Papiliono

Papiliono esas insekto qua havas quar ali, kolorizita per squami dina quala polvo.

Monarko-papiliono

Adulta papilioni havas granda, ofte brilanta-kolora ali, ed evidente tremanta flugo.  Fosili di papilioni devenas de la Paleoceno, c. 56 milion yari ante nun.

Papilioni havas la tipala quar-faza insektala vivo-ciklo.  Alizita adulti depozas ovi sur la nutrivo-planto per qua sua larvi, konocata kom raupi, nutros su.  La raupi kreskas kelkafoye tre rapide, e kande pardevelopita, krizalideskas.  Kande metamorfoso esas kompleta, la pelo krevisas, la adulta insekto ekreptas, e pos ke lua ali expansesis e sikeskis, ol forflugas.  Ula papilioni, aparte en la tropiki, havas plura generacioni dum un yaro, dum ke altri havas un generaciono, ed ula en kolda loki bezonas plura yari por trapasar sua tota vivo-ciklo.

Papilioni esas ofte polimorfa, e multa speci uzas kamuflo, imito ed aposematismo por evitar sua rapteri.  Ula, exemple la Monarko e la Vanessa cardui, migras trans longa disti.  Multa papilioni atakesas da paraziti, inkluzanta vespi, protozoi, mushi, ed altra senvertebri, o raptesas da altra organismi.  Ula speci esas pesti pro ke en sua larvala fazi li povas domajar rekoltaji od arbori; altra speci esas agenti di polenizo di ula planti.  Larvi di kelka papilioni (ex. Miletinae) manjas nociva insekti, ed ula esas rapteri di formiki, dum ke altri vivas reciproke kun formiki.

Kulturale, papilioni esas populara motifo en la vidala e literaturala arti.

Raupo di papiliono

Deskripto

Adulta papilioni karakterizesas da lia quar squamo-kovrita ali.  Ta squami donas a papiliono-ali lia koloro: li esas pigmentizita per melanini qui donas a li nigri e bruni, ultre derivuri de urin-acido e flavoni qui donas a li flavi, ma multa blui, verdi, redi e brilanta kolori kreesas da strukturala kolorizo produktita da la mikro-strukturi di la squami e hari.

Quale che omna insekti, la korpo esas dividita aden tri segmenti: la kapo, torako ed abdomino.  La torako kompozesas ek tri segmenti, singla kun paro de gambi.  En la maxim multa familii de papilioni l'anteni esas obtuza, nequale ti di faleni qui povas esar filatra o plumatra.  La longa rostro povas volvesar kande ne uzata por drinkar nektaro de flori.

Preske omna papilioni esas jornala, havas relative brilanta kolori, e tenas sua ali vertikale super sua korpi kande repozanta, nequale la majoritato de faleni qui flugas dumnokte, esas ofte enigmate kolorizita (bone kamuflita), e sive tenas sua ali plana (tushanta la surfaco sur qua la faleno stacas) o faldas oli sur sua korpo.

Migrado

Papilio machaon

Multa papilioni, quala Vanessa cardui, Monarko, e plura Danainae migras trans longa disti.  Ta migri eventas dum plura generacioni e nula individuo kompletigas la tota voyajo.  La estala Nord-Amerikana Monarki povas voyajar mili de milii adsudweste a dumvintra situi en Mexikia.  Eventas inversa migro dum la printempo.  Recente montresis ke la Britana Vanessa cardui entraprezas 9000-milia cirkumvoyajo per serio de etapi da til sis intersequanta generacioni, de tropikal Afrika al Arktika Cirklo - preske duopla la longeso dil famoza migri dal Monarko.  Spectaklatra grand-skala migri asociata kun la musono videsas en peninsulala India.  Migri studiesis dum recenta tempo per alo-etiketi ed anke per stabila hidrogen-izotopi.

Papilioni navigas per tempo-kompensata suno-busolo.  Li povas vidar polarizita lumo e do navigas mem en nuboza standi.  La polarizita lumo proxim la ultraviolea spektro semblas aparte importanta.  Multa migranta papilioni habitas mi-arida arei ube genito-sezoni esas kurta.  La vivo-historii di lia hosto-planti anke influas papiliono-konduto.

Vivo-ciklo

Papilioni en sua adulta fazo povas vivar de un semano til preske un yaro depende la speco.  Multa speci havas longa larvala vivo-fazi dum ke altri povas restar dormanta en sua krizalidala od ovala fazi e tale transivas vintri.  La Oeneis melissa hibernas dufoye kom raupo.  Papilioni povas havar un o plu multa infantari per yare.  La nombro de generacioni per yaro varias de mezvarma a tropikal regioni; tropikal regioni montras tendenco vers multivoltinismo.

Vanessa cardui

Kurtezo esas ofte aerala ed ofte uzas feromoni.  Papilioni lore tervenas o sidas sur percheyo por kopulacar.  Kopulaco eventas kaude-a-kaude e povas durar de minuti til hori.  Simpla celuli situita ye la genitali esas importanta por ta ed altra adulta konduto.  La maskulo pasigas spermatoforo a la femino; por diminutar spermo-konkurenco, il povas kovrar el per sua odoro, o che ula speci quala Parnassius stopas sua genital aperturo por preventar su kopulacar itere.

La granda majoritato de papilioni havas quar-faza vivo-ciklo; ovo, larvo (raupo), pupa (krizalido) ed imago (adulto).  En la generi Colias, Erebia, Euchloe, e Parnassius, esas mikra nombro de speci qui riproduktas su mi-partenogenetikale; kande la femino mortas, parte developita larvo emersas de elua abdomino.