Historio di Mexikia
La maxim anciena homala restaji trovita en Mexikia evas de 21.000 yari ante Kristo. La vorto Mēxihco originas de la linguo Nahuatl, e nomizis la centro dil imperio Azteka, nome la regiono dil Valo di Mexikia, ed anke nomizis lua populo, Mexiki.
En 1519 Hernán Cortés arivis en la regiono di nuna Cozumel, an la litoro di Mexikia. Ilu vinkis Azteka imperiestro Moctezuma la 2ma e konquestis Mexikia en 1521. Pos la konquesto di Tenochtitlán, Hispania establisis tale nomizita Vicerejio Nova-Hispania.
.svg)
Mexikia divenis nedependanta de Hispania ye la 27ma di septembro 1821. Agustín de Iturbide quik proklamis su imperiestro di la lando, e guvernis til la 19ma di marto 1823 kande revolto establisis l'Unionita Stati di Mexikia. En 1824 la lando adoptis nova konstituco e divenis republiko. Guadalupe Victoria divenis lua unesma prezidanto.
En 1836 generalo Antonio López de Santa Anna, diktatoro di lando 2 foyi, aprobis 7 legi (siete leyes) e suspensis la konstituco di 1824. Konseque, interna milito komencis, e kelka regioni nedependanteskis: Republiko Texas, Río Grande ed Yukatan. Texas sucesis obtenar nedependo, e pose anexesis da Usa. La frontierala disputo rezultis la Milito Mexikian-Usana, qua komencis en 1846 e duris dum du yari. La milito finis kun l'adopto di Traktato di Guadalupe-Hidalgo, qua koaktis Mexikia cedar preske la duimo di lua teritorio ad Usa.
En 1857 Mexikia adoptis nova konstituco, qua establisis laika stato. Ye la 18ma di decembro 1857 Benito Juárez asumis la prezidanteso, e konfrontis konservema grupi. Juárez fugis de Guanajuato tra l'urbi di Guadalajara, Colima, e pose Manzanillo, por eskapar de la konservemi. Pro ke Mexikia suspensis pago di extera debi kun Francia, Unionita Rejio e Hispania, en 1861 Napoléon la 3ma sendis expediciono qua riestablisis la monarkio. L'arkiduko Maximilian la 1ma guvernis de la 10ma di aprilo 1864 til ke Juárez revokis lu kun la helpo Usana e Prusiana, en 1867. Maximilian la 1ma fusilagesis ye la 19ma di junio 1867.
Juárez duris en la prezidanteso ti 1872. Lua lasta yari en povo kritikesis forte dal liberali.[1] Pos lua morto, Sebastián Lerdo de Tejada asumis la prezidanteso, e pos rebeleso en 1876, Porfirio Díaz asumis povo. Ilu komandis direte o nedirete la guvernerio dum 35 yari til 1911, kande ilu renuncis kom rezulto di Mexikiana revoluciono.
| Precipua artiklo: Mexikiana revoluciono |
La revoluciono komencis kom populala revolto kontre l'elektala fraudo, qua permisis Porfirio Díaz rielektesar 5-foye. Díaz renuncis e Francisco I. Madero elektesis prezidanto, ma revokesis ed asasinesis du yari pose. La generalo Victoriano Huerta asumis povo, ma la revoluciono rikomencis, komandita da, inter altri, Pancho Villa ed Emiliano Zapata. Altra grupo, komandita dal generalo Venustiano Carranza sucesis finigar l'interna milito, e modifikis la konstituco di 1857 por adicionar modifikuri qui atencis la revendiki de la revolucioneri. To rezultis la Mexikiana konstituco di 1917, uzata til nun.
On kalkulas ke 900 000 personi, de 15 lore milion habitanti, mortis dum la revoluciono. Carranza mortigesis en 1920. Lua sucedanto esis altra heroo de la revoluciono, Álvaro Obregón, pose sucedita da Plutarco Elías Calles. Obregón rielektesis en 1928, ma ocidesis ante asumar povo. Calles fondis la Nacionala Revolucionala Partiso (Partido Revolucionario Nacional, PNR), pose rinomizita Partido Revolucionario Institucional (PRI), qua guvernis Mexikia dum longa periodo.
Referi
redaktar- ↑ González y González, Luis (2009) "El liberalismo triunfante", en Daniel Cosío Villegas et al., Historia general de México, pp. 633-705, El Colegio de México, México