James Dean
| James Dean | ||
| ||
| Profesiono: | cinem-aktoro | |
| Lando: |  Usa
| |
| Naskodato: | 8 di februaro 1931 | |
| Nasko-loko: | Marion, Indiana | |
| Mortodato: | 30 di septembro 1955 | |
| Morto-loko: | Cholame, Kalifornia | |
| Retoloko: | http://www.jamesdean.com/ | |
James Byron Dean naskis ye la 8ma di februaro 1931 en Marion, Indiana, Usa, ma lua familio balde translojis a Fairmount. James esis ne-esparata filio, e patro imputis sua filio pro esir mariajita. Do relato inter patro e filio esis nebona.
En 1936 Winton Dean, dento-teknikisto, translojis a Los Angeles e James komencis skolo en Santa Monica. Ye la 14ma di julio 1940 lia matro Mildred Wilson Dean, evante 29 yari, mortis pro ovario-kancero. Patro donis James a familio di Ortense-fratino. Do James perdis amba genitori kom non-evanto.
Kom infanto James esis tre impetuita da desegnita figuri de Walt Disney e simulis la tri mikra porkoyuni. En skolo di Santa Monica il partoprenis en teatro-klubo, e pro to la relato kun patro koldeskis. En universitato di Kalifornia (UCLA) ilu partoprenis nur agado di studento-teatro. Il esis studento en historio ed antropologio, ma la studio finis pos unesma yaro.
En decembro 1950 ilu ganis roleto en reklamo di Pepsi-Cola. En printempo 1951 il pleis rolo en religioza tv-dramato. En somero 1951 ilu pleis roleto en tri cinemi; en un ek la tri (Ne richeso ma amo, da Douglas Sirk) James havis un frazo. La kariero di cinemo-stelo ne komencis per ca roleti, e Rogers Brackett, suportanto di James, pensis, ke James havus plu bona chanci en New York, ube granda parto ek la tv-serii produktesis.
Rogers Brackett esis 35 yar evanta ekonomiestro en reklamo-sfero. Ilu esis certena, ke James esas talentoza. Rogers esis anke aminta a James. En multa biografii mencionesis, ke Dean esis homeosexuala, ma plu exakte Dean esis bi-sexuala. En Nova York James ameskis kun Elizabeth (Dizzy) Sheridan, kantisto e dansisto. James ed Elizabeth vivis kune, kande Rogers esis en Los Angeles. Dean lernis vivar duopla vivo ed ilu divenis mistika. Pos Dizzy, James ameskis kun Barbara Glenn, quo pose dicis: “Jimmy ne asentis parolar” e “il timis lasar altru che su”.
En agosto 1952 Dean divenis studento en Actors Studio, ma ilu ne toleris la severa kritiko, quo esis nur moyeno por developar talanteso. En komenco di yaro 1954 Dean pleis teatro-rolo en The Immoralist. Skriptisto Paul Osborn vidis la dramato ed il rekomendis Dean a la direktisto Elia Kazan por la cinemo Ad esto de Edeno (segun la libro da John Steinbeck).
Dum cinematografo Dean dicis lua frazi segunvole. Lo kreis antipatio inter aktori, quo esis importanta por la rakonto dil cinemo. Ma Dean tre askoltis Kazan, quo trovabis Marlon Brando e Montgomery Clift. Samayare 1954 Dean pleis en Yuna rebelo da Nicholas Ray e Giganto da George Stevens.
James Dean amis rapida motorobicikli ed automobili. Pos la cinematografo di Giganto il volis partoprenar en automobilo-konkurso per lua nova Porsche 550 Spyder. Ye la 30ma di septembro 1955 ilu departis per Porsche de Los Angeles a Salinas, la konkurso-loko. Sur la voyo eventis acidento, e James Dean mortis, lor evante 24 yari.
Omna cinemi reprezentesis pos morto dil stelo, e lo fortigis la tranceso e mistikismeso. La legendo esis naskinta. Quankam kolego Humphrey Bogart ironikale komentis la Dean-histerio: “Dean mortis en justa tempo. Se ilu transvivus, il ne povabus vivor segun lua reputeso.”
Cinemi di James Dean
redaktar- Ad esto de Edeno (1954)
- Yuna rebelo (1954)
- Giganto (1955)
Libri pri James Dean
redaktar- David Dalton: James Dean. The Mutant King. Plexus, 1974.
- Donald Spoto: Rebel. the Life and Legend of James Dean. HarperCollins, 1996.
- Paul Alexander: James Dean.