Mondo-expozo
Mondo-expozo, o mondo-ferio, mondo-expozo, universala expozo od internaciona expozo (kurte expo od Expo) esas granda internaciona expozo desegnita por estalar atingi da nacioni.
Tala expozi varias segun karaktero, ed eventas en diversa mondo-parti. La maxim recenta internaciona expozo, Expo 2017, eventis en Nur-Sultan, Kazakstan.
Depos 1928, la Bureau International des Expositions servas kom internaciona sanciono-autoritato por mondo-expozi. BIE-aprobita expozi esas di tri tipi: universala, specalista e gardenokultivala. Oli normale duras de tri semani a sis monati.
La Bureau International des Expositions anke agnoskas la Triennale di Milano, pro motivi historiala, kondicione ke ol retenez sua originala traiti.
Historio
redaktarMondo-expozi havas origino en la franca tradiciono di nacional expozi, tradicioni qui kulminis per la Franca Industrial Expozo di 1844 en Paris. Ta expozon sequis altra nacional expozi en kontinental Europa e Britania.
La maxim bone-konocata 'unesma Mondo-Expo' eventis che la Crystal Palace en Hyde Park, London, Anglia en 1851, sub la titulo "Great Exhibition of the Works of Industry of All Nations". La Great Exhibition, quale ol ofte nomizesas, esis ideo da Princo Albert, spozulo di Rejino Viktoria, e generale egardesas kom la unesma internaciona expozo di fabrikita produkturi. Ol influis la developo di plura lateri di socio, inkluzanta "arto-e-desegno"-eduko, internaciona komerco e relati, e turismo.
Ta eventi rezultis en remarkinda formo dil vivo-historio di Princo Albert, formo ankore reflektata en l'arkitekturo di London plura-maniere, inkluzanta la Albert Memorial pose erektita honore la Princo. Ta expo esis la max evidenta preirinto di la multa internaciona expozi, pose nomizita mondo-ferii, qui duris eventar til hodie.
Depos lia komenco en 1851, la karaktero di mondo-expozi evolucionis. Tri epoki esas distingebla: la epoko di industrialigo, la epoko di kultural interkambio, e la epoko di naciono-reklamo.
La unesma epoko povus nomizesar la "epoko di industrialigo" e kovris, cirkume, la periodo de 1800 til 1938. Tatempe, mondo-expozi enfokigis komerco, ed esis famoza pro la estalo di teknologial inventuri ed avanci. Mondo-expozi esis platformi ube la "stando-dil-arto" en cienco e teknologio de cirkum la mondo asemblesis. La mondo-expozi di 1851 London, 1853 New York, 1862 London, 1876 Filadelfia, 1889 Paris, 1893 Chicago, 1897 Bruxelles, 1900 Paris, 1901 Buffalo, 1904 St. Louis, 1915 San Francisco, e 1933–34 Chicago esis importanta tarelate. Inventuri quala la telefonilo unesme prizentesis dum ta epoko. Importanta parto dil imajo di mondo-ferii venas de ta unesma epoko.
La New York World's Fair di 1939-40 divergis del originala foko dil expozi. De lore, mondo-expozi adoptis specala kulturala temi: li predicis plu bona futuro por socio. Teknologiala novigi ne plus esis la precipua expozaji. La temo dil expozo di 1939 esis "Konstruktar la Mondo Morgala"; che la New York World's Fair di 1964-65, ol esis "Paco Per Interkompreno"; che la Internaciona ed Universala Expozo di 1967 en Montreal, ol esis "Homo e Lua Mondo". La ferii kurajigis efikiva interkultura komuniko por interkambio di novigo.
Recenta expozi
redaktar
De Expo '88 en Brisbane, landi komencis uzar mondo-expozi plu forte kom platformo por plubonigar sua nacional imaji per pavilioni. Finlando, Japonia, Kanada, Francia e Hispania esas bona exempli. Studio da Tjaco Walvis "Expo 2000 Hanover in Numbers" montris ke plubonigar nacional imajo esis la prima partopreno-skopo di 73% de la landi che Expo 2000. En mondo ube forta nacional imajo esas klef-havajo, pavilioni divenis reklamo-kampanii, e la Expo vehilo por 'nacion-reklamo'.
Ultre kultural e simbolala motivi, organizanta landi (e la hosto-urbi e -regioni) anke uzis la mondo-expozo por reklamar su. Segun reklam-experto Wally Olins, Hispania uzis Expo '92 e la Olimpiala Ludi di 1992 en Barcelona samayare por emfazar sua nova rango kom moderna e demokrata lando, e prizentar su kom importanta membro dil Europana Uniono e la globala komuneso.
Che Expo 2000 en Hannover, ube landi kreis sua propra arkitekturo, la mezvalora paviliono-kusto esis c. €12 milion. Pro tala kusti, guvernerii ofte hezitas partoprenar, nam profiti ne kompensos la kusti. Profiti esas desfacile mezurebla, ma nedependanta studio di la nederlandana paviliono che Expo 2000 evaluis ke la paviliono (kusto c. €35 milion) produktis c. €350 milion de revenui por la nederlandana ekonomio.