Oman
| Oman | ||
| Sultanat Oman | ||
|
| |
| Standardo di Oman | Blazono di Oman | |
| Nacionala himno: | ||
| Nashid as-Salaam as-Sultani | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Muscat | |
| Precipua urbo: | Muscat | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Araba | |
| Tipo: | Monarkio | |
| · Sultano: | Haitham bin Tariq | |
Surfaco: (70ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 212 460 km² | |
| · Aquo: | 0 % | |
Habitanti: (139ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 4 424 762[1] (2016) | |
| · Denseso di habitantaro: | 15 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Rial di Oman | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | OM
| |
OMN
| ||
512
| ||
| Reto-domeno: | .om | |
| Precipua religio: | islamo (87,4%) | |
Oman esas lando jacanta an Azia, sud-este del Araba peninsulo. Ou havas kom vicini Unionita Araba Emirii norde, e Saudi-Arabia ed Yemen weste. Nord-este, este e sude jacas Indiana oceano.
Historio
redaktar| Precipua artiklo: Historio di Oman |
Homala restaji de 8 000 yari ante nun trovesis en la regiono di nuna Oman. Sumeriani mencionis lando nomizita Magan o Makan, posible referante a minadi di kupro en la regiono. Posible la nuna Omanani originis de Yemen, sude del Araba peninsulo.
Ante l'adopto di Islamo, Oman administresis od influesis da Persiana dinastii: Akemenid, Partiani e Sasanid. Dum la 8ma yarcento Mohamedana religio arivis en la regiono, ed Omanani esis un ek l'unesma populi qui adoptis islamo.
Portugalani konquestis Muscat dum la 16ma yarcento ed okupis ol de 1508 til 1648, kande lua dominio sukombis en manui di Otomani. Nek Portugalani nek Persiani kontrolis komplete tota regiono di la nuna Oman. Dum la yari 1690a, Omanan imamo Saif bin Sultan probis konquestar est-Afrikana litoro. Un ek l'obstakli por ta konquesto esis Fuorto Jesus, Portugalana fortreso en Mombasa. Pos du-yara siejo, bin Sultan kaptis la fuorto en 1698, e konquestis tota regioni norde de Mozambik. Zanzibar divenis loko por komercar sklavi e divenis importanta por Omanan imperio. Sultano Sa'id bin Sultan konstruktis granda palaci, e transferis lua rezideyo a Zanzibar en 1837. Omanani ank influis en Komoriana kulturo ed, en 1783, pos vinkir la sultano di Muscat, Oman grantis suvereneso sur urbo Gwadar, en la nuna litoro di Pakistan.
Britaniani komencis influar en Oman depos la 18ma yarcento. Kun la morto di Sa'id bin Sultan al-Busaid en 1956, lua filiuli disputis la sucedo e dividis l'imperio. Thuwaini bin Said recevis Muscat e Oman, e Mayid bin Said recevis Zanzibar. En 1891, Oman divenis protektorato del Unionita Rejio e restis tale til lua nedependo. En 1970, Qaboos bin Said Al Said helpesis da Britaniani por revokar ilua patro, Said bin Taimur, e proklamis la lando sultanio. Kom sultano, Qaboos bin Said Al Said komencis modernigar Oman e finis l'internaciona izolado di la lando. Sklaveso proskriptesis ye la sam yaro. En 1971 ilu proklamis la nedependo di Oman. En 1981 Oman divenis un ek la fonderi dil Konsilistaro pri Koopero dil Gulfo, e per rejala dekreto de 1997, mulieri darfis votar. Rn 2002, omna civitani evante 21 yari o pluse darfis votar.
Dum la komenco di 2011, inspirita per l'Araba Printempo, eventis protesti en Oman, qui demandis politikala reformi, plubonigo di la vivo-stando, e diminuto di la chomeso.
Politiko
redaktar
.jpg)
Oman esas absoluta monarkio, en qua omna povo exekutiva legifala e judiciala restas en manui dil sultano. Ilu editas legi tra dekreti. L'internacional organizuro Freedom House judikas la rejimo di Oman kom "ne libera". Sultano Qaboos bin Said Al Said guvernis la lando de 1970 til lua morto en 2010. Dum la yari 1990a, ilu kreis du grupi di konsilisti. Un ek li, Majlis ash-Shura havas 84 membri qui elektesas da poka civitani. L'altru, Majlis ad-Dawla, havas 41 membri qui elektesas dal sultano. Ne existas "separo di povi" en la lando.
La judiciala povo subordinesas al sultano. Segun la konstituco di Oman, Sharia (Islamala lego) esas un ek la fonti di la legaro di la lando. Diversa branchi de Sharia-korto judicias familiala temi, exemple divorco e heredo.
