Internaciona Agenterio pri Atomenergio
L'Internacion Agenterio pri Atomenergio (IAA) esas internaciona organizuro kun skopo avancigar la pacoza uzo di nukleala energio, ed inhibar olua uzo por irga militala skopo, inkluzante nuklear armi.
L'IAA establisesis kom autonom organizuro ye 29ma julio 1957. Quankam establisita nedepende del Unionita Nacioni per internaciona pakto, l'IAA-Statuto, l'IAA responsas a la General Asemblo e Sekureso-Konsilistaro dil Unionita Nacioni.
La chef-kontoro dil IAA esas en Wien. Ol havas du "Regional Safeguards Offices" qui situesas en Toronto, Kanada, ed en Tokyo, Japonia. L'IAA anke havas du relato-kontori qui situesas en New York-urbo, Usa, ed en Geneve, Suisia. Pluse, l'IAA havas tri laboratorii en Wien e Seibersdorf, Austria, ed en Monako.
L'IAA servas kom interguverneria forumo por ciencal e teknikal koopero en pacoza uzo di nukleala teknologio e nukleala povo mondvaste. La programi dil IAA kurajigas developo di pacoza apliki di nukleala teknologio, provizas internaciona salvogardi kontre misuzo di nukleala teknologio e materio, ed avancigas nukleala sekureso (inkluzanta radiaco-protekto) e nukleala sekureso-normi.
L'IAA ed olua olima Direktisto-Generala, Mohamed ElBaradei, kunganis la Nobel-Paco-Premio ye 7ma oktobro 2005. La nuna Direktisto-Generala dil IAA esas Rafael Mariano Grossi
Historio
redaktarEn 1953, la prezidanto di Usa, Dwight D. Eisenhower, propozis la kreo di internaciona organizuro por regular ed avancigar pacoza uzo di atomala povo, en sua diskurso "Atoms for Peace" koram la General Asemblo dil UN. En septembro 1954, Usa propozis a la General Asemblo la kreo di internaciona agenterio por kontrolar fisila materio, uzebla por nukleala povo o por nukleala armi. Ica agenterio establisus sorto di "nukleala banko."
Usa anke demandis internaciona ciencala konfero pri omna pacoza lateri di nukleala povo. En novembro 1954, klareskis ke la Soviet-Uniono refuzus internaciona gardo di fisila materio, se Usa ne prekonsentus ye senarmigo, ma ke clearinghouse por nukleala transakti esus forsan posibla. De 8ma til 20ma agosto 1955, che la Unionita Nacioni eventis la Internaciona Konfero pri Pacoza Uzi di Atomala Energio en Geneve, Suisia. En oktobro 1956, Konfero pri la Statuto di IAEA eventis che la chefkontoro dil Unionita Nacioni por aprobar la fondala dokumento dil IAA, qua negociesis en 1955-1956 da grupo de dekedu landi. La Statuto dil IAA aprobesis ye 23ma oktobro 1956 e valideskis ye 29ma julio 1957.
Olima usana kongresano W. Sterling Cole servis kom la unesma Direktisto-Generala dil IAEA de 1957 til 1961. Cole servis nur un periodo, pos qua l'IAA duktesis da du suedi dum preske quar yardeki: la ciencisto Sigvard Eklund servis de 1961 til 1981, pose sueda exministro Hans Blix, qua servis de 1981 til 1997. Blix sucedesis kom Direktisto-Generala da Mohamed ElBaradei di Egiptia, qua servis til novembro 2009.
De 1986, sequante la nukleala reaktor-explozo e dizastro en Chornobil, Ukraina, IAA augmentis sua esforci en la fako di nukleala sekureso. Lo sama eventis pos la nukleara dizastro di Fukushima di 2011 en Fukushima, Japonia.
IAA ed ElBaradei kunpremiizesis per la Nobel-Paco-Premio en 2005.[1] En sua acepto-diskurso en Oslo, ElBaradei asertis ke nur un procento del pekunio spensata por developar nova armi suficus por nutrar la tota mondo, e ke, se ni esperas evitor su-destrukto, nukleal armi devas havar nula loko en nia koncienco, e nula rolo en nia sekureso.
Ye la 2ma julio 2009, Yukiya Amano di Japonia elektesis kom Direktisto-Generala dil IAA, vinkinte Abdul Samad Minty di Sudafrika e Luis E. Echávarri di Hispania. Il serveskis ye 1ma decembro 2009.
Referi
redaktar- ↑ The Nobel Peace Prize 2005 - Publikigita da Nobel Foundation. URL vidita ye 20ma di oktobro 2008. Idiomo: Angla.