Futbalo-milito

Futbalo-milito
José Alberto Medrano kun Salvadoran armeo.
Konflikto:	{{{konflikto}}}
Dato:	de la 14ma til la 18ma di julio 1969
Loko:	Salvador e Honduras
Rezulto:	nula modifiko teritoriala
Militanti
Salvador (suportita da Usa)	↔	Honduras (suportita da Nikaragua)
Komanderi
Fidel Sánchez Hernández	↔	Oswaldo López Arellano
Trupi/equipuri
30 mil soldati (armeo) 1000 soldati (aer-armeo)	↔	23 mil (armeo) 600 (aer-armeo)
Perdaji
900 3 avioni destruktita	↔	2100, inkluzite civili
{{{perdaji}}}

Tale surnomizita Futbalo-milito, konocata kom 100-hora-milito, esis milito qua eventis de la 14ma til la 18ma di julio 1969 inter la republiki Salvador e Honduras.

Ol recevis ca surnomo (Hispane: Guerra del Fútbol, Angle: Football War o Soccer War) nam ol koincidis kun futbalo-partio eventinta ye la 26ma di junio 1969, inter la nacionala futbalo-esquadi di Salvador e Honduras, dum la klasifiko-partii por partoprenar la Mondala Kupo di Futbalo di 1970. Ca surnomo kreesis dal jurnalisti Ryszard Kapuściński, Polona, e Bob Dickens, Jamaikana qui ne savis la reala motivi por ca Central-Amerikana konflikto.

Dum ca milito divenis klara la politikala e sociala tensi qui efektigis ol. Ol esis kurta milito —la kombati duris dum 4 dii— en qua amba landi uzis milito-avioni ja obsoleta por l'epoko. Lastafoye en la historio, avioni Douglas C-47 Skytrain, P-51 Mustang, North American T-28A Trojan, Vought F4U-1 Corsair (quale improvizata bombardoaviono, por amba flanki) e North American T-6 Texan, omni veteran-avioni de la Duesma mondomilito, uzesis en ataki.

Motivi di la milito

La tensi sociala en Honduras ed en Salvador esis serioza problemo por la militala rejimi de amba landi. Amba landi havis nacionala ekonomii multe dependanta del agrokultivo, poka industrii e febla sektoro di servadi. La maxim multa ek lia habitanti esis rurani sen agro por kultivar, qui laboris por richa proprietanti di plantacerii qui agis kontre irga ideo pri agrala reformo, kambie basa salarii.

De la yari 1920a, richa farmisti kontrolis la maxim multa kultivebla tereni de Salvador, e to efektigis la konstanta ekmigro di povra rurani vers regioni Hondurasana proxim la frontiero inter amba landi. La tota surfaco di Salvador equivalas 20% olta di Honduras, tamen ol havis plusa habitanti en 1969: esis 3 600 000 Salvadorani kontre 2 600 000 Hondurasani. Altralatere, Honduras demandis laboro-povo kun basa instruktado por sua plantacerii, ed en 1969 300 000 Salvadorani laboris en Honduras. Pro to, l'eliti ekonomiala di Salvador nulatempe ante suciis pri «agrala reformo» e dekremento di lua profiti, ma en 1969 la situaciono kambiis en Honduras.

Ca yaro, richa farmisti Hondurasana experiencis sociala presi, pro la granda nombro di povra rurani sen agro, qui povus revoltar su kontre la guvernerio. Por diminutar la tensi inter povra rurani de Honduras, lora prezidanto Osvaldo López Arellano decidis facar agrala reformo sen afektar granda proprietanti e granda entraprezi (inter li, Usana kompanio United Fruit Company, lor proprietinto di 10 % ek la kultivebla proprieti Hondurasana). La "solvo" kreita da Hondurasana guvernerio esis expropriar Salvadorani qui habitis ruro dum generacioni, ed anke ekpulsar Salvadorana laboristi qui rezidis en Honduras. Salvadorani komencis persekutesar en Honduras dal sekreta eskadrono «La Mancha Brava», kreita poka monati ante la milito. Pro la persekuti, multa ek li fugis a Salvador.

L'autoritatozi di amba landi uzis extera konflikto por deviacar l'atenti de lia populi adextere, vice solvar l'interna problemi di amba landi. Konservema politikisti de Salvator timis ke l'ekpulso di Salvadorani de Honduras stimulis sociala tensi: plusa povra rurani augmentus presi pri agrala reformo, e to fakte eventis. Pro la pasiveso di Hondurasana guvernerio pri l'agado dil grupo «La Mancha Brava» koncerne Salvadorani en Honduras, Salvadorana autoritatozi decidis intervenar militale en Honduras.

La milito

F4U-5N Corsair Hondurasana

Ye la 14ma di julio, Salvadoran armeo invadis Honduras, e lansis aeral ataki. La frontierala garnizono Ocotepeque kaptesis, ed altra kontingento avancis tra El Amatillo. L'aer-armeo Salvadorana bombardis l'internaciona aeroportuo Ramón Villeda Morales e l'aeroportuo Toncontín, sensucese. Kom respondo, Hondurasana aer-armeo bombardis la portuo Acajutla kun poka domajo a fuelo-tanki, ed anke bombardis l'aeroportuo di Ilopango, ma l'efekto sur la emi esis preske nula, nam multa hangari esis vakua. Ye ca sama dio, Salvadorana aer-armeo atakis Honduras, sucese. Dum la vespero de la 15ma di julio, Salvadoran armeo kaptis urbo Nueva Ocotepeque e facis militala kaptiti.

Dum la nokto di la 18ma di julio, l'OAS negociis pafo-ceso qua efikeskis ye la 20ma di julio. Salvadorana guvernerio demandis la fino di la persekuti di Salvadorani en Honduras, ma OAS demandis ante la retreto di Salvadorana trupi de Honduras, quo eventis dum la komenco di agosto.

Pos la milito, ekonomiala pakto kreinta la "singla merkato di Central-Amerika" restis ruinita. Segun la reguli di ca pakto, Salvadorana ekonomio – lor la maxim industriizita de Central-Amerika – kreskabis plu multe kam la Hondurasana. Altralatere, amba landi renkontris pretexti por komprar plusa armi ed augmentar lia povi.

La du landi finis definitive lia konflikto per signato di paco-pakto en Lima, Peru, ye la 30ma di oktobro 1980. Segun ca pakto, la frontierala disputo solvesus che Internaciona Judiciala Korto: l'areo konocata kom Los Bolsones, havanta cirkume 450 km², divenis parto del teritorio Hondurasana.

Futbalo-rezulti

Yen la rezulti de la futbalo-partii inter la du landi:

• En Tegucigalpa, ye la 8ma di junio 1969: Honduras 1-0 (0-0) Salvador.
• En San-Salvador ye la 15ma di junio 1969: Salvador 3-0 (3-0) Honduras.
• La lasta partio eventis en México, ye la 27ma di junio 1969: Salvador 3-2 (1-2, 2-2) Honduras.

Pos ca partii, Salvador unesmafoye klasifikis su por partoprenar la Mondala Kupo di Futbalo di 1970, en Mexikia.