Japonian imperio
Japonian imperio (Japoniane: 大日本帝國 Dai Nippon Teikoku, literale Granda Imperio di Japonia esis la historiala Japonia de la komenco di la Meiji-epoko (1868, kande imperiestro Mutsuhito asumis la trono) til l'adopto di la moderna konstituco di 1947.
| 大日本帝國 Dai Nihon Teikoku | ||
| 1868 til 1947 | ||
.svg)
|
| |
.svg)
| ||
Urbi
| ||
| Chefurbo: | Tokyo | |
Lingui
| ||
| Oficala lingui: | Japoniana | |
| Tipi: | monarkio | |
| · imperiestro: | Mutsuhito Hiroito | |
| · Entote: | plu kam 400 mil km² (1920) 1 984 000 km² (1938) | |
Habitanti
| ||
| · Entote: | 77 700 000 (1920) 105 200 000 (di qui 73,1 milioni en Japonia propre) (1938) | |
| Valuto: | yeno* di Japonia yeno* di Korea | |
| Kauzo di la fino: | vinkeso pos la duesma mondomilito | |
Historio
redaktarJaponia rapide industrieskis pos la kronizo di Mutsushito ye la 3ma di januaro 1868, sub la slogano Fukoku Kyōhei (富國強兵, qua signifikas "pluricheskez la lando, plufortigez l'Armeala Forci"), transformesis en mondala povo e kreis koloniala imperio. Pos vinkir l'unesma milito Chiniana-Japoniana (1894 til 1895) Japonia konquestis portui en Chiniana litoro, recevis l'insulo Taiwan, la peninsulo Liaodong e l'insuli Penghu, e transformis Korea en lua vasala stato.
Ye la 29ma di novembro 1890, dekretesis konstituco qua grantis la povo dil imperiestro ma kreis la figuro dil chefministro qua esis la chefo di guvernerio. Ol anke kreis nedependanta judiciala povo e havis influi de la konstituci Prusiana e pose Germana, ed anke de la Britaniana monarkio.[1] L'unesma konsequo di la konstituco esis la kreo dil unesma parlamentala guverno en Azia.[2]
Milito Rusa-Japoniana
redaktarDe 1904 til 1905 eventis la milito Rusa-Japoniana, en qua l'imperio di Japonia vinkis Rusa imperio. L'origino di la milito esis la disputo pri la portuo Port Arthur, en Chinia. Per la pakto di Shimonoseki en 1895, Japoniani recevis Port Arthur pos vinkir Chiniani, ma mustis cedar ol a Rusa imperio. Rusi deziris kontrolar Port Arthur por esar portuo libera de glacio dum la vintro, diferanta de quo eventas kun Vladivostok. En 1903 la negocii inter la du landi rezultis neutila, e Japonia decidis militar kontre Rusa imperio por mantenar lua kontrolo pri Korea.
La vinko Japoniana surprizis la mondo, pro esir l'unesma foyo en ke ula populo ne-Europana konfrontis Europana povo e vinkis. Altralatere, la vinko transformis Japonia en importanta povo en estal Azia.
Japonia dum l'Unesma mondomilito
redaktarJaponia eniris l'unesma mondomilito en 1914 serchante pluforteskar lua sfero di influo en Chinia, e deklaris milito kontre Germana imperio ye la 23ma di agosto 1914. Ol rapide konquestis Germana teritorii en Chinia (Shandong) e l'insuli Mariani, l'insuli Karolini, Marshall, Palau, e l'anciena Hispana posedaji qui pasis a la kontrolo di Germania.
