Historio di Kolumbia
On povas dividar la historio di Kolumbia en tri epoki ante l'arivo di Cristoforo Colombo: paleolitiko (15,000 aK til 7.000 aK, epoko di nomada chaseri), l'anciena Andiana epoko (de 7.000 aK til cirkume 2.000 aK, kande la populi komencis praktikar agrokultivo), e la "formaciva epoko", de cirkume 2.000 aK til l'arivo di l'Europani, en ke aparis civilizuri qui havis domestik animali, kalendario, edc). Ante l'arivo dil unesma Europano, Alonso de Ojeda en 1499, la regiono habitesis dal indijeni Arawak e Karib en la basa tereni, e dal indijeni Muisca o Chibcha en l'alta regioni, e le Tairona en kelka regioni.
La nomo Kolumbia originis de Cristoforo Colombo, deskovristo di Amerika. En 1525 Hispani fondis l'unesma urbo di Sud-America: Santa María la Antigua del Darién, nune konocita kom Santa María. Depos militi kontre indijeni, Hispani expansis la koloniigo, komencis adportar sklavi de Afrika dum la 16ma yarcento, ed establisis la Vice-Rejio di Nova Granada en 1717. Pos li suspensis ol, ma riestablisis la vice-rejio en 1739.
De 1796 til 1806 komencis konflikti pri la naturo di lokala guvernerio. Kande arivis l'unesma informi de Europa pri l'invado di Hispania da Napoléon Bonaparte en mayo 1810 lokala guverni komencis deklarar nedependo. Unesme eventis en Quito, Equador, en 1809. La Vice-rejio di Nova Granada deklaris sua nedependo ye la 20ma di julio 1810. La provinco di Bogota transformis su en Libera e Nedependanta stato di Cundinamarca en 1811.
_-_Carta_XI_-_Divisi%C3%B3n_pol%C3%ADtica_de_Colombia,_1824.jpg)
Pos la decidiginta batalio di Boyacá komandita da Francisco de Paula Santander e José Antonio Anzoátegui ye la 7ma di agosto 1819, la nedependo agnoskesis e la vice-rejio divenis la Republiko di Kolumbia, konsistanta ek vasta teritorii qui nune apartenas a Kolumbia,Venezuela, Equador e Panama. Simón Bolívar esis chefo di nedependo-movado kun Francisco de Paula Santander, e divenis l'unesma prezidanto di la lando.
En 1830 politikala konflikti rezultis en la nedependo di Quito (nune Equador) e Venezuela. Pos du yari di interna milito en 1863, on kreis l'Unionita Stati di Kolumbia qua duris til 1886, kande lando asumis lua nuna nomo, Kolumbia.
En 1903 Panama divenis nedependanta de Kolumbia, kun militarala helpo de Usa. Usa pagis 25 milioni dolari kom indemno a Kolumbia en 1921, sep yari pos inauguro di la kanalo di Panama. Kompense, Kolumbia agnoskis la kontrato Thomson-Urrutia.
Dum fino di la yari 1940ma e la komenco di la yari 1950ma eventis sangoza konflikto konocata kom La Violencia ("la violento"), pro tensioni inter la du maxim importanta politikala partisi. La violencia komencis kande Jorge Eliézer Gaitán, kandidato de liberala partiso, esis asasinita ye la 9ma di aprilo 1948. Nur en 1957 liberala e konservema partisi paktis pri cesar la violento.
Dum la fino di la yari 1970ma trusti di drugo-vendisti komencis exekutar violentoza agadi, exemple la mortigo di rivali. La violento kreskis dum la yari 1980ma e 1990ma. Partikulare du grupi - la "trusto di Medellín" komandita da Pablo Escobar, e la "trusto di Cali" - exercis politikala, ekonomiala e sociala influi en Kolumbia dum ta periodo. Kun la morto di Escobar ye la 2 di decembro 1993 Cali-trusto dominacis la vendo di drugi til la duimo dil yari 1990ma, kande granda parto di lua chefi enkarcerigesis o mortigesis dal armeo.
Dum l'administro di Álvaro Uribe (2002 til 2010) Kolumbiana guvernerio kombatis forte la militeto-grupo FARC. Depos 2002 la violento e la produktado di kokaino diminutis. En 2008 la habitanti protestis kontre la FARC. De 2008 til 2013 26.648 membri de FARC ed ELN abandonis la militeto. En 2012 komencis paco-proceso, kun dialogi inter la FARC-EP e la guvernerio, pri politikala solvo dil armizita konflikto. La guvernerio anke komencis helpar la viktimi dil konflikto.