Koningsdag
Koningsdag o Rejulo-Dio esas nacionala vakanco-dio en Nederlando.
Ol esas festata ye 27ma aprilo (26 aprilo se la 27ma esas sundio), la dato di la nasko di Rejo Willem-Alexander.
Til 2013, kande Rejino Beatrix abdikis e sucedesis da elua filiulo Willem-Alexander, la festo-dio konocesis kom Koninginnedag o Rejino-Dio e festesis ye 30ma aprilo.
La dio unesme festesis ye 31ma agosto 1885 kom Prinsessedag o Princino-Dio, la kinesma naskodio di Princino Wilhelmina, heredanto di la nederlandana trono. Lor elua entronesko en novembro 1890 la dio aquiris la nomo Koninginnedag, unesme festita ye 31ma agosto 1891. En septembro 1948, la filiino di Wilhelmina, Juliana entroneskis e la dio movis a la naskodio di Rejino Juliana, 30ma aprilo. La dio festesis ye ta dato de 1949.
La filiino di Juliana, Beatrix, retenis la dato 30ma aprilo pos elua entronesko en 1980, malgre ke elua naskodio esis 31ma januaro. Beatrix chanjis la kustumo di elua matro di aceptar florala parado che Palaco Soestdijk, vicee el vizitis diferanta nederlandana urbi singlayare kun elua filii. En 2009, el festis Koninginnedag en la urbo Apeldoorn kande viro probis atakar elu per shokar la vehilo di la rejala familio per sua automobilo; vicee il duktis aden turbo e kolizionis kun monumento: sep homi en la turbo mortis, ultre la duktanto.
Rejino Beatrix abdikis ye Koninginnedag 2013, ed elua filiulo, Willem-Alexander, entroneskis. Rezulte, la dio konocesis kom Koningsdag de 2014, e la festi movis a 27ma aprilo, ilua naskodio.
Koningsdag esas konocata pro sua nacionvasta vrijmarkt ("libera merkato"), ube la nederlandani vendas sua uzita posedaji. Ol esas anke okaziono por "oranjea foleso" od oranjegekte, frenezio nomizita pro la nacionala koloro.
Historio redaktar
Dum la 19ma yarcento 'Waterloodag', 18ma junio, esis dum longa tempo la nacionala festodio. Ye la fino di ta yarcento memoro di ta batalio diminutis e la dio apene festesis.
Mem ante la 'vera Koninginnedag', la unesma 'Prinsessedag' ye 31ma agosto 1885 organizesis, la kinesma naskodio di la yuna princino Wilhelmina. Ico iniciesis da la chefredaktero di la lokala jurnalo skope emfazar nacionala uneso. Ica unesma festo eventis en la urbo Utrecht. La inicianto esis J.W.R. Gerlach di la Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad.
La maxim importanta aktiveso lor la unesma Prinsessedag eventis en la Oranjepark en Utrecht. Un yaro antee esis en Utrecht ja aktivitesi lor la naskodio di princino Wilhelmina, ma ne ja sub la nomo Prinsessedag.
Pos la morto di Rejo Willem III en novembro 1890, Prinsessedag sequesis en 1891 da la festo di 'Koninginnedag'. Ica dio developesis aden festodio por pueri. Til 1948, kande Rejino Wilhelmina abdikis, Koninginnedag festesis ye 31ma agosto.
Til la Duesma Mondo-Milito 1ma mayo, la Dag van de Arbeid (Laboro-Dio), konkurencis kun Koninginnedag. Socialisti, socialdemokrati e komunisti festis 1ma mayo per granda procesioni. Ta dio havis politikala karaktero. En tre verzuilde (kolonigita) Nederlando la membri dil anti-monarkiistia SDAP ne festis Koninginnedag, ed altra partisi sualatere ne festis la Dag van de Arbeid. To quo devis esar nacionala festodii, esis dii qui emfazis la divideso di Nederlando. Erste pos la Duesma Mondo-Milito kande la socialdemokrati konciliis su kun la monarkio divenis Koninginnedag festodio por omna nederlandani.
