Kataluniana linguo: Diferi inter la revizi

{{Linguo|

Ol posedas du standardi: ta regulata dal Institut d'Estudis Catalans (o la generala standardo) qua prenas kom bazo l'ortografio establisita da Pompeu Fabra; e la regulita da l'''Acadèmia Valenciana de la Llengua'', standard di restringit ambito, centrata en standardo dil Valenciana, e qua prenas kom bazo la Normi di Castellón, to esas, l'ortografio da Pompeu Fabra ma plu adaptita al prononco di Ocidentala Kataluniana e al traiti qua karakterigas las Valenciana varianti. La Kataluniana havas plura dialekti dividita en du precipua bloki: Ocidentala ed Orientala. Ta dialekti prizentas divergi dil standarda KatalunianaKatalunian a nivelo di gramatiko, fonetiko e lexiko. Dum yarcenti, la majoritato dil dialekti dil Kataluniana ricevis influo dal Hispaniana o dañ Franciana en Nord-Katalunia, qua lasis traco en nova vortaro e nova expresioni, ed anke foncionis en inversa senco.

Standarda ordo dil frazi esas SVO, quankam ol povas chanjar en certa tipi di frazi kom en questioni. Morfologio dil Kataluniana esas simila a ta dil Latinida lingui, to esas, poka flexioni, du generi, nula kazo (ecepte en perzonala pronomi, ube ankore trovesas traci dil Latina deklino), e distinciono inter singularo e pluralo. Adjektivi generaleordinare esas dop la nomo qua modifikas, ed anke flexionas en genero e numero. Prozodio prizentas prozod acento que povas esar markita per tildo. La linguo ahavas meza vokalika varieso, kun ok diferanta vokali. La KatalunianaKatalunian anke esas notable pro perifrastika perfekta preterito, verbala tempo diferanta pro formo di konstruktado.

KomQuale en omnatota Latinida linguolingui, la chanjo del Vulgara Latina al Kataluniana esiseventis gradualapokope, e ne esas posibla determinar kande komencaskomencis lua historio. Segun Coromines, la maxim radikala chanji produktesis inter la 7ma e 8ma yarcenti, ma esas dificilanefacila savar lo kun precisionojuste, nam la texti skribesis nunnur en artificala Latina, stranjeradiferanta ade la linguo diuzita dal uzadopopulo. Ja en la 9ma yarcento e precipue en la 10ma e 11ma yarcenti, aperasaparis paroli ed mem entra frazi interpozita en ulo ke ja povas nomesar Kataluniana, e breva dokumenti kom la feudala juro di 1028 o la Greuges de Caboet di 1080-1090, totale en la Kataluniana.

KamQuqle l'altra latinida lingui dilen Peninsulo[[Iberia]], la Kataluniana notesas pro lua uniformeso e la dialektala varianti ne esas tro diverganta nek kompromisas reciproka kompreno. La dialektala divido uzata aktualenune esas ta propozita da Manuel Milá y Fontanals en 1861: l'orientala dialektala bloko (qua unkluzas la centrala, insulala e Franciana dialekti) e l'ocidentala dialektala bloko (qua inkluzas la Valenciana e la nord-ocidentala). Ma mem inter ta granda grupi la diferenci esas mikra, e la diferenci aperas en fonetiko qua ne reflektas en la skribajo ed en mikra morfologiala e lexikala diferenci.

Skripturo-sistemo anke prizentas certa partikulara traiti. La Kataluniana prizentas unika karakteristiko, skripturo di ''ela geminada'' ‹l·l›. Altra specala traito esas la ‹ny› [ɲ], qua nun troveas en la Hungariana ed anke en kelk Afrikana lingui. Ol anke mustar parolar pri grafio ‹-ig›, prononcita [t͡ʃ] pos vokalo ed [it͡ʃ] pos konsonanto, riprezentatariprizentata en poka paroli (kom ''faig'', ''maig'', ''mig'' ([mit͡ʃ]), ''desig'' ([deˈzit͡ʃ]) ''puig'', ''raig'', ''Reig'', ''roig'', ''vaig'', ''veig'') o riprezentadoriprizentado kun ‹t› + "konsonanto" dupla konsonanti en: ‹tm›, ‹tn›, ‹tl› e ‹tll› e afrikado en: ‹ts›, ‹tz›, ‹tx›, ‹tg› e ‹tj› (''setmana'', ''cotna'', ''Betlem'', ''bitllet'', ''potser'', ''dotze'', ''jutge'', ''platja'').

Bazala lexiko en la KatalunianaKatalunian aperas demonstrar plu proximeso kun la Galo-Latinida lingui kam kun l'Ibero-Latinida. Ta semblansi esas plu klara kun l'Ocitaniana (en l'exempli, on uzas la Lengadociana).

# Kataluniana literaturo esas ta skripta da Kataluaniana verkisti, prencipueprecipue en la KataluanianaKataluniana, ek la 16ma anke en la Hispanaina.

# KataluninaKataluna literaturo esas ta skripta en la Kataluniana sen vidar l'origino didil l'autoro, kamquale okazaseventas kun Araba od Angla literaturo.