Silko-Voyo
La Silko-Voyo esis anciena reto de komerco-voyi, qui dum yarcenti esis central en kultural interago tra regioni di Eurazia, konektinta la Esto e Westo, de la Koreana peninsulo e Japonia til la Mediteraneo.
La termino Silko-Voyo referas e la terala e marala voyi inter Azia ed Europa. La terala Stepo-voyo tra la Euraziana stepo egardesas kom ancestro dil Silko-Voyo.
Quankam moderna, la nomo Silko-Voyo derivesas de la profitoza komerco di silko (e kavali) alonge ol, komencinta dum la Han-dinastio (207 aK - 220). La Han-dinastio expansis parti di la voyo en Central Azia c. 114 aK, per misioni ed explori dal chiniana imperiala delegito, Zhang Qian. La chiniani tre prisorgis la sekureso di sua komerco-vari, ed extensis la Granda Muro di Chinia por certigar protekto di la voyo.
Komerco sur la Silko-Voyo pleis signifikanta rolo en la developo di la civilizuri di Chinia, la Goguryeo-rejio (Korea), Japonia, la Indiana subkontinento, Persia, Europa, la Korno di Afrika, ed Arabia, apertinte longa-dista politikal ed ekonomial relati inter civilizuri. Malgre ke silko esis certe la max importanta varo exportacita de Chinia, multa altra vari komercesis, ultre religii, filozofii, e diversa teknologii. Morbi, notinde pesto, anke difuzesis alonge la Silko-Voyo. Ultre ekonomiala komerco, la Silko-Voyo esis voyo por kulturala komerco inter la civilizuri alonge sua reto.
La precipua komerceri dum antiqua tempo inkluzis chiniani, arabi, indiani, somali, siriani, persiani, greki, Romani, gruziani, armeniani, baktriani, turkmeni, e (de la 5ma til 8ma yarcento) sogdiani.
En junio 2014, UNESCO nominis la Chang'an-Tianshan-koridoro di la Silko-Voyo kom Situo di Mondala Heredajo.
Nomo
redaktarLa nomo Silko-Voyo derivesas de la profitoza Euraziana silko- e kavalo-komerco, motivo por la konekto di komcerco-voyi aden granda transkontinenta reto. La germana termini Seidenstraße e Seidenstraßen inventesis da Ferdinand von Richthofen, qua facis sep expedicioni a Chinia de 1868 a 1872.
Malgre ke la termino inventesis en la 19ma yarcento, ol aceptesis en universitati e da la publiko erste la 20ma yarcento. La unesma libro titulizita La Silko-Voyo esis da sueda geografo Sven Hedin en 1938. La falo di la Soviet-Uniono e 'Fero-Kurteno' en 1989 duktis ad augmento di publika ed akademiala intereso pri la Silko-Voyo e studii en la olima Sovieta republiki di Central Azia.
Uzado di la termino 'Silko-Voyo' anke kritikesis. Exemple, Warwick Ball kontestas ke la marala spico-komerco kun India ed Arabia esis multe plu importanta por la ekonomio di la Romana Imperio kam la silko-komerco kun Chinia.
Dekado
redaktarLa fragmentesko di la Mongol-Imperio febligis la politikal, kultural, ed ekonomial uneso di la Silko-Voyo. Turkmena siniori sizis teritorio cirkum la westala parto di la Silko-Voyo de la dekadanta Bizancana Imperio. Pos la falo di la Mongol-Imperio, la granda politikala povi alonge la Silko-Voyo divenis ekonomiale e kulturale separita. Akompaninta la kristalesko di regionala stati esis la dekado di nomado-povo, parte pro la devasto da la Nigra Morto e parte pro uzurpo da sedentaria civilizuri qui havis kanonopulvero.
La kunsolidigo dil Otoman- e Safavid-Imperii en la Proxima Oriento duktis a rivivigo di surtera komerco, interruptita sporadike da milito inter li. La silko-komerco duris florifar til ke ol disruptesis da la krulo di la Safavid Imperio en la 1720a yari.
Nova Silko-Voyo
redaktarPos tertremo qua shokis Tashkent en Central Azia en 1966, ta urbo mustis rikonstruktar su. Malgre ke lo grave domajis lia merkati, ico komencigis rivivo di moderna urbi alonge la silko-voyo.
La Eurazian Ter-Ponto (fervoyo tra Chinia, Kazakstan, Mongolia e Rusia) kelkafoye referesas kom la "Nova Silko-Voyo". La lasta ligo en un ek ta du fervoyi kompletigesis en 1990, kande la fervoyo-sistemi di Chinia e Kazakstan konektesis. En 2008 la lineo uzesis por konektar la urbi Ürümqi en Chinia ad Almatı e Nur-Sultan en Kazakstan.
En oktobro 2008 la unesma Trans-Eurazia logistiko-treno atingis Hamburg de Xiangtan. Komence julio 2011 la lineo uzesas da freto-servo qua konektas Chongqing, Chinia kun Duisburg, Germania. En 2013, Hewlett-Packard komencis sendar granda varo-treni kun komputori alonge ta fervoyo.
En septembro 2013, dum vizito a Kazakstan, chiniana prezidanto Xi Jinping introduktis projeto pri krear Nova Silko-Voyo de Chinia ad Europa. Recenta versioni di ca projeto inkluzas surtera voyo e marala voyo, kun primara loki en Ürümqi, Dostyk, Nur-Sultan, Homiel, Brest, e la polona urbi Małaszewicze e Łódź, qui esus nabi di logistiko e transporto ad altra landi di Europa.
Ye 15ma februaro 2016, la unesma treno di la skemo arivis de provinco Zhejiang a Tehran. Ta segmento ne komplete la surtera konekto inter Chinia ed Europa, ma esas projeto extensar la voyo preter Tehran, tra Istanbul, aden Europa.
En januaro 2017, la servo sendis sua unesma treno a London. La reto anke konektas a Madrid e Milano.