Pos ke Rejino Juliana sucedis sua matro Wilhelmina en 1948, de 1949 Koninginnedag festesis ye elua naskodio, 30ma aprilo. Dum ke Rejino Wilhelmina ed elua familio nultempe esis prezenta che la festi, recevis Rejino Juliana yarale flori che Palaco Soestdijk. De la 1950a yari la evento esis spektebla per televiziono.
Koninginnedag dum la posmilita yari esis laborodio, ma dum la yari sempre plu multa homi juis libera dio, tale ke 30ma aprilo kreskis aden landala festodio.
En 1971 mortis jus ante Koninginnedag princino Armgard, la matro di princo Bernhard. La procesiono anulesis. Juliana asistis ye sua 62ma naskodio kun omna membri di la rejala familie la funero di sua bomatro.
Lor la tronsucedo ye 30ma aprilo 1980 Rejino Beatrix decidis mantenar ica dio kom dio di acepto di elua ofico kom statestro ed inaugureso kom rejino, e por honorizar sua matro. Praktikala konsidero esis, ke ye elua naskodio (31ma januaro) la vetero, kontraste tarda aprilo, ne esas apta por granda extera evento. Rejino Beatrix chanjis anke la formo di Koninginnedag.
Ye 28ma januaro 2013 el anuncis ye Koninginnedag sua abdiko. Pro la abdiko di Beatrix ed inaugureso di Willem-Alexander, Koninginnedag 2013 diferanta karaktero. Ol esis anke la lasta foyo ke Koninginnedag festesis, e la lasta foyo ke la nacionala festodio eventis ye 30ma aprilo.
Aktivesi redaktar
Dum la regno di Juliana eventis ye 30ma aprilo procesiono. La tota rejala familio stacis sur la teraso di Palaco Soestdijk. Multa nederlandani kunmarchis e disdonis donacaji, ed anke flori. Matine marchis skolpueri en parado al urbodomo por kantar al urbestro patriota kansoni, inkluzanta la Wilhelmus. Pose en multa vilaji ed urbi tradicionala pueroludi organizesis.
En multa loki festi por yuni ed adulti organizesas, quala koncerti da pop- e jazbandi.
Rejino Beatrix vizitis inter 1981 e 2012 ye Koninginnedag kun altra membri dil rejala familio un o du loki en Nederlando. En ica loki li aceptesis da la lokala populo per specala festi. Rejo Willem-Alexander vizitas ye Koningsdag nur un loko.
Segun tradiciono, civitani ye Koningsdag bezonas nula permiso por vendar en la strado. Ico duktas a multa pulco-merkati (vrijmarkt o kleedjesmarkt). Praktike la urbestro regulas vendo di exemple manjaji e drinkaji.
Pluse en multa loki granda extera festi eventas. Precipue Amsterdam konocesas pro sua granda vrijmarkt ed atraktas singayare plu kam mi-milion vizitanti. Ultre Amsterdamani esas anke mili de vizitanti ek la cetera lando, e multa de exterlando. Por multa turisti Koningsdag esas importanta evento en Amsterdam.
Pro ke Koningsdag esas nacionala festodio, e do por multa homi libera dio, multa homi profitas l'okaziono per tarde vekar, e ye la antea vespero ekirar. La vespero ante Koningsdag nomizesas Koningsnacht.
Dum la vespero ante Koningsdag la rejala honorizi (o Lintjesregen) anuncesas.
Ye la lasta venerdio ante Koningsdag eventas depos 2013 le Koningsspelen. Ico esas sportodio che skoli, ube singla skolo ipsa decidas quale partoprenar. Komence di ca dio Koningsontbijt (dejuneto) servesas. Koning Willem-Alexander donas che un skolo la startsignalo por la sportodio. Pose sequas amasala "exercesko" per specala kansono di Kinderen voor Kinderen, "Bewegen is gezond" (Movar esas sana).