Kanalo di Panama
Kanalo di Panama esas interoceanala kanalo longa de 82 km, trairanta Panama-istmo e liganta l'oceani Atlantiko e Pacifiko. Sistemi di sluzi en amba lateri levas navi de marala nivelo a la maxima altitudo di 26 metri, sur lago Gatún.
Pro la "S"-formo di Panama-istmo, Altantiko alongas weste del kanalo e Pacifiko este, inverse del ordinara oriento di ta oceani relate la kontinento Amerikana.
Historio
redaktar
L'ideo di tala ligo sugestesis unesmafoye cirkume 1524 a lora rejulo Karolus la 5ma di Hispania, por faciligar voyaji inter Peru e Hispania. En 1880, Ferdinand de Lesseps (ilqua konstruktabis la kanalo di Suez) kreis kompanio por konstruktar kanalo trans tereno di lora Kolumbia.
Granda desfacilaji trublis la projeto: esis terkruladi e tropikala morbi, e la kompanio abandonis la laboro en 1893. Nova entraprezo di Usa establisesis por la konstruktado, ed en 1904 la laboro durigis. Diversa esforci facesis por diminutar la minaco di malario, ed en 1906 decidesis ke la kanalo inkluzos elevata segmento atingebla per sluzi, vice konstruktar la tota kanalo ye maro-nivelo, quo esabis la antea intenco. Laboro faciligesis per plu efikiva equipuri por exkavo e konstrukto, qui antee ne esabis disponebla. Fine plu kam 150 steri de sulo exkavesis. Ye la 15ma di agosto 1914, la kanalo inauguresis.
Tra pakto signatita da Jimmy Carter ed Omar Torrijos en 1977, la kanalo cedesis en 1999 de Usa a Panama.
En 2007, plu kam 14 mil navi trairis Panama-kanalo. En 2012 la trafiko di navi ibe ja judikesis kom saturita.
Kelka cifri
redaktar- plu kam 14.000 navi e 280 milion tuni di vari transiras la kanalo omnayare, 3% de mondala komercajo.
- ye la 26ma di junio 2016, inauguresis la plularjigo di la kanalo. Nun, navi longa de admaxime 366 metri e larja de admaxime 49 metri povas trairar la kanalo (ante 2016 esis admaxime 289 metri e 32,31 metri, rispektive.