Guangzhou
| Guangzhou | ||
| ||
| Kelk imaji pri Guangzhou. | ||
| Lando: |  PR Chinia
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 23º08' N | |
| Longitudo: | 113º16' E | |
| Altitudo: | 21 m | |
| Surfaco: | 3 843 km² | |
| Habitanti: | 11 070 654 (2010) | |
| Denseso di habitantaro: | 2280.7 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC+8 | |
| Urbestro: | Wan Qingliang | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.gz.gov.cn | ||
Guangzhou, pinyine Guǎngzhōu, Chiniane 广州, olim konocita kom Kanton o Kwangchow, esas la 3ma maxim populoza urbo di Popul-Republiko Chinia. Lua habitantaro esis 11 070 654 en 2010 (12.78 milioni en lua metropolala regiono). Lua tota surfaco esas 3 843 km².
Ol havas plu kam 2200 yari di historio e, del epoko di la Silko-Voyo til nun, ol duras esar importanta portuo en la fluvio di Perli. Ol distas cirkume 120 km nord-nord-weste de Hong Kong e 145 km norde de Makau, ed esas un del maxim importanta urbi de Popul-Republiko Chinia. Nun, pro granda lua ekonomiala importo, la preco di imobli ibe esas un ek la maxim chera de la lando.
Guangzhou havas importanta universitati, exemple tale nomizita "Megacentro pri Supera Eduko di Guangzhou", od "Universitatala Urbo di Guangzhou" (广州大学城), inaugurita en 2004 e kovranta entote 17,9 km², an insulo Xiaoguwei.
Historio
redaktar
Lua anciena nomo esis Panyu (番禺) e lua historio komencis kande la dinastio Qin konquestis la regiono. En 206 aK ol divenis chef-urbo di la dinastio Nanyue. Dum la regno di Zhao Mo, la dinastio Nanyue atingis lua apogeo, e lua rejio inkluzis parti de la nuna Popul-Republiko Chinia e la nordo di la nuna Vietnam. En 111 aK la dinastio Han konquestis l'urbo, e transformis ol en chef-urbo di la provinco.
En 758, Araba e Persiana pirati spoliis Guangzhou. Araba e Persiana mulieri vivis en l'urbo de la 10ma til la 12ma yarcento.
L'unesma Europani qua arivis en l'urbo esis Portugalana komercisti, en 1514. Li nomesis l'urbo Cantão ed establisis komercala monopolo en la portuo en 1517, ma pose ekpulsesis de la regiono. Tamen, li grantis l'uzado di Makau kom komercala bazo kun Guangzhou en 1557, e mantenis komercala monopolo preske kompleta til l'arivo di Nederlandani dum la 17ma yarcento.
La dinastio Qing aceptis komercar kun plusa landi en Guangzhou pos prenir kontrolo di Taiwan en 1683. Portugalani de Makau, Hispani de Manila, ed anke Armeniana, Angla e Mohamedana komercisti retroiris al urbo.[1] De 1699 til 1714, Franci e l'Angla kompanio East India Company sendis omnayare un o du navi kun vari por vendar ibe.[1] En 1717 arivis l'Austriani; en 1729 arivis Nederlandani, ed en 1731 arivis Dani-Norvegiani. Dum la fino di 1757, imperiestro Qianlong kreis tale-nomizita "sistemo di Kanton", qua establisis ke tota extera komercio di imperiala Chinia facesis tra la urbo, da tradicionala familii di komercisti, le Hong, e kreis komercala monopolo konocita kom Cohong. Kanton (Guangzhou) exportacis precipue teo e porcelano.
Til la 19ma yarcento, la maxim multa konstrukturi del urbo havis un o du etaji; la maxim alta strukturi esis la minareto de la moskeo Huaisheng (alta de 36 metri), la Flora Pagodo (o Templo Liurong), e la 5-Etaja Pagodo (o templo Zhenhai, alta de 25 metri). L'urbo cirkondesis per muro longa de 10 km, alta de 8 metri e larja de 6 metri. La nomizita "sistemo di Kanton" duris til l'unesma opiumo-milito, en 1839, qua komencis pos ke l'imperiestro Daoguang decidis proskriptar la komerco di opiumo kontrolita dal Britaniani, konfiskis l'opiumo enmagazinigita che l'urbo e minacis per mortopuniso ti qui ofensis la proskripto. Pos serio di batalii che fluvio di Perli, Britaniani invadis Guangzhou unesmafoye ye la 18ma di marto 1841, ed itere du monati pose. En 1842, pos tale-nomizita "neegala pakto" kun l'Unionita Rejio, Guangzhou perdis komercala monopolo, ed altra portui apertesis por extera komerco kun plusa landi.
En 1898, Usana kompanio American China Development Co. recevis koncesiono por konstruktar ed explotar ferovoyo de Guangzhou a Hankou. Dum la fino di la dinastio Qing eventis du importanta revolti kontre la monarkio probante instalar republiko, qui faliis: la revolto di 1895, e la revolto di la 27ma di aprilo 1911. Dum ca lasta, 72 personi, pose surnomizita "la martiri de Guangzhou", mortigesis. Malgre faliir, la revolto di aprilo 1911 influis la revolto di oktobro 1911 en Wuchang (nun distrikto de Wuhan) qua rezultis la revoko di la monarkio e la kreo di la Republiko Chinia.
