Cooper Creek, meze di Australia. Il esis la duktanto di expediciono qua kompletigis l'unesma voyajo trans Australia de la sudo a la nordo, de Melbourne a la Gulfo di Carpentaria. La expediciono esis bone-equipita e granda; mikra grupo di quar separis survoye por atingar la nordala extremajo. Dum la retro-voyajo, pos la morto di un membro di la grupo, la tri arivis tarde ye Cooper Creek en 21ma di aprilo, expektante ibe altra membro kun provizuri; tamen il, kun preske omna provizuri, esis livita kelka hori antee. Burke e lua asociito William Wills mortis ibe; de la grupo qua kompletigis la voyajo, nur John King posvivis.

Peter Egerton-Waburton

Ye la 21ma di septembro 1872, exploristo Peter Egerton-Waburton (1813-1889) departis de Adelaide, kun sis altra homuli e 17 kameli, vers la mezo di Australia; la skopo esis trovar voyo a Perth ye la westo e survoye trovar la qualeso di la tereno. Li atingis Alice Springs frue en 1873 e komencis voyajar vers la westo ye 15ma di aprilo 1873. Li sufris pro granda varmeso kun nemulta aquo; li transvivis pos ocidar kameli por lia karno. Li esis la unesma Europani qui transiris la Granda Sabloza Dezerto. Li arivis ye la fluvio Oakover, cirkume 1,200 km norde de Perth, Warburton preske mortinta e ligate adsur un de la du restanta kameli. Omni posvivis; segun Waburton, li posvivis pro la savo di la indijena membro di la expediciono.

Fairi di "Nigra Jovdio" en Victoria

Ye la 6ma di februaro 1851, pos plura yari di varmega e sika vetero, fairi brulis quarimo di la stato Victoria. La evento, nomizata "Nigra Jovdio", esas la maxim granda tala fairo en populoza regiono en la historio di Australia. Dek-e-du homi mortis; un milion mutoni e mili de bovi mortis. La aero divenis tenebroza pro la fumuro, e pastureyi esis devastata. Esas supozata ke tala fairi divenis posibla pro la ceso di direkta brulado di la tereno, quan indijeni facabis ante la arivo dil Europani.

Konstruktado di telegrafo-sistemo

Stangi di Australian Overland Telegraph Line ye Tennant Creek

Ye la 15ma di septembro 1870, konstruktado komencis di Australian Overland Telegraph Line, telegrafo-lineo de Adelaide ye la sudala rivo, a Darwin ye la nordala rivo, quo esas disto di 3200 km, tra centrala dezerta regiono. Ja esis telegrafo-kablo de Europa a Java en Indonezia, e plusa submara kablo esis projetata de Java a Darwin; tale telegrafala ligilo esus establisata inter Adelaide e la cetera mondo; anke Melbourne e Sydney esus atingebla. La submara telegrafo-lineo de Java atingis Darwin en novembro 1871, e la konekturo inter Adelaide e Darwin esis kompleta en 22ma di agosto 1872.

Trans-Australiana Fervoyo

Ye la 17ma di oktobro 1917, konstruktado di la Trans-Australiana Fervoyo kompletigesis kande la du parti, progresante vers la esto de Kalgoorlie e vers la westo de Port Augusta, juntesis. Konstruktado di ca fervoyo, tra 1711 km di dezertala tereno, komencis en 1912, pos kompletigo di surveyado por la fervoyo en 1909. Antee, voyaji inter Perth, en Westala Australia, e la altra Australiana stati esis per navo.

20ma yarcento

Australia kreis lua konstituco e nedependanteskis de Unionita Rejio ye l'1ma di januaro 1901, kom federuro di ex-kolonii. De 1901 til 1927, dum la konstrukto di Canberra, la chefurbo di la lando esis Melbourne.

La parlamento di Australia apertesis unesmafoye en Melbourne ye la 9ma di mayo 1901. Ol apertesis dal Princo George, qua plu tarde divenis rejulo George la 5ma di Unionita Rejio. Ca ceremonio eventis en l'edifico Royal Exhibition Building, l'unika suficante granda en Melbourne por la 14.000 gasti. Pose la parlamento kunvenis che Parlamento-domo di Melbourne (intencita por la parlamento di la stato Victoria). De 1927 ol kunvenis en Canberra, la nova precipua urbo di Australia; ol apertesis da rejino Elizabeth la 2ma di Unionita Rejio ye la 9ma di mayo ta yaro.

Australia sendis soldati por dum l'Unesma mondomilito ensemble kun Britaniani, exemple en la batalio di Gallipoli, l'unesma granda batalio kun partopreno di Australiani. De cirkume 416 000 Australiani qui partoprenis la milito, cirkume 60.000 mortis e 152.000 vundesis.

En 1931 statuto di Westminster formale finis granda parto di konstitucala ligili inter Australia e l'Unionita Rejio. Australia adoptis la statuto en 1942 ma datizis ol de 1939 por validar legi aprobita dum la Duesma mondomilito. Pos la milito Autralia stimulis l'enmigro di Europani. Pos la yari 1970ma kun fino di la politiki qui restriktis l'eniro di ne-Europani, enmigranti de Azia e de altra regioni anke establisis su en lando.