Guadelupa

Guadelupa esas arkipelago en Karibia ed insulala regiono di Francia. Administrative, ol esas transmara regiono qua havas la sama povi kam altra regioni de metropolala Francia. Ol esas integra parto de Francia, membro del Europana Uniono e del Eurozono. Ol distas 575 kilometri norde de Venezuela, e 739 km este-sud-este de Dominikana Republiko.

Guadelupa Guadeloupe (Franca) Gwadloup (kreola linguo di Guadelupa) Transmara regiono e Departmento di Francia Volkano La Soufrière, alta de 1467 metri, la maxim alta monto di Antili. Chefurbo Basse-Terre Maxim granda urbo Basse-Terre Surfaco 1 628 km² Habitanti Denseso di habitantaro 383 569 (2022) 236 hab./km² Prezidanto di regionala konsilistaro Ary Chalus Horala zono UTC-4:00 TNP (yaro) € 9,08 miliardi (2017) Reto www.cr-guadeloupe.fr

Historio

Quale altra insuli de Antili, Guadelupa posible habitesis da indijeni Karibiana depos 3000 aK, quale posible montras restaji pri brulado trovita che insulo Marie-Galante. Ca periodo nomizesas "arkaika" en l'arkeologiala studii di Amerika. Cirkume l'unesma yarmilo pos Kristo, aborijeni veninta de Venezuela migris a la regiono.

Mapo pri la duesma voyajo di Colombo ad Amerika

L'insulo deskovresis en 1493 da Cristoforo Colombo, dum ilua duesma voyajo ad Amerika. Colombo nomizis ol Santa Maria de Guadelupe, segun monakeyo an la rivero Guadelupa en Hispania. En 1502, l'arkipelago Guadelupa kun sua 5 insuli ja esis precize indikita en mapi.

Ye la 28ma di junio 1635, Charles Lienard and Jean Duplessis, Sioro di Ossonville, desembarkis en Pointe Allègre e deklaris posedajo di Guadelupa favore kompanio Compagnie des îles d'Amérique, kreita ye la 12ma di februaro sam yaro dal kardinalo Richelieu, kun skopo kultivar tabako ibe. Ca tasko esis desfacila, nam ye la sam yaro, famino decimacis parto de la koloniigisti, e la relati inter indijeni Karib e Franca koloniigisti divenis tensa, til eventar milito, qua finis erste en 1641. Multa indijeni mortis pro la milito ed altri pro morbi, e la cetera transferesis a Martinik. La kultivo di tabako faliis e 4 komercala entraprezi bankrotis probante koloniigar l'insulo. Tamen, la habitantaro kreskis, e l'unesma sklavi portesis al insulo. En 1656 ja esis 15 mil habitanti, de qui 3 mil sklavi.

Ankro-ageyo en Basse-Terre, 1776.

En 1664, Martinik e Guadelupa pozesis direte sub l'autoritato dil rejo Louis la 14ma di Francia, qua decidis stimular la kultivo di sukrokano. To demandis plusa kolokado kam la kultivo di tabako, tamen esis plu profitoza. En 1674, koloniigo-kompanio Compagnie française des Indes occidentales dissolvesis. En 1775, l'administrado di Guadelupa separesis de Martinik.

Profitanta de politikala nestabileso en Francia pro Franca revoluciono, en aprilo 1794 Britaniani okupis Guadelupa. Tamen, Franca guvernisto Victor Hugues ekpulsis li en mayo 1794, helpita da sklavi a quin lu promisis liberigeso. Fakte, ye la sequanta monato, li liberigesis. Victor Hugues impozis la legi di la Konvenciono en Guadelupa, e to stimulis la reakto di granda proprietanti, kelk ek li havis simpatii pri Anglia. La lego qua abolisis sklaveso nuligesis ye la 16ma di julio 1802, da Napoléon Bonaparte.

En 1808, Angli itere invadis Franca Antilii ed okupis insuli Marie-Galante e Désirade. En 1809 li okupis Les Saintes, ed en 1810, George Beckwith komandis 6700 soldati qui invadis Guadelupa, qua enkorpigesis a Britaniana posedaji.

Geografio

Topografio di Guadelupa.

Vejetantaro che Nacionala parko di Guadelupa.

Guadelupa konsistas ek du precipua insuli, Basse-Terre e Grand-Terre, separita da mikra stretajo ed unionita per ponti. Kelkafoye li judikesas kom singla insulo. Insuli Marie-Galante, La Désirade e la mikr arkipelago Îles des Saintes ank apartenas a Guadelupa.

La westo di Basse-Terre havas volkanal origino. Volkano La Grande Soufrière esas la maxim alta monto de Karibia, kun 1 467 metri di altitudo. Lua lasta erupto eventis en 1976.

Guadelupa havas tropikala klimato kun influi del alizei.

Ekonomio

Guadelupa dependas de agrokultivo, turismo, lejera industrio e servadi. La teritorio anke dependas de Francia por subsidii ed importaci.