Manaus
Kelka imaji pri Manaus.
Standardo Blazono
Lando: Brazilia
Stato: Amazonas
Informo:
Fondita ye: [24ma di oktobro 1669
Latitudo: 3°06'S
Longitudo: 60°01'W
Altitudo: 92 m
Surfaco: 11 400 km²
Habitanti: 2 057 511[1] (2022)
Disto de Brasília: 3490 km km
Horala zono: UTC-4
Urbestro: David Almeida (Avante, 2021 – 2024)
Mapo di Manaus
Oficala retosituo:
www.manaus.am.gov.br

Manaus esas chef-urbo e maxim populoza urbo dil Braziliana stato Amazonas, e la 7ma maxim populoza de Brazilia. Segun la demografiala kontado di 2022, ol havis 2 057 511 habitanti[1]. Ol esas la precipua financala ed ekonomiala centro di la Norda regiono di la lando.

Portuo di Manaus, chef-urbo di Amazonas.

Fondita en 1669, l'urbo modernigesis multe pos la duimo di 19ma yarcento, dum tale nomizita "ekonomiala ciklo dil kauchuko". Nun, ol havas importanta fabrikerii di elektronikal-equipuri en lua industriala distrikto.L'urbo ank esas turismala urbo, por uli qui deziras konocar la fluvio Amazon o l'Amazoniana foresto, ultre havar lua propra atraktivi, exemple Teatro Amazonas, botanika gardeno e multa muzei. La Federala Universitato di Amazonas (Universidade Federal do Amazonas - UFAM, fondita en 1909) e l'Universitato dil Stato Amazonas (Universidade do Estado do Amazonas - UEA, fondita en 1973), anke havas sideyi en Manaus.

La nomo dil urbo devenis de Manaós, un ek l'aborijena tribui qui vivis en la regiono.[2]

Historio

redaktar
 
Fuorto São José do Rio Negro, segun graburo de 1754.

Ante l'arivo di Portugalani, multa aborijena grupi, exemple le Manaós, Baré e Tarumã, habitis la regiono. Manaus fondesis en 1669 dal Portugalani, kande li konstruktis fuorto nomizita São José do Rio Negro. En 1695, katolika misionisti (Karmeliti, Jezuiti e Franciskani) decidis konstruktar kapelo honore Nia Siorino di la Nemakuloza Gravidesko proxim la fuorto, por helpar katekizar aborijeni. De 1723 til 1728 eventis milito inter Portugalani e le Manaós, qui ne aceptis sklavigo. La milito finis erste pos ke Portugalani aceptis mariajar kun filiini di lokala chefi indijena.

En 1755, rejala dekreto kreis la kapitanio São José do Rio Negro, kun sideyo en Mariuá (la nuna urbo Barcelos). Tamen, pro timo di invadi da Hispani, lora guberniestro Lobo D'Almada transferis la chef-urbo a loko lor nomizita "Lugar da Barra", ube nun jacas Manaus. Francisco de Souza Coutinho, generala-kapitano di Grão Pará, kontestis la chanjo di la chef-urbo, e Barcelos itere divenis chef-urbo. Erste dum la komenco 19ma yarcento, "Lugar da Barra" itere divenis chef-urbo. Lua nomo chanjesis a "Vila dos Manaus" en 1832, ed ye la 24ma di oktobro 1848 la vilajo divenis urbo.

 
Manaus en 1901.

L'urbo kreskis multe dum la fino dil 19ma yarcento e komenco dil 20ma yarcento, pro tale nomizita "ekonomiala ciklo dil kauchuko". Dum ta epoko la habitantaro kreskis pro migrado di personi veninta de Nord-estala regiono di Brazilia ed anke de altra landi (nome Portugalani, Angli, Franci, Italiani ed altra mikra grupi), Manaus e la provinco Amazonas (pos 1889, stato Amazonas) pluricheskis, ed inauguresis l'edifico dil Teatro Amazonas (1896), l'unesma lineo di tramveturo dil urbo (1899), telefono-sistemo, publika lumizo per elektro (la 2ma Braziliana urbo qua recevis ca sistemo), publika distributado di aquo kanaligita, e lua flotacanta portuo plubonigesis, por recevar granda navi.

 
Manaus en 1909.

Manaus duris juar prospereso pro l'exportaci di kauchuko dum la komenco dil 20ma yarcento, til ke en 1910 ol unesmafoye subisis konkurenco di kauchuko kultivita en Azia, qua gradope konquestis extera merkati. To rezultis lenta dekado di lokal ekonomio. Multa kolokeri abandonis Manaus, e lua komerco, nome importacita produkturi, dekadis. En 1941, l'exportaco di kauchuko itere divenis importanta, pos ke plantacerii en Malaizia okupesis da Japoniani. Pos finir la milito, la dekado durigis. En 1950, Manaus havis 151 227 habitanti. En 1957 extingesis la tramveturi dil urbo. En 1960, Manaus havis 177 377 habitanti, segun demografiala kontado.

