Historio di Peru
La maxim anciena restaji pri homala habitado en Peru evas de 11000 aK. Plu multa kulturi (Chavín, Paracas, Mochica, Nazca, Wari e Chimu) prosperis en la regiono. Cirkume la 3ma yarmilo aK, proxim la nuna urbeto Caral, aparis la maxim anciena civilizuro konocata en Amerika, qua existis samatempe kam la civilizuro Egiptiana. Li konstruktis piramidi, altari e petra domi.
La kulturo Chavín developis su de cirkume 1200 aK til cirkume 400 aK. Lua centro esis urbo nomizita Chavín de Huántar. Segun l'arkeologiisto Julio Cesar Tello, la kulturo Chavín probable originis de Amazonia, pro la reprezento di jaguari, anakondi, kaimani ed altra animali de Amazoniana foresto en lia skulturi. Le Chavín developis ceramiko, metalurgio di kupro e texado.
Dum la 14ma yarcento l'Inkai aparis kom povoza stato e formacis la maxim vasta imperio di Amerika ante l'arivo di Cristoforo Colombo. Li establisis lua chef-urbo en Cuzco, e konstruktis longa chosei qui trairis lia vasta imperio, irante de la nuna Kolumbia til Chili.
En 1532 Hispani komandita da Francisco Pizarro konquestis Peru, pos vinkir la lasta Inkao-imperiestro, Atahualpa. En 1542, Hispani kreis tale nomizita vicerejio Peru, e minado divenis lua maxim importanta ekonomiala agado. La skopo dil vicereji esis defensar la litoro de Franca kontrabando e de Angla e Nederlandana pirati. Li konstruktis fortresi en la portuala urbi Valdivia, Valparaíso, Arica e Callao. Tamen, Britaniana korsaro Henry Morgan spoliis Panama-urbo en 1670.
Dum l'epoko dil vice-rejio, revolti ofte eventis. Cirkume 1656, Pedro Bohórquez kronizis su kom "inkao" (imperiestro) ed instigis indijeni a revolto. En 1742 eventis revolto kontre la Hispana dominaco, komandita da Juan Santos Atahualpa, ed en 1780 eventis altra revolto, komandita da Tupac Amaru la 2ma.
José de San Martín proklamis Peru nedependanta de Hispania ye la 28ma di julio 1821, e fondis republiko. Balde pos la deklaro pri nedependo, intensa disputi inter militestri pri dominaco efektigis politikala nestabileso. De 1879 til 1883 Peru partoprenis la Milito di Pacifiko ensemble kun Bolivia, kontre Chili. Konseque ol perdis la provinci Arica e Tarapacá.
Pos la milito kontre Chili, Peru facis extraordinara esforco por rikonstruktar su. En 1894 Nicolás de Piérola organizis militeto, revokis Andrés Avelino Cáceres e riasumis la povo en 1895. Il finis sua duesma guvernisteso en 1899 e komencis fiskala, armeala, religiala e civila reformi. Dum la guvernisteso di Augusto B. Leguía Usana kapitalo recevis facilesi, e la borgezaro favoresis.
Pos l'ekonomiala krizego di 1929 Peru alternis periodi di demokratio e di autoritoza rejimi. En 1968, generalo Juan Velasco Alvarado revokis lora prezidanto Fernando Belaúnde Terry per stato-stroko. En 1975, nova stato-stroko, komandita da Francisco Morales Bermúdez, revokis Velasco Alvarado, e preparis transito a la demokratio.
Dum la yari 1980a Peru subisis desquieteso pro alta extera debo, alta inflaciono, kresko di komerco di drogi, e kresko di la violento.[1] Dum l'administrado di Alberto Fujimori, Peru komencis rekuperar sua antea stando, ma akuzi pri korupto, autokratismo e violaco di homala yuri koaktis Fujimori renuncar en 2000. Pos la fino dil rejimo di Fujimori, Peru esforcis kombatar korupto e mantenar ekonomiala kresko[2].