Pos l'asasino di Song Jiaoren, chefo de Kuomintang, e pos ke Yuan Shikhai probis removar ca partiso de la povo, Hu Hanmin organizis tale nomizita "Duesma revoluciono" kontre lu. Tamen, Hu Hanmin faliis, e mustis fugar, kune Sun Yatsen, a Japonia. En 1917, lora chefministro Duan Qirui abrogis la konstituco, e Sun Yatsen retroiris a Chinia por komandar tale nomizita "uniono por la Protekto di la Konstituco". En 1924, Kuomintang federis kun Komunista Partiso di Chinia e kun Sovietia. Komunisti invitesis partoprenar Kuomintang, e Sun Yatsen e Chiang Kai-shek uzis financala ed armala suporto Sovietiana por organizar armeo.
Pos la morto di Sun Yatsen en 1925, la humoro en la partiso pri komunisti modifikesis. En agosto, sinistrano Liao Zhongkai asasinesis, e pro ke suspektita dextrano Hu Hanmin esis exilita, Wang Jingwei akuzesis. Dextrani organizis su por ekpulsar komunisti de Kuomintang. Dum la sequanta yardeko, la konflikto inter dextrani e sinistrani febleskis l'administro di la republiko.
En 1937 komencis la duesma milito Chiniana-Japoniana, e Guangzhou okupesis dal Japoniani de la 12ma di oktobro 1938 til la 16ma di septembro 1945. Ol divenis chef-urbo di Chinia dum kurta periodo, pos ke Nanjing kaptesis dal Armeo di Populala Liberigo en aprilo 1949, meze dil interna milito Chiniana. Ye la 14ma di oktobro l'Armeo di Populala Liberigo eniris Guangzhou. Meze di masiva exodo vers Hong Kong e Makau, retretinta nacionalisti detonis la ponto Haizhu, sur la fluvio di Perli.
Dum la sequanta yari, Popul-Republiko Chinia komencis konstruktar rezideyi an la rivi dil fluvio di Perli, probante adaptar personi qui vivis en bateli a vivar sur sulo. Dum tale nomizita "Kulturala Revoluciono" multa templi, kirki ed altra monumenti destruktesis.
La vicineso di Guangzhou kun Hong Kong e Shenzhen, e lua ligili kun Chiniani qui rezidis en altra landi divenis avantajoza depos l'ekonomiala reformi adoptita da Deng Xiaoping dum la yari 1980a. Modifiki en la legaro pri imposti anke helpis l'industrialigo dil urbo. La municipo expansesis dum la yaro 2000, kande Huadu e Panyu enkorpigesis kom distrikti. L'anciena distrikti Dongshan e Fangcun desaparis en 2005. Nansha e Luogang anke divenis parto dil urbo.
Geografio
redaktar
L'anciena Guangzhou jacis proxim monto Baiyun, o "monto di la Blanka Nubo", an l'estala rivo di fluvio di Perli, distanta cirkume 129 kilometri de ube ol debushas an Maro di Sudal Chinia. Nun, l'urbo okupas 7 434,4 km² on amba rivi dil fluvio. Lua reliefo di Guangzhou ordinare kreskas de sudweste a nordeste, e la monti formacas lua "vertebrala kolono". La mezavalora altitudo dil urbo esas 21 metri, e lua monto maxim alta esas Tiantang, kun altitudo di 1210 metri sur la marala nivelo.
La klimato dil urbo esas humida subtropikala klimato (Cfa/Cwa segun la klimatala klasifikuro da Köppen). La mezavalora temperaturo en julio (somero) esas 28,9°C, kontre ke la mezavalora temperaturo en januaro (vintro) esas 13,9°C.
La pluvoza sezono iras de aprilo til septembro. La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1736,1 mm, e la maxim pluvoza monato esas mayo, kun mezavalore 283,7 mm.
Transporto
redaktar
La precipua aeroportuo di Guangzhou esas l'Internaciona Aeroportuo Baiyun, jacanta en distrikto samnoma, qua inauguresis en 2004. Ol remplasis samnoma aeroportuo en la sama distrikto, inaugurita en 1934 e klozita en 2004. En 2019, 73 378 475 veheri uzis la nuna aeroportuo. L'internaciona Aeroportuo di Hong Kong anke servas Guangzhou. Veheri povas uzar paromi por translojar su inter la du aeroportui.
Guangzhou esas termino-loko di ferovoyala linei Beijing-Guangzhou, Guangzhou–Shenzhen, Guangzhou–Maoming, e Guangzhou-Meizhou–Shantou ordinara treni. En 2009, inauguresis lineo di treno di granda rapideso kovranta 980 kilometri de Guangzhou a Wuhan per maxima rapideso di 320 km/h. En decembro 2014 inauguresis du altra linei di treni di granda rapideso: Guiyang–Guangzhou, e Nanning-Guangzhou. Existas lineo di ordinara treni inter Guangzhou e Kowloon, en Hong Kong, parkuranta 182 kilometri in min kam 2 hori, e regionala treni inter Guangzhou e Zhuhai, e Guangzhou-Foshan-Zhaoking.