Por stimular l'ekonomio di la regiono, en 1967 kreesis la Zono di Libera Komerco di Manaus (Portugalane: Zona Franca de Manaus), por atraktar industrii a la regiono, nome fabrikerii di elektronikala produkturi e motorcikli. Kompanio Sharp esis un ek l'unesma kompanii qui instalis fabrikerio di elektronikala produkturi en la regiono. En 1976, Honda instalis fabrikerio di motorcikli en la zono di libera komerco. Nun, existas cirkume 600 industrii en la regiono di la zono di libera komerco.

 
Manaus en 1986.
 
Manaus en 2010.

Pro stimulo di la Zono di Libera Komerco, Manaus divenis un ek la chef-urbi di stato kun maxim granda kresko dum la pasinta 50 yari. Segun la kontado di 1970, Manaus havis 317 513 habitanti. Dek yari pose, ja esis 617 154 habitanti, e en 1991 ol ja havis 1 018 536 habitanti. En 2000, kontesis 1 403 796 habitanti, ed en 2010 li ja esis 1 802 014 habitanti[3]. En 2022 ol superirabis 2 milion habitanti, esanta la 7ma maxim populoza urbo di Brazilia.

La kresko portis konsequi pozitiva, ma anke problemi por la urbo. Nova quarteri kreskis sen irga projeto. Por kontrolar l'aparo di nova quarteri neregulala e sen substrukturo, lokala guvernerio kreis projetita quarteri, exemple Cidade Nova, São José Operário e Armando Mendes. Altralatere, regioni adeste ed adnorde komencis subisar problemi pri fluviala polutado e perdajo di biodiverseso.

Kelka turistal atraktivi

redaktar
 
Teatro Amazonas
 
Municipala Merkato di Manaus.

La maxim konocata turistal atraktivo di Manaus esas l'edifico di Teatro Amazonas. Konstruktita de 1884 til 1896, ol inauguresis ye la 31ma di decembro 1896[4]. Olua kapaceso esas 700 spektanti. Dum lua historio, ol gastigis importanta spektakli, exemple tenoro Enrico Caruso, qua prizentis su ibe en 1900, Rusa dansisto Ana Pavlova, tenoro José Carreras[4], Braziliana kompozisto Heitor Villa-Lobos, la Simfonial Orkestro dil Stato São Paulo[4], ed altri.

La Municipala Merkato Adolpho Lisboa konstruktesis de 1882 til 1883, ed inauguresis ye la 15ma di julio 1883. Lua strukturo projetesis da Gustave Eiffel. Ol ofras produkturi tipala de Amazoniana regiono, inkluzite fishi, mestiero, frukti e legumi.

 
Palaco Rio Negro
 
Palaceto Provincala

Palaco Rio Negro esas la sideyo di la guvernerio ed oficala rezideyo di la guvernisto dil stato Amazonas. Konstruktita de 1903 til 1910 da Waldemar Scholz, Germana komercisto surnomizita "la barono dil kauchuko", lua olima nomo esis Palaceto Scholtz, homaje lora proprietanto[5]. Ol rinomezis "Palaco Rio Negro" en 1918, kande ol kompresis da la guvernerio di Amazonas. L'edifico reformesis en 2000 por anke gastigar spektakli di erudita ed instrumentala muziko, e gastigar tempala expozuri.

Tale nomizita "Palaceto Provincala" (Portugalane: Palacete Provincial), edifico inaugurita en 1875, situesas an la historiala centro di Manaus. Ol esis la rezideyo di lora guvernisti di Provinco Amazonas til 1888, pose ol esis sideyo di la polico dil stato dum plu kam 100 yari. Nun ol administresas dal Sekretariato pri Kulturo di Amazonas. L'edifico reformesis en 2005 e nun gastigas cirkume 1000 maestroverki (pikturi, skulturi, graburi) da 300 artisti de Amazonas e de altra Braziliana stati, ed anke exterlandani, de la 19ma e la 20ma yarcenti.

L'Ekologiala Parko Janauari distas 1 horo de la centro di Manaus per batelo.

  1. 1,0 1,1 Brasil tem 203 milhões de habitantes, aponta Censo; domicílios crescem mais - Publikigita da UOL. Dato di publikigo: 28ma di junio 2023. Idiomo: Portugalana.
  2. Série Memórias: O Nome de Manaus - Publikigita da Biblioteca Virtual do Amazonas. URL vidita ye 9ma di aprilo 2015. 
  3. IBGE | Cidades@ | Manaus - Publikigita da IBGE. URL vidita ye 29ma di januaro 2025. Idiomo: Portugalana.
  4. 4,0 4,1 4,2 Teatro Amazonas - URL vidita ye 29ma di januaro 2025. Idiomo: Portugalana.
  5. Centro Cultural Palácio Rio Negro - Publikigita da Sekretariato Pri Kulturo di Amazonas. URL vidita ye 30ma di januaro 2025. Idiomo: Portugalana.