Sociologio
Sociologio esas sociala cienco qua havas kom skopo deskriptar ed explikar kolektiva homala konduto - en kulturi, socii, komunitati e subgrupi - inquestanta relati qui existas inter individui qui sustenas ica konduto.
En sociologio uzesas diversa interfakala inquesto-tekniki por analizar ed interpretar, sub diversa teoriala vidopunti, la kauzi, signifiki e kultural influi qui motivizas la diversa kondutala tendenci di homi, nome kande li kunvivas socie en la sama loko.
Sociologio relatas antropologio, qua tradicionale enfokigas mikra, izolita socii, e sociala psikologio, emfazanta subgrupala konduto. Nun, sociologio emfazas studio di sociala strukturi ed institucuri, e la kauzi ed efekti di chanjo. Tale, sociologio relatas ekonomiko e politikala cienco.
Sociologiala studii ankore ocilas inter la tradiciono pri spekuliva exploro, e la probi pri fondar sua propra exploro-metodi aparte de altra cienci. Questioni pri justa ed efikiva metodi e skopi ankore restas nesolvita, pro la komplexeso di la temi e politikal impliki di sociala chanjo. Tamen, restas poke dubitebla ke la nuna sociologiala problemi existas ye omna niveli en omna socii.
Historio
redaktarL'origini di sociologio kom cienco esas verki e studii da Karl Marx, Henri de Saint-Simon, Auguste Comte, Herbert Spencer, Émile Durkheim, Georg Simmel, Talcott Parsons, Ferdinand Tönnies, Vilfredo Pareto, Max Weber, Alfred Schütz, Harriet Martineau, Beatrice Webb e Marianne Weber. Ante, dum Mezepoko, pensisti exemple Ibn Khaldun ja elaboris pensi qui povas judikesar kom "sociologiala".
Dum Racion-epoko e pos Franca revoluciono, studii pri homala agadi divenis importanta. Skriptisti exemple Voltaire, Montesquieu e Giambattista Vico decidis studiar institucuri sociala e politikala de Europa. La deziro pri krear la "fiziko di la socio" (ula cienco por studiar la socio tam preciza kam fiziko) dum la 19ma yarcento aparis kun pensi da Auguste Comte, kreinto di la filozofiala pensado konocata kom pozitivismo, malgre ke l'unesma filozofo qua defensis l'uzo di ciencala metodi por studiar la socii esis Henri de Saint-Simon (1760-1825). Comte, qua esis sekretario di Saint-Simon, developis sua teorii sub la premisi di pozitivismo. Ilu kreis la vorto sociologio en 1824 per la uniono di latina vorto socius ("kompano", "kamarado") kun Greka vorto logos ("studio di"), ed uzis ol en sua libro "Kurso pri pozitiva filozofio", publikigita unesme en 1838.[1]
Preske samatempe, Lorenz von Stein prizentis konceptajo pri sociologio kom cienco, en sua libro Die Wissenschaft der Gesellschaft ("la cienco dil socio") ed agregis a sociologio la metodo dialektikala da Friedrich Hegel, e la studio pri sociala movadi. Tale, sociologio ganis dinamika vidado pri la socio. Von Stein judikesas kom la fondinto di la cienci pri publika administrado.
Alexis de Tocqueville anke judikesas kom prekursoro di la sociologio, kande ilu studiis Franca revoluciono e la socio di Usa. En lua verko "La Demokratio en Amerika" ilu analizis ordinare la socii e komparis Usana socio kun l'Europana socii. Karl Marx esis altra filozofo qua influis profunde la sociala pensado e la kritiko dum la 19ma yarcento.
Dum la komenco dil 20ma yarcento Émile Durkheim decidis studiar quo ilu nomizis "sociala fakti" (segun lu, "la formi, exter l'individuo, pri quale facar kozi, sentar e vivar, qui afektas forte l'agado dil individuo"), quale "kozi" konkreta. Un ek la skopi di sociologio esis divenar autonoma cienco, e Durkheim probis separar sociologio de filozofio e psikologio. Pro to, ilu judikesas kom un ek la patri di sociologio. Altralatere, Max Weber, samatempano de Durkheim, selektis altra metodo: ilu uzis politikala cienco, ekonomikala cienco, la filozofii pri la kulturo e pri la yuro ed anke la studii pri religio por studiar la socii.
Importanta sociologiala teorii developesis en Germania, e to stimulis la kreo di tale nomizita "Skolo di Frankfurt" (Germane Institut für Sozialforschung, "Instituto pri sociala inquesto") en Frankfurt am Main, ye la yaro 1923. La inquestisti mixis teorii da Hegel, Karl Marx e Sigmund Freud, quankam divergis kun kritiki de tale nomizita "reala socialismo", e pose mixis psikoanalizo, antipozitivista sociologio ed existencialismo.
Precipua nomi di la sociologio
redaktar- Agnes Heller
- Alfred Schütz
- Anthony Giddens
- Auguste Comte
- Edgar Morin
- Émile Durkheim
- Ferdinand Tönnies
- George Herbert Mead
- Gilles Lipovetsky
- Harold Garfinkel
- Saint-Simon
- Herbert Marcuse
- Herbert Spencer
- Ibn Khaldun
- Jürgen Habermas
- Karl Marx
- Marcel Mauss
- Max Weber
- Michel Foucault
- Niklas Luhmann
- Norbert Elias
- Pierre Bourdieu
- Ralf Dahrendorf
- Robert King Merton
- Robert Putnam
- Talcott Parsons
- Theodor Adorno
- Zygmunt Bauman
- Luc Boltanski
- Bruno Latour
Referi
redaktar- ↑ voz Sociología en Salvador Giner, Emilio Lamo de Espinosa y Cristóbal Torres (editores). 2001. Diccionario de Sociología Alianza Editorial.
