Historio di Republiko Chinia
Taiwan unionesis a la kontinento dum Pleistoceno, til l'augmento di marala nivelo cirkume 10 mil yari ante nun. Kelka homala restaji de Paleolitiko (20.000 til 30.000 yari ante nun) trovesis en l'insulo.
.jpg)
Plu kam 8.000 yari ante nun Austroneziani koloniigis l'insulo. La linguo di lia decendanti, konocata kom l'aborijeni Taiwanani, apartenas a la grupo Austroneziana, qua inkluzas Malayo-Polineziana lingui.
Chiniani de etnio Han komencis koloniigar l'insuli Penghu dum la 13ma yarcento, ma pro l'enemikajo di lokala tribui e pro la manko di ekonomiala moyeni, poka stranjeri vizitis l'insulo til la 16ma yarcento. En 1590, Portugalani establisis komercala bazo en l'insulo, qua de lore konocesas kom Formosa. Pose, Hispani okupis ol, ma ekpulsesis dal Nederlandani en 1642.[1]
En 1662, Zheng Cheng-gong vinkis Nederlandani ed okupis l'insulo en nomo di la dinastio Ming. Taiwan divenis parto di Chinian imperio til 1895, kande Japonia sizis ol.
En la kontinento, imperiestro Puyi, lasta imperiestro de dinastio Qing, revokesis de la povo en 1911, e la republiko proklamesis, kun Sun Yatsen kom unesma prezidanto. Tamen, la politiko di Chinia duris nestabila, til ke en 1931 Japonian imperio okupis Mandjuria, ed en 1937 li komencis la duesma milito Chiniana-Japoniana, kun skopo dominacar tota kontinentala Chinia.
Japonia sukombis pos la duesma mondomilito, e balde pose komencis interna milito pri la kontrolo di la povo, inter partiso Kuomintang e komunisti. Komunisti vinkis l'interna milito en 1949, e Chiang Kai-shek fugis a Taiwan kun sua armeo, e membri de la partiso Kuomintang.
Taiwan duris uzar la nomo Republiko Chinia e membreskis l'Unionita Nacioni, ma perdis lua sideyo ibe en 1971, por komunista Chinia. Do Taiwan restis diplomacale izolita. L'ekonomio di la lando modernigesis dum la yari 1960a e 1970a, l'industrialigo expansesis e nova teknologii adoptesis.
La guvernerio di Chiang Kai-shek esis autoritatoza til lua morto en 1975. En 1978 asumis la povo lua filiulo, Chiang Ching-kuo, qua komencis demokratigar la guvernerio dum la yari 1980a. En 1979, Usa ligis diplomacala relati kun Popul-Republiko Chinia, ma samatempe promisis suportar la defenso di Taiwan.
Dum l'existo di la du Chinia, la relato inter li esabas tensa. Nula milito komencabis, malgre centi di fuzei nun apuntesas a la kontrea rivo di la stretajo di Taiwan. En 1992 komencis kurta periodo di amikeso inter le du Chinia: li aceptis l'ideo pri nura Chinia, tamen amba parti havis sua propra ideologio. La periodo di amikeso finis en 1999, kande lora prezidanto Lee demandis agnosko di la nedependo dil insulo.
Taiwan esis singlapartisa stato til 1988, kande lora prezidanto Lee Teng-hui permisis existar politikala opozantaro. En 2000 la monopolo di Kuomingtang pri povo finis, kande Chen Shui-bian elektesis prezidanto. Chen Shui-bian suportis l'ideo pri du Chinia. Tamen, segun Beijing, Taiwan esas nur "rebela provinco" di Popul-Republiko Chinia.
Referi
redaktar- ↑ Almanaque Abril 2010, p.605