Louis la 14ma di Francia

Louis la 14ma
{{{Originala_nomo}}}
Rejulo di Francia
Guvernisteso:	de la 14ma di mayo 1643 til la 1ma di septembro 1715
Precedanto:	Louis la 13ma
Sucedanto:	Louis la 15ma
Personal informi
Naskodato:	5 di septembro 1638, 5 di septembro 1638
Naskoloko:	Saint-Germain-en-Laye
Mortodato:	1 di septembro 1715
Mortoloko:	Versailles
Spozo:	María Teresa di Austria Françoise d'Aubigné

Louis la 14ma, kompleta nomo Louis-Dieudonné de France, (1638 til 1715) esis rejo di Francia e Navara, surnomizita la sun-rejo, de 1643 til lua morto en 1715.

Regenteso

Ilu kronizesis evante 15 yari, ye la 7ma di junio 1654. En 1643 ilua patro Louis la 13ma, kelka monati ante morto, establisis regenteso-konsilantaro qua regnus por la yuna rejulo; to vice la kustumo ke la vidvino di la rejulo esas regento. Pos la morto di Louis la 13ma, ilua vidvino, rejino Anne, koaktis la parlement de Paris abolisar la regenteso-konsilantaro, ed el divenis unika regento. El donis multa povo a sua chefa minstro Kardinalo Mazarin. Pos la morto di Mazarin en 1661, Louis la 14ma prenis la povo.

Aferi dum la regno

En 1648, la kontrato di Westfalia finis la Triadek-yara milito profite a Francia. Kurtatempe pose eruptis l'intercivitana milito nomizita fronde (frondo) eventinta de 1648 til 1653 e qua minacis l'existo ipsa di la Franca monarkio. En 1659 la kontrato dil Pirenei finis vinkoze la milito inter Francia ed Hispania deklarita en 1635. Por konkluzar la paco, il spozigis la filiino dil rejo di Hispania Maria Teresa.

Plura militi deskuplesis dum lua regno : 1667 til 1668, 1672 til 1678, 1688 til 1697 (dum qua la Germana regiono Pfalz incendiesis) e fine la milito pri la sucedo di Hispania (1702 til 1714).

Lua regno esis la tempo dil maxim granda glorio e povo di Francia. Il konstruktigis la palaco di Versailles di qua la tillore nekonocata splendideso imitesis pose da preske omna Europana suvereni. Lua korto en Versailles esis modelo di la cetera Europana korti.

Lua regno tamen tre perturbesis per la veneni-afero (aproxime 1680) kande revelesis ke tre eminenta personi e mem homi proxima a la trono uzis veneni por solvar lia problemi e frequentis sorcisti e sorcistini furnisinta a li ita veneni e sacerdotachi advokanta la diablo dum dicar Nigra Mesi. La granda eroro di lua regno esis la revoko di Nantes-edikto en 1685, olqua cesigis la tolero grantita a la protestanti da lua avulo Henrikus IV en la yaro 1598. La efekti di ta aranjuri esis katastrofatra ye ekonomiala e financala vidpunto. La Franca protestanti qui esis anke elito dil Franca populo kontributis plufortigar Prusia ed Anglia to quo havis plu tarde dizastroza konsequi por lua rejio.

Me ye kulturala vidopunto komencis dum lua regno tre brilanta kulturala ero por Francia, olqua esis duronta dum tri yarcenti e reprezentis anke la kulmino dil klasika Europana ed Ocidentala civilizuro.

Vauban esis la maxim famoza militistal arkitekto Franca dum la tempo di Ludovikus (Louis) la 14ma. Ilu konstruktigis remarkinda fortresi.