En 1931, Japonia subisis l'efekti del ekonomiala krizo di 1929 pro la diminuto dil komerco kun la nacioni afektita. L'armeo Japoniana qua protektis la ferovoyo dil sudo di Mandjuria decidis kontrolar la regiono por grantar furniso di nutrivi e merkato por Japoniana produkturi. Kun poka rezisto kontre, en 1931 Japoniani konquestis Mandjuria, e kreis marioneta-stato nomizita Manchukuo. Japonian imperio afirmis ke ta invado esis "la liberigo di Mandjuriani de l'opreso Chiniana", pro la maxim multa Mandjuriani esar del etnio Han. Japoniani instalis Ai-xin-jue-luo Pu-yi kom "imperiestro" dil marioneta-stato. En 1936 Japoniani kreis en Interna Mongolia altra marioneta-stato, Mengjiang.
Ye la 7ma di julio 1937 komencis la duesma milito Chiniana-Japoniana, kun l'invado di Mandjuria, ed okupo di Peiping (Beijing) ye la 13ma di agosto sam yaro. Japonia luktis ambe kontre komunisti e nacionalisti Chiniana. Ye la 13ma di decembro sam yaro, Nanjing, chef-urbo di nacionalisti, kapitulacis a Japoniani. Dum tale nomizita "masakro di Nanjing", Japoniani mortigis dek di mili di individui - on kalkulis de 200 mil til 300 mil personi, la maxim multa civili, quankan l'exakta nombro esas nekonocata - kun irga ligilo kun la defenso dil urbo. Japoniani kreis marioneto-stato komandita da Wang Jingwei.
En 1938, Japoniani eniris teritorio reklamcita da Soviet-Uniono, ed eventis tale nomizita "batalio di lago Khasan", qua finis per pafo-ceso ye la 11ma di agosto ta yaro. Ye la 11ma di mayo 1939 Japoniana trupi eniris la teritorio di Mongolia, lor federita kun Sovietia, de lua satelito-stato Mandchukuo. Mongoliana trupi retretis trans la fluvio Khalhin Gol. Ye la 13ma di mayo granda nombro di Mongoliana soldati riokupis la perdita teritoro, ma ye la sequanta dio Japoniana trupi komandita dal lietnanto-kolonelo Yaozo Azuma e dal kolonelo Takemitsu Yamagata kontreatakis, e Mongoliani retretis. Altra kombati eventis dum junio e julio, tamen Japoniani duris mantenar l'okupo. Sovietiana chefo Iosif Stalin imperis ad STAVKA (centro di reda armeo) pri developar plano kontre l'invado. Lor yuna generalo Georgi Jukov organizis l'atako, e preparis specala armeo kun 50 000 soldati, brigado di vehili mi-kurasigita, e bon avioni. Jukov disimulis la proximeso dil invado, per simulachar ke ilu preparis nur defensiva agadi. Ilu savis ke Japoniani atakus ye la 24ma di agosto, e mantenis komuniki kun Moskva sen uzar kodexo e sempre pri "defensiva prepari", quankam sekrete preparis la invado. Sovietiana trupi lansis surpriz-atako per artilrio e 557 avioni kontre Japoniani ye 5:45 kloki la 20ma di agosto. La vinko di Jukov esis kompleta e rapida, grandaparte pro l'efikiva uzo di tanki, qui pasis adlatere e siejis Japonian armeo, preninta lua provizuri. Ye la 27ma di agosto, Japoniani probis ekigar ma faliis. Kande lia chefi ne aceptis kapitulacar, Jukov bombardis li til lua kompleta destrukto. Ye la 31ma di agosto 1939 Japoniana trupi en Mongolia esis komplete destruktita. La rezulto di la batalio chanjis l'opiniono di Japoniana chefi, pri atakar Pearl Harbor, vice Siberia.
Referi
redaktar- ↑ How the Japanese became foreign to themselves : the impact of globalization on the private and public spheres in Japan Publikigita da Lit. Loko di publikigo: Berlin. Dato di publikigo: 2009. Pagino/pagini: 72.
- ↑ Arnold, Edwin. "Asia's First Parliament; Sir Edwin Arnold Describes the Step in Japan," New York Times. 26ma di januaro 1891.
 |
Ta artiklo esas klada. Se tu konocas la temo dil artiklo, tu povas helpar ni plugrandiganta ol. |