Ido-literaturo
| Ido-literaturo | |
.svg)
| |
| Autori | |
|---|---|
|
Andreas Juste • Brian E. Drake • Heidi Neussner • Friedrich Porzenheim • Gonçalo Neves • Sigurd Quarfood • Siobhan Sheehan • Hans Stuifbergen | |
| Originala Verki | |
| Ciencala fiktivajo La suno di Tiahuanako • L' Aventuri dil Amazonia: Unesma Kontakto • L' Aventuri dil Amazonia II: Gravito Zero • Habemus LIA Infantala Kurseto por infanti • La Sonjo dil Elefanteto Poemi La gardero di trupi Rakonto Araba Rakonti • Nokto-gardeno ed altra rakonti • Rakonteti e Fabli Religio Buddho e lua doktrino Romani Narkotanti • Nova Horizonti • Skandalo en Roseringen • La serchado • La Sucedanto • La Furtita Sigaretuyo | |
| Tradukuri | |
| Revui | |
|
Adavane • Astronomiala Kayereto • Gazuyi • Ido-Saluto! • Kuriero Internaciona • Progreso • La Kordiego | |
| Linguala verki | |
|
Biologikal Lexiko • Disparati di la Frati • Kompleta Gramatiko Detaloza • Lexiko Di Nova Vorti • Medikala Guido • Nia Justifiko • Nova Oficala Vorti 2012 • Radikaro Idala • Radio-Lexiko • Suplementa Ido-Lexiko • Universala Metodo Parolacho | |
En la komenco di 20ma yarcento, l'Ido-literaturo komencis brilante, ma pos la krizo di 1927-28, l'Ido-literaturo e l'Ido-movemento divenis senviva dum longa tempo. Esas mencioninda libreti tradukita olim, quale: Makedonia a la Makedoniani. La texto redaktita en 1913 duras esar aktuala nunepoke. Samatempe aparis la klasikajo Nova Horizonti, qua esas filozofiala e framasona verko da J. Barral.
Dum l'unesma mondomilito aparis Buddho e lua doktrino, qua savigas la Budista-doktrino da nesavanti pri olu. En 1923 aparis remarkinda verko, nome l'antologio dil Hungara literaturo dil epoko. La tradukita texti esas ordinare en bona klasika linguo ed havas mem kelkafoye stilo eleganta. Dum la yari 1920ma, la katolika Idisti tradukis libreti pri vivi di santi. Tre bona libro esas la tradukuro di la Franca pia teatrajo Esther da Jean Racine e tradukita ad Ido da kanoniko Guignon. Ica libro tradukita en bona klasika Ido-linguo esas mem plu bela ed eleganta kam l'originalo en la Franca. Olu esas un ek la somiti di l'Ido-literaturo.
Asertesis da l'iniciinti di Ido, (Otto Jespersen e Louis Couturat), ke l'Ido-linguo ne esus vere apta por poezio e ke l'unesma tasko di Ido esas simpla komunikado. Konsiderante ta aserti da Jespersen e Couturat, esas remarkinda fakto ke multa poeti esis atraktita da l'eufonio e bona expresebleso di Ido e konseque, malgre omno poemifis. O forsan, ke multa skriptisti esis instigata poemifar pro ke Ido esas ecelanta linguo por poezio. Dum la posa yari produktesis bela, originala Ido-poemi. La maxim konocata Ido-poeto esas, sendubite, Andreas Juste (Belgia). Lua alta-qualesa poemi e granda produktemeso esas remarkinda. Altra poeti esis Lui Pasko (Hispania), Jules Houillon (Francia), Gilbert H. Richardson (Britania), Jules Gross (Francia), ed altri. Hodie, ni juas la poemi da Heidi Neussner (Germania), Friedrich Porzenheim (Germania) e Gonçalo Neves (Portugal). Maxim recenta stelo esas l'Irlandana poetino Tatanka, qua poemifas originale en Ido.
Ni mustas vartar til la yari 1970ma por havar la poemi da Andreas Juste, qui rivivigas nia literaturo. Notinda esas ke anke s-ro Juste editis antologio dil Ido-literaturo depos la komenco til la fino di la yari 1940ma. Fine en recenta tempi, ni havas Hans Stuifbergen e lua tradukuro di la vivo di la Franca poeto Arthur Rimbaud. E la verketo pri cienco-fiktivajo (l'unesma en Ido) da G. T. Romanin, nome La suno di Tiahuanako publikigita unesmafoye en 1999 e rieditita en 2004. En 2005 ilu publikigis la satiro "Skandalo en Roseringen", editita da Editerio Krayono. La granda literaturala sensaciono di 2005 esis "La Sucedanto", detektivo-romano originale skriptita en Ido, da Eduardo A. Rodi (Arjentinia), qua pose publikigis ilua duesma romano en Ido, "Narkotanti". Itere, en la feldo pri cienco-fiktivajo anke on publikigis du verki da Mexikiana idisto Jose Cossio Ramírez, "L' Aventuri dil Amazonia: Unesma Kontakto" (2006), e "L' Aventuri dil Amazonia II: Gravito Zero" (2007).
