Buenos Aires
| Buenos Aires | ||
| ||
| Kelk imaji pri Buenos Aires. | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Arjentinia
| |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 34°55'59" S | |
| Longitudo: | 58°22'55" W | |
| Altitudo: | 25 m | |
| Surfaco: | 202 km² | |
| Habitanti: | 3 120 612[1] (2022) | |
| Denseso di habitantaro: | 15 372 hab./km² | |
| Horala zono: | UTC-3 | |
| Urbestro: | Horacio Rodríguez Larreta | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| www.buenosaires.gob.ar | ||
Buenos Aires esas la chef-urbo di Arjentinia. Ol havis 3 120 612 habitanti segun la demografiala kontado di 2022. Lua tota surfaco esas 202 km². Ol havas la duesma maxim granda metropolala regiono en Sud-Amerika, dop Sao Paulo, kun 15 624 000 habitanti en 2022. Ol jacas an la dextra rivo di fluvio Plata e havas importanta portuo.
Lua nomo signifikas "bona venti" en la Hispana. L'urbo ne esas chef-urbo di la samnoma provinco: la chef-urbo di Provinco Buenos Aires esas La Plata.
Historio
redaktar
Buenos Aires fondesis dufoye. Unesme ye la 3ma di februaro 1536 dal Hispano Pedro de Mendoza, sub la nomo Nuestra Señora del Buen Aire (Nia Siniorino dil Bona Vento). Balde pos l'unesma fondeso, ol destruktesis dal indijeni ed abandonesis. En 1580, Juan de Garay itere fondis la urbo, kun la plena nomo Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora la Virgen María de los Buenos Aires (Urbo dil Santega Triuno e Portuo di Nia Siniorino Virgino Maria dil Bona Venti). On selektis ica nomo pro ke l'urbo fondesis ye Triuno-sundio e pro ke Virgino Maria esis patronino dil maristi qui bezonis favoroza venti por sua navi. Ante la 19ma yarcento, la nomo dil urbo abreviesis a la lasta du vorti.
L'urbo kreskis lente til 1776, kande ol divenis la chef-urbo di Vicerejio di fluvio Plata. Dum la komenco dil 19ma yarcento la Britaniani invadis l'urbo dufoye: en 1806, ed itere en 1807. Lua habitanti reaktis kontre l'invado e kun la helpo dal Franca militisto Santiago de Liniers li vinkis l'invaderi.
En mayo 1810 arivis en Buenos Aires l'informo pri la falio di la Junta de Sevilla (organo qua akumulabis exekutiva e legifala povi en Hispania) pos Napoleonal invado en Hispania. Notora viri, exemple Juan José Castelli, Manuel Belgrano, Mariano Moreno ed altri, kunvokis cabildo abierto (extraordinara asemblo dil habitanti dil urbo por diskutar urjanta kazi) en Buenos Aires. La cabildo deklaris fideleso a rejulo Fernando la 7ma di Hispania, revokita dal Franci, e sendis reprezenteri al altra provinci por kombatar trupi loyala al Franca okupo. To esis la komenco dil procedo di Arjentiniana nedependantesko. Kande la lando divenis oficale nedependanta en 1816, sub la nomo "unionita provinci di fluvio Plata", Buenos Aires divenis lua chef-urbo.
Pos multa yari de sangoza konflikti, qui opozis grupi favoranta l'adopto di federuro por Arjentinia kontre grupi favoranta la centraligo dil administrado, l'urbo separesis de provinco Buenos Aires en 1880 e divenis la chef-urbo di unionita Arjentinia. Lua habitantaro rapide kreskis pose: de 337 617 habitanti en 1880 til 649 000 en 1895, di qui nur 320 000 naskinta en ol. Lua portuo, segun projeto da Eduardo Madero, inauguresis en 1884 e kompleteskis en 1897. Ta portuo havis multa substrukturala problemi, e nova portuo inauguresis provizore en 1919.
