Maranhão: Diferi inter la revizi

'''Maranhão''' esas [[Stati di Brazilia|stato]] dedi la [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-estala regiono]] di [[Brazilia]]. Ol havas kom vicini [[Piauí]] este e sud-este; [[Tocantins (stato)|Tocantins]] sud-weste; e [[Pará]] weste. Norde jacas l'[[Oceano Atlantiko]].

Ante l'arivo di la Portugalani, la nuna teritorio di Maranhão habitesis da diversa aborijena tribui, de du precipua etnii: le ''Tupi'', qui habitis proxim la litoro, e le ''Jê'', qui habitis doplande. La du tribui de raso ''Tupi'', le ''guajajara'' e le ''urubu'' pacifikesispacigesis komplete erste dum la 20ma yarcento.

On kredas ke [[Vicente Yáñez Pinzón]] vidis la nuna litoro di Maranhão dum lua voyajo en [[1500]]. Pinzón exploris la nordo di [[Brazilia]], de [[Pernambuco]] til la boko di [[Amazon]], ma ne existas relato pri lua desembarko. En [[1519]], Portugalana mapisto Lopo Homem prizentis unesmafoye mapo ube aparas geografiala elementi dedi la litoro di Maranhão. En [[1531]], Portugalana nobelo [[Martim Afonso de Sousa]] arivis en Brazilia e demandis Diogo Leite explorar la regiono. Diogo Leite navigis til la boko dildi fluvio Gurupi, qua nun esas la frontiero inter stati Maranhão e [[Pará]].

[[Francia|Franci]] komencis explorar la regiono dum la komenco dil [[16ma yarcento]]. Li lernis la idiomo di lokala tribui ed en 1612 li fondis São Luís, nuna chef-urbo dil stato. La nomo dil urbo homajas [[Louis la 9ma di Francia|Santa Louis la 9ma]], rejulo di Francia dum la 13ma yarcento. En [[1615]], Portugalano Francisco Caldeira de Castelo Branco demandis Franci abandonar la regiono. Ye la [[3ma di novembro]] samdil sama yaro, pos asiejo dil urbo, Francisco Caldeira de Castelo Branco kaptis ol.

En novembro [[1641]] [[Nederlando|Nederlandani]] atakis São Luís e destruktis ol. Li okupis la teritorio, tamen Portugalani organizis su por luktar kontre l'invado. Erste en februaro [[1644]], la Nederlandani abandonis la regiono.

En [[1822]] Maranhão ne unionis su a Brazilia kande la nedependo proklamesis, ma en la sequanta yaro [[Skotia|Skota]] admiralo [[Thomas Cochrane, 10th duko de Dundonald]] ekpulsis Portugalani, e Maranhão unionesis kom provinco a nedependanta [[Brazilia]]. Pro ta helpo, Cochrane recevis del imperiestro [[Pedro la 1ma di Brazilia]] la nobela titulo "markezomarkezulo de Maranhão".

Pos la proklamo di la [[republiko]] en Brazilia, Maranhão divenis stato. Dum la komenco dil [[20ma yarcento]] São Luís havis cirkume 30 mil habitanti. En [[1920]] esis {{formatnum:52929}} habitanti, ed en 1940 esis {{formatnum:85583}} habitanti.<ref>{{cite web|title=População das capitais desde 1920|url=http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=638799|accessdate=26ma di septembro 2016|language={{pt}} |publisher=skyscrapercity}}</ref> Erste pos la [[1960a yari]] - kande inauguresis l'unesma substrukturi dildi portuo Itaqui, proxim São Luís - la stato recevis granda koloki, qui permisisposibligis modernigar lua ekonomio. [[Ferovoyo]] ''Carajás'', inaugurita en 1985, permisasposibligas transportar [[fero|fer-erco]] de la montaro Serra dos Carajás, en la stato [[Pará]], til la portuo Itaqui. An l'urbo [[Açailândia]] la ferovoyo ''Carajás'' ligas su a la Ferovoyo Norda-Suda (''Ferrovia Norte-Sul''), qua nun ligas [[Anápolis]], en [[Goiás]], e [[Palmas, Tocantins|Palmas]], chef-urbo dil stato [[Tocantins (stato)|Tocantins]] a Maranhão, e permisasposibligas transportar [[soyo]] produktitaproduktata en la sudo di Maranhão e la nordo di Tocantins til la portuo Itaqui. En 2015 Itaqui ja esis la 4ma maxim granda portuo di Brazilia por embarko di [[soyo]] e [[maizo]].<ref>{{cite web|url=http://www.portodoitaqui.ma.gov.br/imprensa/noticia/itaqui-e-considerado-o-4-principal-porto-brasileiro-em-embarque-de-soja-e-milho-no-pais|title=Itaqui é considerado o 4º principal porto brasileiro em embarque de soja e milho no país|author=Governo do Maranhão|accessdate=26ma di septembro 2016|language={{pt}}}}</ref>

Cirkume 75% del teritorio di Maranhão jacas infre 200 metri di [[altitudo]], e nur 10% superiras la 300 metri. Existas du geomorfogiala regioni an la stato: la basa tereni proxim la litoro, e la platajoplanajo. La maxim alta punto dil stato jacas en la regiono ''Chapada das Mangabeiras'', havanta 804 metri super la [[marala nivelo]].

