Benedictus de Spinoza
| Benedictus de Spinoza | ||
| ||
| Profesiono: | filozofo | |
| Lando: |  Nederlando
| |
| Naskodato: | 24 di novembro 1632 | |
| Nasko-loko: | Amsterdam | |
| Mortodato: | 21 di februaro 1677 | |
| Morto-loko: | Den Haag | |
Benedictus de Spinoza, (Amsterdam, 24ma di novembro 1632 – Den Haag, 21ma di februaro 1677) esis filozofo, qua aplikis l'idei di Descartes a la religio, preske stoikismo.
|
Deo, ta azilo di nulsavo. | 
|
Benedictus de Spinoza naskis kom Baruch Spinoza (Hebree: ברוך שפינוזה, Latine: Benedictus de Spinoza, Portugalane: Bento de Espinosa od d'Espinosa, Ide: Benedikito de Spinoza). Pos 1656 il selektis la nomo Benedictus de Spinoza. Spinoza esis Nederlandana filozofo, lens-akutisto, politikala pensero ed exegezisto del Ora Yarcento, qua konsideresis kom un de la fundamentifisti di la Racion-epoko. Spinoza esis de Sefardo-juda origino. En 1656 il ekpulesis la Portugalan-Israelida Komuno. Sam-epokani deskriptis Spinoza kom indulgema, tranquil e modesta homo. Il akre kritikis la literal expliko di la Biblo da sua sam-epokani. Tamen l’amiki di Spinoza konsideris lu kom kredema Kristano, quankam tre ne-dogmatoza.
Inter natur-filozofi Spinoza esas radikalo qua negis omna formo di Revelo o profetismo e ne aceptas altra expliko kam ta fondita ye la raciono. Il anke dicis ke la Biblala profeti ne parolis ye nomo di Deo, ma esis nur homi tre imaginema. Il dicis ke per sua nova defino “Deo” e naturo esas lo sama kom senfina substanco e ke en-vido en la naturo augmentas la savo pri lo “deala”.
Spinoza esas konsiderata kom la fondinto di la neutra monismo e la duopla-aspekto-teorio. Ilua libri esis pozita sur la katolik ‘Indexo’ de interdiktita libri, pro ke ilua historiala Biblo-kritiko duktus ad ateismo e fatalismo. Kom politikala pensero il opinionis ke la povo di la stato nulafoye darfas esar fidat ad un persono, pro ke to povus esar misuzata. Pro ilua granda savo di la Hebrea idiomo e kom pioniro di la cienco-kritikala metodo di Bibl-exploro pri interaltre mirakli en la Biblo, Spinoza esis importanta por la Biblo-cienco.
Spinoza esis adepto e kritikisto di René Descartes, sam-epokano di Nicolas Malebranche e Gottfried Wilhelm Leibniz, anke racionisti di la frua moderna filozofio.
Ilua prenomo esis Baruch, ma il nomesis Bento, qua signifikas en la Portugalana ‘benedikito’, same kam Benedictus en la Latina e Baruch en la Hebrea. En 1654 il kun sua plu yuna fratulo Gabriel, prenis de sua patro, la komerco di sika frukti, sub la nomo Bento y Gabriel d’Espinosa. La letri konservita (omna pos 1660) il signatis per Benedictus. L’unika verki sub ilua nomo dum sua vivo – Renati Descartes, principia philosophiae (1662) e la tradukuro Renatus Des Cartes Beginzelen der wysbegeerte, I en II deel, na de meetkonstige wijze beweezen (1664), mencionas Benedictus de Spinoza kom autoro.
Multe de to quo esis skribita pri la privata vivo di Spinoza, semblas esar fingata por plenigar la hiati. Malgre to, la rakonti divenis legendi. Nur kontrolebla esas to quo esas mencionita en l’introdukto di ilua Opera Posthuma, en ilua letri ed en oficala dokumenti. La resto povas esar dubitata.