2006 es la yaro en qua aparis libreto pri l'olima est-Germania "GDR 66" da Robert Pontnau (Francia). Tradukuri aparis ed editesis di "La Princeto" ("Le petit prince") da Antoine de Saint-Exupéry e "Pinochio" da Carlo Collodi, amba verki tradukita da Fernando Tejón (Hispania). Da la sama tradukero aparis tradukuro di famoza teatrajo da William Shakespeare "Romeo e Julieta".
En Progreso nr. 300 (1994), numero ecelante kompozita da Andreas Juste, multa atenco grantesis a la (richeso di la) Ido-literaturo.
21ma yarcento
redaktarImportant autoro esas l'idisto Brian E. Drake, qua ye decembro 2012 publikigis sua rakontaro Nokto-gardeno ed altra rakonti. En 2014 ilu publikigis la romano Sencesa bruiso e la tradukuro Du Dramati da Lordo Dunsany (La ora pordo e La dei del monto), e ye 2015 la tradukuro La Dementulo da Kahlil Gibran. Dum 2018 ilu revizis e korektigis ta libri ed publikigis la romano original La Aboyanta Lando (revizuro di la romano Sencesa bruiso), la novelaro Pagini trovita en fango, la dramato La Krulo di la domo di le Usher, e la poemari Poemeti por puereti ed Astoneso. Dum 2021 e 2022 il publikigis la poemaro Tu, e la longa, naracanta poemo La Viro de la Nivo. Altra verki originala esas la dramati La Kano-tranchero e La Fantomo vivanta, la romano Sen kordeti, e la krimin-romano Kurez, kurez, ocidero. Il tradukis Kandido da Voltaire, La Sorcisto de Oz da L. Frank Baum, Tri Melodrami Gotika (inkluzante La Muelisto e sua bando, La Kabana di la arbor-hakisto, e Frankenstein; od, la homo e la monstro!), Revoluciono ed altra esayi da Jack London, Dramati Expresistala (inkluzante Ocidero, Espero di Homini, Sancta Susanna, La Homi, La Nemortivo, e L'Adicion-mashino), Konan la Barbarulo, quar rakonti da Robert E. Howard, Se Rejo me esus, e Salome da Oscar Wilde; la tri bovgardisto-romani Sonny Tabor Mortinta o Vivanta, Sonny Tabor fumagas la Cirklo-Kaudo, e Sonny Tabor ye la Jibeto-domento; la misterio-romani Morto sendas la maniiki, La Kin Kameleoni, La Misterio dil blua fantomo, e Mortala kiso; e la romantika romaneto Yunino en kakio. Il tradukis Kantiko Kristonaskala da Charles Dickens, La Siorino havante kamelii da Alexandre Dumas juniora, La Tempo-Mashino e La Milito dil Mondi da H.G. Wells, La Stranja kazo di doktoro Jekyll e sioro Hyde da R.L. Stevenson, Noveleti da Kafka, la romano por pueri Winnie-la-Pu, e la dramati Rejulo Ubu da Alfred Jarry e La Tragedio di Iulius Caesar da Shakespeare. Il anke tradukis la politikala verki La Manifesto di la Komunista Partiso da Marx ed Engels e La Socio dil Spektaklo da Guy Debord.
Ye 2023, Gonçalo Neves publikigis Anke lu darfas[1] e Plu mult aero![2]. Il anke publikigis Nepoema poemo pri omno qua es nulo en Posta Mundi 40, elektronika revuo ube anke aparis La quaresma puerino, da Thomas Schmidt, e Somito-renkontro kun Deo, da Partaka[3]. En Posta Mundi 41 (junio 2023), aparis en Ido Pia e la muliero en la spegulo, da Valodnieks, e Ila Profeto, da Partaka[4] En la sama yaro aparis Gerhart Hauptmann: Voyo-gardisto, bilingua edituro tradukita da Günter Schlemminger[5]. En Posta Mundi 42 (oktobro 2023), aparis Pia e la Kabano en la Foresto, da Valodnieks, e Tabak-Venderio, da Gonçalo Neves[6].
Ye agosto 2024, Vicente Costalago publikigis ilua unesma verko en Ido, titulizita Poemeti[7] e, ye septembro de la sama yaro, ilua duesma verko, titulizita La predicajo di Hakum[8].