Existas tri tipi di vejetantaro en Maranhão: foresti e boski equatorarlaequatorala, [[savano]], e naturala pastureyi. Foresti okupas la nordwesto deldil stato, an la westala rivo dildi fluvio Itapecuru. En ta regiono ordinare existas boski di palmo ''babasu'', de qua extraktesas [[vaxo]] e manjebla oleo, ed utilizesasutiligesas la palio por mestiero ed anke por kovrar domi. L'esto e la sudo deldil stato kovresas da [[savano]], kontre ke la naturala pastureyi existas proxim la centro e la litoro deldil stato. An la litoro ank existas reginianke regioni kovrata da manglieri, e da [[duno|dunniduni]] an la regiono ''Lençóis Maranhenses''.

Poka fluvii deldil stato debushas an [[fluvio Tocantins]]. La maxim multa debushas an l'oceano [[Atlantiko]]. La maxim longa fluvii esas Gurupi, Turiaçu, Pindaré, Mearim, Itapecuru e [[fluvio Parnaíba|Parnaíba]].

Existas tri tipi di [[klimato]] en Maranhão: [[Equatorala klimato|Equatorala]], en quoqua la [[pluvo-quanto]] yarala superiras 2.000 mm; [[tropikala klimato]] kun pluvo-quanto plu intensa dum [[autuno]]; e tropikala klimato kun pluvo-quanto plu intensa dum somero. En la du tropikala klimati, la pluvo-quanto yarala varias de 1.250 mm til 1.500 mm, ed existas sezono klare sika. [[Somero|Someri]] esas multe varma, e la [[temperaturo|temperaturi]] povas superirar 40°C.

[[Arkivo:Lagoa_Verde_-_Lençois_Maranhenses.jpg|thumb|280px|left|Lago meze di duni di la Nacionala Parko ''Lençóis Maranhenses''.]]

L'[[ekonomio]] di Maranhão esis un ek la maxim prospera dedi Brazilia til la duimo dil [[19ma yarcento]], nome pro la produktado di [[kotono]]. Tamen, kande [[Usana interna milito]] finis, la forta konkurenco di Usana kotono febleskisfebligis l'ekonomio dil stato. Erste pos la [[1960a yari]] la stato stimulesis per kolokado publika, e lua substrukturo plubonigesis. L'inauguro dildi [[portuo]] Itaqui komence permisisposibligis exportacar [[fero|fer-erco]] e nun anke [[soyo]] produktata sude dil stato, ed en [[Pará]] e [[Tocantins (stato)|Tocantins]]. Ye la 4ma di decembro [[2016]] unesmafoye transportesis soyo de [[Anápolis]] ([[Goiás]]) vers Itaqui traper la ferovoyo ''Norte-Sul''. La voyajo duris dum 4 dii.<ref>{{cite web|url=http://www.ferrofrente.com.br/operacao-ferroviaria-leva-soja-de-anapolis-ao-porto-itaqui-ma/ |title=Operação ferroviária leva soja de Anápolis ao Porto Itaqui (MA) (Gazeta do Noroeste)|date=4ma di februaro 2016|accessdate=26ma di septembro 2016|publisher=Ferrofrente}}</ref> Future, Itaqui povos exportacar anke la soyo produktitaproduktata en [[Mato Grosso]] ed en la sudo di Pará.

Nun, la precipua ekonomial agadi deldal stato esas la transformo di [[aluminio]]-erco, la produktado di nutrivi, transformo di [[ligno]], extraktado di (''babasu'') ed [[agrokultivo]] ([[soyo]], [[manioko]], [[rizo]], [[maizo]]), l'edukado di bovaro, e servadi. Granda parto dil [[TNP]] del stato originasvenas de São Luís. La chef-urbo dil stato havas tri [[universitato|universitati]], dide qui 2 esas publika ed 1 esas privata.

La [[pesko|marala pesko]] en Maranhão esas la maxim granda inter la Braziliana stati qui havas litoro. HavantaLua 640litoro, kmlonga dide extenso640 km, lua litoro esas la duesma maxim longa de Brazilia, e produktas granda quanti di [[kreveto|krevetokreveti]] e [[krabo|krabi]], produkturi larjevaste uzata en lokala koquarto.

La stato anke havas anke bela peizaji en lua litoro e doplande, por atraktar [[turismo|turisti]]. La Nacionala Parko ''Lençóis Maranhenses'' havas cirkume 155 mil hektari di [[duno|duni]], fluvii, bela lagi e manglieri.

Maranhão esas la stato kun la maxim granda procento dide mestici en lua habitantaro: 69,9% deklaris esar mestici dum la [[demografiala kontado]] di 2010, nome mestici dide negri kun indijeni. Blanki esis 24,9%, negri esis 5,5% ed indijeni pura esis 0,7% de la habitantaro, segun la sama kontado. L'indijeni apartenas a l'etnii ''Macro-Jê'' e ''Macro-Tupi''. Multa tradicioni dedi Maranhão originishavas origino de Afrikana kulturi, exemple la festi ''Bumba-Meu-Boi'' e ''Tambor de Crioula''. La habitanti qui deklaris esar blanki decendas precipue de Portugalani, kun kelka mixomixuro diek Siriani e Libanani, qui arivis dum la komenco dil 20ma yarcento.