Urbala transporto
redaktar
Kande lua unesma lineo di metroo* inauguresis en 1997, Guangzhou esis la 4ma urbo di Popul-Republiko Chinia qua havis subtera ferovoyo, dop Beijing, Tianjin e Shanghai. En septembro 2021 esis 15 linei kun entote 589,4 kilometri e 290 stacioni. Ultre metroo, ank existas moderna lineo di tramveturo, kun 7,7 kilometri e 11 stacioni, inaugurita ye la 31ma di decembro 2014.
La sistemo di rapid autobusi di Guangzhou (Guangzhou Rapid Bus Transit, abreviuro GBRT) introduktesis en 2010, e konektas su a la linei di metroo. Transportanta cirkume 1 milion uzeri omnadie, nun ol esas la 2ma maxim granda sistemo di rapid autobusi de la mondo, dop la sistemo TransMilenio del urbo Bogota. En 2009, autoritatozi informis ke la 9 424 autobusi e 17 695 taxii del urbo uzus liquidigita gaso de petrolo (LGP) kom fuelo til 2010, por promocar diminuto di atmosferala polutajo.
Guangzhou ligesas a Hong Kong e Makau per linei di katamarani qui funcionas omnadie, departanta de la termini Nansha e Lianhua Shan.
Turismo
redaktar
Del epoko di la dinastio Song til nun, Guangzhou havas tradiciono pri selektar 8 loki qui judikesas kom la maxim bela del urbo. En 2011 eventis la lasta elekto, e la peizaji selektita esis:
- La "nova urbo Tayao (Chiniane: 塔耀新城; tǎyào xīnchéng)", inkluzanta la Jemela Turmi (la du maxim alta cieloskraperi dil urbo, la Turmo di Kanton, alta de 604 metri[2] ed inaugurita en 2010, e la cieloskrapero CITIC Plaza, alta de 390,2 metri, ma anke la turmo dil Pagodo Chigang, anke konocata kom Pagodo Honam o Pagodo di la Reda Stona Kolino, konstruktita en 1619. Altra importanta loko ibe esas tale nomizita "Templo di la Sis Arbori bamyan", qua originale konstruktesis dum la 6ma yarcento.[2]
- La "peizajo apud Fluvio di Perli", inkluzas insulo Shamian, olim rezido-loko por Europani ube existas multa historiala edifici kun konstrukto-stili Europana,[2] inkluzite bela konstrukturi qui uzesis kom konsuleyi e religiala templi, exemple la chapelo di Nia Damo de Lourdes, konstruktita dal Franci. Ank existas ibe protestanta kirko konstruktita dal Britaniani. Altra loko en ca regiono esas l'insulo Ersha od Yisa, olim konocita kom Insulo Napier, qua gastigas l'Internaciona Usana Skolo di Guangzhou, mikra parki, stadio por badmintono, ed altra sportala eventeyi.
.jpg)
- "Somito di Yunshan" (Chiniane: 云山叠翠 yúnshān diécuì, signifikanta "verda peizajo proxim monto Baiyun"), inkluzanta anke la Gardeno Yuntai.
- Bela peizaji dil Monto Yuexiu (Chiniane: 越秀风华, yuèxiù fēnghuá, signifikanta "beleso dil Monto Yuexiu"), inkluzanta la kolino Yuexiu e cirkondanta parko di 690 000 m², la Turmo Zhenhai o 5-Etaja Pagodo che centrala Guangzhou, e memorialo homajanta Sun Yat-sen, cirkondata da bela gardeno.[2]
- L'anciena e famoza akademio Liufang. Ol inkluzas la Salono dil Ancestri Chen Clan, establisita en 1894 e judikata kom historiala monumento protektita dal stato depos 1988. Ol anke konocesas kom Akademio Chen Clan. La 3-etaja Muzeo di Guangdong, ube trovesas diversa exempleri pri arto di la provinco, inkluzite ligna skulturi del urbo Foshan,[2] ank inkluzesas en ca peizajo.
- Tale nomizita "marveloza peizajo di Liwan" inkluzas la bayo Litchi, la lago Liwan e rezideyi di Xiguan.
- Tale nomizita "cienco-urbo di Guangzhou" esas teknologiala centro konstruktita kun la suporto dil guvernerio dil urbo, kom rezulto di urbala projeto. Ol gastigas centri qui developas studii e projeti pri inquesto e developo (Angle, Research and Development) e pri informo-teknologio (Angle: Information technology, abreviuro IT).
- Tale nomizita "noktala peizajo che marshoza regiono" konsistas ek la parko Nansha, jacanta an la dextra rivo dil estuario dil Fluvio di Perli. La parko gastigas 141 speci di migranta uceli, qui nestifas ibe.