Malgre ke la legaro teoriale protektas homala yuri e civila liberesi, fakte ca temi ignoresas dal rejimo. Mulieri ed infanti subisas diskriminaci en multa arei. De la komenco di la nomizita "Omanana printempo", multa violaci di civila liberesi reportabis.
Geografio
redaktar
Oman jacas inter latitudi 16° e 20° N, e longitudi 52° e 60° E. Vasta gravia dezerto kovras granda parto dil centro di Oman, kun montari alonge nordala (la monti Al Hajar) e sudestala litoro. An la litoro anke jacas la precipua urbi di la lando: Muskat, Sohar e Sur norde, e Salalah sude. Dum pasinta epoki, la teritorio di Oman kovresis dal oceano, e multa fosila konki povas trovesar en la dezerto.
En doplanda regioni, la klimato esas un ek la maxim varma e sika de la mondo. La litoro esas plu humida. En Muskat, la mezvalora yarala pluvo-quanto esas 100 mm, e januaro esas la maxim pluvoza monato. Vasta dezerto kovras la centro di la lando. Sude, la montoza regiono Dhofar, jacanta proxim Salalah, esas la maxim humida de la lando. Ibe, la pluvo-quanto povas superirar 400 mm omnayare, e la pluvoza sezono iras de fino di junio til fino di septembro, pro la musona venti del Indiana Oceano.
Oman havas du teritorial exklavi: la peninsulo Musandam, en nord-estala litoro dil vicino, e Madha, doplanda. La peninsulo Musadan jacas strategiale an l'eniro dil stretajo di Hormus, e separesas del cetera teritorio di Oman dal Unionita Araba Emirii. L'altra exklavo, Madha, kovranta 75 km², jacas meze de la choseo qua ligas Musandam a la cetera Oman.
Oman havas vasta litoro, longa de 2 092 kilometri.
Ekonomio
redaktar| Precipua artiklo: Ekonomio di Oman |
Quankam havanta diversigata ekonomio, Oman dependas precipue del exportaci di petrolo. Agrokultivo ed altra industrii esas mikra fonti di revenui kande on komparas a petrola industrio, e reprezentas min kam 1% de tota exportaci.
Demografio
redaktar
Segun statistiki de The World Factbook por julio 2017, Oman havis 4 613 241 habitanti. Segun etnio, esis Arabi. Baluchi, Sudal Aziani ed Afrikani esas minoritati.[2]
La linguo oficala esas Araba. Altra lingui parolata esas Angla, Baluchi, Swahilia, Urdu ed Indiana dialekti.[2]
La procento di habitantaro segun religio esas: islamo: 85,9%, kristani 6,5%, Hindui esas 5,5%, Budisti 0,8%. Judi esas min kam 0,1%, 1% praktikas altra religii, e 0,2% ne havas religio.[2]
Segun statistiki pri 2019, 98,7% ek l'Omanani evanta 15 til 24 yari savis lektar e skribar. Tamen, la sistemo di universitatala docado di la lando produktas granda quanto di diplomiziti en homala cienci, ed injeniori e ciencisti en quanto nesuficanta por atendar la bezoni di la lando. L'unesma universitato di la lando, l'Universitato Sultano Qaboos, inauguresis en 1986.
La maxim populoza urbo esas Maskat (o Muscat). Altra urbi importanta esas Salalah, Ibri, e Sohar (o Suhar).
Kulturo
redaktar
La koquarto influesis da multa kulturi. Orinare, Omanani manjas lua precipua repasto dum dimezo, kontre ke la dineo esas lejera. Dum Ramadan, dineo eventas pos tarawih-pregi, ordinare depos 23 hori kloki. Arsia esas disho konsistanta ek rizo e karno (ofte ek hano). Altra tradicionala disho, shuwa, konsistas ek karno koquata lente (kelkafoye dum du dii) en subtera argila forni.
Existas plu kam 130 diferanta formi di kansoni e dansi tradicionala en Oman. La Centro pri Tradicionala Muziko establisesis en 1984 por prezervar li. Tradicionala muziko uzesas dum omna instanti di Omanana vivo, inkluzite naski, morti, cirkoncizi, e mariaji.
En 2004, Oman kreis lua Ministerio pri Sportal Aferi. En 2009 la lando gastigis la 19ma konkurso (Kupo) pri futbalo del araba gulfo, e vinkis la lasta partio kontre lua rivalo Saudi-Arabia. Futbalo, basketbalo, skio sur aquo e skio sur sablo divenis multe populara dum recenta yari, nome por la yunaro.
Referi
redaktar
- ↑ World Population Prospects: The 2017 Revision - Publikigita da United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division. URL vidita ye 10ma di septembro 2017.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Middle East::Oman - The World Factbook - Publikigita da CIA. URL vidita ye 18/07/2019 09:51:36.