De 1895 til 1914 multa enmigranti, precipue Italiani e Hispani, ma anke altra Europani, arivis en la urbo. En 1913 lua unesma lineo di metroo inauguresis. En 1914 Buenos Aires havis 1 575 000 habitanti ed esis la 12ma maxim granda urbo en la mondo, e lua komerco e kulturala substrukturo kreskis.[2][3]
Ma ne omno prosperis en l'urbo. En 1911 la festi pri la Centyaro di la Nedependantesko eventis sub asiejo-stato, pos la generala striko e lua represo, qui eventabis en l'antea yaro e produktabis 8 morti e plu kam 100 plusa homi vundita. En 1919 plu kam 700 laboristi ocidesis e 4.000 vundesis pos konflikti qui sequis striko en metalurgiala fabrikerio Pedro Vasena e Hijos. La konflikti divenis pose konocata kom "la tragediatra semano".
En 1936 inauguresis l'obelisko di avenuo 9 de Julio. En 1941, pos 4-yara konstruktado, inauguresis l'avenuo General Paz, qua nun esas la limito inter Buenos Aires e la provinco samnoma. En 1955 la prezidantala palaco subisis bombardi dum revolto kontre lora prezidanto Juan Domingo Perón. Dum l'atako 308 personi mortis e plu kam 700 vundesis.
Erste en 1996 lua civitani unesmafoye elektis sua urbestro, Fernando de la Rúa, qua renuncis en 1999 por asumar la prezidanteso di Arjentinia. Altra ex-urbestro di Buenos Aires qua pose divenis prezidanto di Arjentinia esas Mauricio Macri.
Geografio
redaktar.jpg)
L'urbo jacas en Sud-Amerika, en latitudo 34°36'S e longitudo 58°26'E, an la dextra rivo di fluvio Plata. An la sinistra rivo jacas Colonia del Sacramento, avan ol, ja en Uruguay. Montevideo distas per 220 km este an la sama rivo kam Colonia del Sacramento. La limiti estal e nordala di Buenos Aires konsistas ek fluvio Plata. Rivereto Riachuelo formacas lua sudala limito, ed avenuo General Paz formacas lua nord-westala e westala limiti.
Buenos Aires jacas en la plana regiono konocata kom Pampa. Antee, la regiono kovresis da laguni e rivereti, quin maxim-multa-kaze on sen-sinuigis e sikigis dum la 20ma yarcento. Ne existas alta kolini en la urbo, e lua averaja altitudo esas 30 metri super la marala nivelo.
Parto di lua nuna rivo artificale kreesis per terplenajo di rivala zoni e laguni, exemple la nuna quartero Puerto Madero, la regiono di aerodromo Jorge Newberry e la vicinajo di la stadio Boca Juniors. Proxim Puerto Madero, en kelka tereni kreita per terplenaji e pose abandonata, komencis kreskar arbustaro e gramini. Gradope uceli, mamiferi, amfibii, repteri ed insekti qui antee vivis en la regiono di Pampa komencis koloniigar la regiono. Nun ta areo formacas l'Ekologiala Rezerveyo di Buenos Aires.
La klimato dil urbo esas temperata. Inter 1961 e 1980 l'averaja yarala temperaturo esis 18.1°C e l'averaja yarala pluvo-quanto esis 1214 mm.
Demografio
redaktar.jpg)
Buenos Aires havis 3 120 612 habitanti segun la kontado di 2022[1]. To reprezentas 15.372 habitanti po km². L'urbo dividesas en 48 quarteri (barrios), por administrala intenco.[4] La maxim populoza quartero esas Palermo.
Segun la kontado di 2001, 88,9% de la habitantaro esas blanki, 7% esas mestici, 2% Aziani e 1% negri[5]. Lua habitantaro decendas precipue de Italiani e Hispani. Altra mikra Europana grupi esas Germani, Suedi, Nederlandani, Portugalani, Franci e Britaniani. Anke Siriani, Libanani ed Armeniani formacas importanta komunitati, precipue en komercal agadi. Habitas en Buenos Aires cirkume 250.000 Judi.
La habitantaro dil urbo duras esar stabila, pro la basa naskado e mikra ekmigro a vicina urbi dum recenta yari. Granda parto de lua habitantaro laboras en servadi, nome sociala servadi (25% dil laboropovo), komerco e turismo (20%), e financi ed altra aferi (17%). Publika servadi employas nur 6% de la laboropovo, e l'industrio employas cirkume 10%.
