Oahu
Oahu od O'ahu, konocata kom "La Kunveneyo", esas la triesma maxim granda de la Havayana Insuli.
.jpg)
Ol esas hemo di sep dekimi del habitantaro dil usana stato Havayi. La stato-chefurbo, Honolulu, esas an la sudesta marbordo di Oahu. Inkluzanta proxima insuleti quala Ford-Insulo e la insuli en Kāneohe-Bayo, ol havas tota ter-areo 1545,4 km2, do la 20ma maxim granda insulo en Usa. Kun la cetera Havayana Insuli, Oahu esas un ek la maxim granda e norda insuli di Polinezia.
Ye la maxim granda dimensiono, la volkanala insulo esas 71 km longa e 48 km larja. La longeso di la litoro esas 365 km. La insulo esas la rezulto de du shildo-volkani: la kateni Waianae e Koolau, kun larja "valo" o selo (la central Oahu-Planajo) inter li. La max alta pinto esas Kaala en la kateno Waianae, ye 1220 m super maro-nivelo.
La insulo esas hemo di 953.207 homi en 2010 (c. 72% del habitantaro di la stato). Oahu depos longa tempo konocesas kom la "Kunveneyo". La termino Oahu havas nula konfirmita senco en la havayana. Anciena havayana tradiciono atribuas la origino dil nomo en la legendo di Hawaiiloa, la polineziana navigero qua deskovris la havayana insuli. Segun la naraco il nomizis la insulo pro lua filiulo.
Rezidanti di Oahu, di omna ancestraro, referas su kom "lokani" (quale omnaloke en Havayi).
La urbo Honolulu - maxim granda urbo, stato-chefurbo e chefa marala portuo por la Stato Havayi - situesas hike. Kom resortiso, la tota insulo Oahu esas en komtio Honolulu, ma kom loko-nomo, Honolulu okupas nur parto del sudesta extremajo dil insulo.
Famoza loki sur Oahu inkluzas Waikīkī, Pearl Harbor, Diamond Head, Hanauma-Bayo, Kāneohe-Bayo, Kailua-Bayo e North Shore.
Pro esar quaze diamanta-forma, cirkondata da oceano e dividita da monto-kateni, direcioni sur Oʻahu ne ofte deskriptesas per busulo-direcioni normala. Lokani vicee uzas direcioni qui uzas Honolulu kom centrala loko. Irar ewa signifikas voyajar vers la westala pinto dil insulo, "Diamond Head" esas vers la estala pinto, mauka esas marfore (vers la centrala kateno Koolau) e makai esas vers la maro. Kande ca direcioni unesme uzesis, Diamond Head esis la estala bordo dil primara populoza areo; hodie, kun plu granda populo e multa developeso, la monto ipsa ofte ne esas este kande direcioni donesas, e ne esas uzenda kom literala refero-punto - irar a "Diamond Head" esas irar adeste de irgaloke sur l'insulo.
Oahu anke konocesas pro la maxim longa pluvo en historio, plu kam 200 dii de kontinua pluvo. Kaneohe Ranch, Oahu raportis 247 dii de pluvo de agosto 27ma 1993 til aprilo 30ma 1994. La insulo havas multa nomi, inter li "pluvarko-stato", pro ke pluvarki ofte videsas pro la frequa pluvado. La mezvalora temperaturo en Oahu esas c. 21–29 °C e la insulo esas maxim warma en junio til oktobro. La vetero dum la vintro esas plu koldeta, ma varmeta kun mezvalora temperaturo 20–26 °C.
La adventa flanko konocesas pro plaji inter la maxim bela en la mondo. Lanikai-Plajo an la adventa litoro di Oahu ofte rangizesas inter la max bona plaji en la mondo.
Historio redaktar
La 304-yari-evanta Rejio di Oahu olim regnesis da la max anciena aliʻi en la Havayana Insuli. La unesma rejo di Oahu esis Mailikukahi, la legifisto, qua sequesis da multa generacioni de monarki. Kualii e lua filiuli esis la unesma militema reji. En 1773, entroneskis Kahahana, filiulo di Elani di Ewa. En 1783 Kahekili II, Rejo di Maui, konquestis Oahu ed ektronigis la regnanta familio, e rejigis sua filulo, Kalanikūpule. Kamehameha I konquestis la armeo di Kalanikupule en la Batalio di Nuuanu.
Kamehameha fondis la Rejio di Havayi per la konquesto di Oahu en 1795. Havayi unionesis erste la insuli Kauai e Niihau cedis sub Rejo Kaumualii en 1810. Kamehameha III movis sua chefurbo de Lāhainā, Maui a Honolulu, Oahu en 1845. Iolani-Palaco, konstruktita plu tarde da altra membri dil rejala familio, ankore stacas, ed esas la unika rejala palaco en Usa.
Oahu esis supozeble la unesma del Havayana Insuli vidita da la kruo dil navo HMS Resolution ye januaro 19ma 1778 dum la triesma Pacifika expediciono da Kapitano James Cook. Akompanita da HMS Discovery, la expediciono surprizesis da tal insuli tante norde en la centrala Pacifiko. Oahu vizitesis da europani erste februaro 28ma 1779 kande Kapitano Charles Clerke sur HMS Resolution desembarkis ye Waimea-Bayo. Clerke komandeskis la navo pos ke James Cook ocidesis ye Kealakekua-Bayo ye 14ma februaro, e livis la insuli vers la Norda Pacifiko. Pro la deskovro dil Havayana Insuli enduktesis morbi, moskiti e stranjera animali. Simpla expozeso a ca stranjera speci permanante domajis la indijena Havayana populo ed ambiento.
L'atako dal Imperiala Japoniana Mararmeo ye Pearl Harbor, Oahu ye 7ma decembro 1941 duktis Usa aden la Duesma Mondo-Milito. La surpriz-atako vizis la Pacifika Floto dil Usana Mararmeo. L'atako domajis o destruktis dekedu usana navi, destruktis 188 avioni, e rezultis en la morto di 2335 usana soldati e 68 civitani.
Hodie, Oahu esas centro di turismo e butiki. Plu kam kin milion vizitanti (aparte de cetera Usa e Japonia) vizitas singlayare por juar la quintesencal insulo-vakanco-experienco.