Hungaria: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
m +Texto (historio). Bezonas gramatikala revizi |
|||
Lineo 12:
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidisti di Hungaria
| Titulo_chefo_stato = Prezidisto
| Chefo_di_stato = [[
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefa ministri di Hungaria
| Titulo_chefo_guverno = Chefa ministro
Lineo 40:
Kelti (pos cirkum 450 aK) e [[Romana Imperio|Romani]] (9 ak til [[430]]) vivis en la regiono di nuna Hungaria. Dum la [[9ma yarcento]] (yaro [[895]]) regnanto [[Árpád]] fondis Hungaria. Lia grand-nepotulo [[István 1ma di Hungaria]] esis kronizita rejulo ye [[1000]] kun krono sendita de [[Roma]] da papo [[Silvester 2ma]], e divenis l'unesma [[Listo di reji di Hungaria|rejulo]] di Hungaria.
Ye [[1241]] [[Mongolia|Mongoli]] invadis ed okupis Hungaria til [[1242]]. Ye [[1533]] rejio di Hungaria esis formita, sub [[Habsburgo|Habsburga]] dominacajo,
[[Karl 6ma, Santa Romana Imperiestro]] pregis ke Hungariana Dieto aprobis Pragmatiko, dekreto ke limitis povo di monarko. Malgre ol esis aprobita, Karl 6ma e lia sucedanti guvernis Hungaria autokrate. Habsburgi divenis agnoskita kom reji di Hungaria.
* [[Austria-Hungaria]]▼
Royala Hungaria havis poka influo en [[Wien]]<ref name=US/>. Habsburga rejo kontrolis direkte Hungariana financi, armeala ed exteral aferi, ed imperiala trupi kontrolis lua frontieri<ref name=US>[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+hu0022) ''A Country Study: Royal Hungary''] U.S. federal government</ref>. Habsburgi ne okupis la kontoro di palateno por impedar ke la tituliero recevis multa povo<ref name=US/>.
* [[Hungaria-revolto ye 1956]]▼
Dum komenco di [[18ma yarcento]] preske 90% di labor-forco laboris en [[agrokultivo]]. Interkambio di produkti remplasis [[pekunio]] en povra rurala zoni. La populo di [[serfo|serfi]] kreskis e lua qualeso di vivo diminutis. Multa servi movis vers l'urbi en sercho di employo.
Dum la rejio di [[Joseph 2ma, Santa Romana Imperiestro|Joseph 2ma]] Hungaria vivis sub racional-absolutismo: Joseph permisis religiala libereso por [[protestantismo|protestanti]]. Lia sucedanto, Leopold 2ma, kontinuis ta politiko, ma Franz 1ma (1792 til 1835) havis nenormala antipatio por chanji. Il akuzis filozofo [[Ignác Martinovics]] di trahizo e kondemnis li a morto.
Kande [[Napoleon 1ma]] komencis l'expando di lia imperio en [[Europa]], lia armeo demandis granda quanto di produkti di Hungaria, e ta trovis richeso a lando. Ma kun fino di Napoleona imperio, la regiono eniris nove en povreso. Ekonomiala problemi esis un di la kauzi di [[Hungariana revoluciono en 1848]].
Pos krular la revoluciono, imperiestro Franz Josef 1ma revokis Hungariana [[konstituco]] e dividis lando en quar regioni: [[Transilvania]], Hungaria, Kroatia-Lavonia e [[Voivodina]]. [[Germaniana linguo]] divenis la linguo di administro e di alta instruktado. Kelka Hungari komencis pensar en kompleta separo de [[Austriana Imperio]], ma altra kontinuis aceptar Austriana dominacajo.
Austriana [[absolutismo]] komencis krular kande [[Rejio di Sardinia]] e [[Francia]] vinkis Austriani en [[Solferino-batalio]]. La vinkeso konvinkis Franz Josef ke lia opozanti esis multa forti. Ye [[1866]] Austria novi perdis milito, lore kontre [[Prusia]]. Ye [[1867]] Franz Josef aceptis pakto ke kreis duala monarkio di Austria ed Hungaria, konocita kom [[Austria-Hungaria]].
Austria-Hungaria lastis til [[1918]], kande lando esis dividita en [[Austria]] e Hungaria, pos Austria-Hungaria perdar [[Unesma mondo-milito]]. [[Chekoslovakia]] okupis teritorii en nordo di lando, dum ke [[Rumania]] okupis [[Transilvania]] ed altra teritorii en esto di lando, e [[Serbia]] okupis teritorii en sudo. Ye [[1919]] [[komunismo|komunisti]] komandita da [[Béla Kun]] instalis sovieta republiko en lando, qua lastis poka tempo. Ye [[4 di junio]] [[1920]] kun [[Trianon-kontrato]] Hungaria perdis 71% di lia originala teritorio, inkluze lia unika marala [[portuo]], [[Fiume]] (nune [[Rijeka]], en [[Slovenia]]).
Dum periodo inter la du mondo-militi, politikala forci di dextra kreskis en lando. Admiralo [[Miklós Horthy]] divenis regento, e guvernis til [[16 di oktobro]] [[1944]]. Il developis alianco kun [[Adolf Hitler]], e partoprenis kun trupi en l'invadi di [[Yugoslavia]] e [[Soviet-Uniono]] ye [[1941]]. Pos perdar multa soldati dum milito, Horthy atemptis abandonar milito e negociar la paco ye [[1944]], ma [[Nacista Germania]] invadis ed okupis lando. [[Ferenc Szálasi]], chefo di la [[Kruco di Fero]], asumis povo e guvernis til abandonar Budapest ed instalar su en [[Wien]] ye marto [[1945]].
Kun la falio di [[Nacista Germania]], Sovieta trupi graduale okupis Hungaria, e lando divenis [[komunismo|komunista]] satelito di Soviet-Uniono.
Ye marto [[1990]] pos falio di [[Berlin-murego]] Hungaria abandonis la titulo "socialista republiko" havis lua unesma libera elekti. Partiso di centra-dextra "Alianco di libera demokrati - SZDSZ - ganis ta elekti, e defendis graduala transito vers [[kapitalismo]]. [[Árpád Göncz]] devenis l'unesma prezidisto pos fino di komunista rejimo.
== Politiko ==
| |||