Transporto
redaktar
La precipua sistemo di publika transporto en Buenos Aires esas l'autobuso. Existas plu kam 135 linei di autobusi qui ligas lua quarteri ed anke vicina urbi di la provinco Buenos Aires al urbo. Pos la 31ma di mayo 2011 existas sistemo nomizita Metrobús, qua uzas granda autobusi qui trairas larja avenui, exemple Juan B. Justo, 9 de Julio, Cabildo, Maipú e San Martín, en voyi separita de la cetera trafiko, do li povas movar tra l'urbo plu rapide.
Existas 817 km de suburbala ferovoyi kun entote 305 stacioni distributita en 24 linei, qui ligas kelka quarteri di Buenos Aires e di la vicina urbi di la samnoma provinco a lua centro. Dum la komenco dil 20ma yarcento, staciono Retiro esis un ek la maxim granda ferovoyala stacioni en la mondo.
Existas 6 linei di *metropoliteno en la urbo[6] kun entote 53,9 km e 86 stacioni.[6] L'unesma lineo, inaugurita en 1913, esas la 13ma maxim anciena sistemo di metroo en la mondo e la maxim anciena en Latin-Amerika. Nun la metroo transportas 1,23 milion veheri.[6]
Existas sistemo di tramveturo kun entote 7,4 km de linei e 18 stacioni. Ol inauguresis en 1987 ed administresas dal kompanio Metrovias, la sama qua administras la metroo dil urbo. La metroala veheri qui desembarkas en staciono Plaza de los Virreyes - Eva Perón ne pagas pluse por uzar la tramveturo.
En 2004, Buenos Aires havis 38.208 taxii, e lia tarifo ne judikesas kom chera. Ultree, la maxim multa taxiisti konocas bone l'urbo, e pro to esas facila uzar la sistemo.
Kelka turistal atraktivi
redaktar
- Puerto Madero - la doki e depozeyi dil anciena portuo dil urbo reformesis dum la yari 1990a e nun existas multa restorerii ed universitato (Universidad Católica Argentina - UCA) en ol. Du historiala navi, Sarmiento e Riachuelo transformesis a flotacanta muzei.
- La katedralo di Buenos Aires, an la Placo di Mayo, proxim Casa Rosada.
- Quartero San Telmo e lua "pulco-merkato".
- Quartero La Boca e strado Caminito.
- Quarteri Palermo e Recoleta, en la richa regiono dil urbo. En Palermo existas multa restorerii, butiki e noktala klubi, nomizita lokale boliches. En tombeyo di Recoleta (Cementerio de Recoleta) jacas la tombo di Evita Perón e di altra importanta historiala personi di Arjentinia.
- Futbalo-stadii "La Bombonera" (di esquado Boca Juniors) e "Monumental Antonio Vespucio Liberti" o "Monumental de Núñez" (di esquado River Plate).
- Teatro Colón.
- La Muzeo pri Bel-Arti.
- La Muzeo pri Naturala Cienci.
- La spektakli di tango en tanguerías dil urbo.
- Tematala parko "Tierra Santa", kopiuro di Ierusalem dum l'epoko di Iesu.
L'anciena zoo di Buenos Aires en quartero Palermo klozesis en 2016, e nun adaptesas por divenor ekologiala parko.[7]
Referi
redaktar- ↑ 1,0 1,1 "Nuevos datos provisorios del Censo 2022: Argentina tiene 46.044.703 habitantes" - Publikigita da InfoBAE. URL vidita ye 10ma di junio 2023.
- ↑ Breve Historia de la Argentina Dato di publikigo: 1987. Pagino/pagini: 139.
- ↑ La ciudad y el Bicentenario. El Barrio Villa Pueyrredón. URL vidita ye la 3ma di februaro 2011.
- ↑ Guvernerio di Buenos Aires (pagino en Hispana)
- ↑ Demographics of Buenos Aires
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Nuestra compañía - ¿Qué hacemos? - Publikigita da Metrovias. Idiomo: {[es. |vidita ye=16ma di oktobro 2017}
- ↑ Zoológico. Ecoparque de Buenos Aires - URL vidita ye 9ma di februaro 2018. Idiomo: Portugalana.
