Todi
Todi esas urbo e komono (municipo) en la provinco Perugia (regiono Umbria) en central Italia.
Ol perchas sur alta du-kresta kolino super la esta rivo di la fluvio Tiber.
Dum la 1990a yari Richard S. Levine, profesoro di arkitekturo, deskriptis Todi kom la modela sustenebla urbo, pro olua skalo e habileso riinventar su dum tempo. Pos to, la italiana jurnalaro raportis ke Todi esas la "maxim habitebla urbo" dil mondo.
Historio redaktar
Segun legendo, supozeble registragita c. 1330 aK dal mitala Quirinus Colonus, Todi konstruktesis da Herkulo, qua hike ocidis Cacus, e nomizis l'urbo Eclis.
Historiala Todi fondesis dal anciena populo le Umbri, dum la 8ma-7ma yarcento aK, kun la nomo Tutere. Ta nomo signifikas "frontiero", nam la urbo situesis an la frontiero kun la Etruskana imperio. Ol konquestesis da la Romani en 217 aK. Segun Silius Italicus, ol havis duopla lineo de muri qui impedis Hannibal pos lua vinko che Trasimeno.
En la maxim multa Latina texti, la nomo dil urbo esis Tuder. Notinda trovajo de ta epoko esas anciena bronza statuo di Marso, qua exkavesis en 1835 en proxima Montesanto; ol esas nun che la Vatikan-Muzeo, ma kopio konservesas en la kripto dil katedralo.
Kristanismo atingis Todi tre frue, per esforci da St. Terentianus. Episkopo St. Fortunatus divenis la patron-santo dil urbo pro lua heroala defenso di ol dum la Gotika siejo. Dum la Lombard-epoko, Todi esis parto dil Dukio di Spoleto.
Pos la 12ma yarcento la urbo expansesis itere: ol guvernesis unesme da konsuli, pose da podestà e populo-kapitano. En 1244 nova lojeyi, precipue por la nov artizan-klaso, inkluzesis en nova cirklo de muri.
Benedetto Caetani, plu tarde Papo Bonifacius VIII, entamis sua kariero kom Kanono en la Katedralo di Todi en 1260.
En 1290 la urbo havis 40.000 habitanti. Komonala autonomeso perdesis en 1367 kande la urbo anexesis al Papala Stati: la lokala sinioreso esis diversa familii (Tomacelli, Malatesta, Braccio da Montone, Francesco Sforza ed altri).
Todi juis kurta periodo de splendideso sub episkopo Angelo Cesi, qua rikonstruktis plura edifici e konstruktis nova, quala la Cesia-Fonteno.
En julio 1849 Todi aceptis Giuseppe Garibaldi, qua flugis pos la faliinta demokrata probo dil Republiko di Roma.
Vidindaji redaktar
Preske omna la mezepokala monumenti en Todi - la Duomo, la Palazzo del Capitano, la Palazzo del Priore e la Palazzo del Popolo - esas an la chefa placo (Piazza del Popolo): la Piazza ofte uzesas kom filmo-loko. La tota peizajo situesas sur anciena Romana cisterni, qui uzesis til 1925.
La Katedralo redaktar
Todi-katedralo (11ma yarcento) esas Gotika edifico, supozeble erektita sur anciena Romana edifico, probable templo ad Apollon. La nuna kirko preske tote rikonstruktesis pos fairo en 1190. La chefa traito dil quadrata fasado esas la centrala rozo-fenestrego adjuntita en 1513. Del sam periodo esas la ligno pordo, da Antonio Bencivenni de Mercatello, de quo nur quar paneli restas hodie.
La kirko sequas la shablono di la Latina kruco, kun navo e du pasvoyi. Bonifacius VIII alegite havis duesma pasvoyo, "La navatina". La kontre-fasado okupesas da enorma fresko dil Universala Judiko da Ferraù Faenzone, "Il Faenzone", verko komisita da Kardinalo Angelo Cesi, en qua l'influeso, se ne la genio, di Michelangelo esas dicernebla.
Palazzo del Popolo redaktar
La Palazzo del Popolo esas Lombard-Gotika edifico ja existinta en 1213, ed un ek la max anciena komunala palaci en Italia. Ol kontenas du granda hali: la "Sala Grande Inferiore", o "Sala delle Pietre", e la "Sala Grande Superiore", qua kontenas l'arto-galerio dil urbo.
Palazzo del Capitano redaktar
La "Palaco dil Kapitano", en stilo Italian-Gotika, konstruktesis c. 1293 e nomizesis "Nova Komonal Palaco" por distingar ol del olima. Ol havas du distinta niveli: la unesma kontenis Justicio-Halo, la duesman nun okupas la Urbo-Muzeo, kun trovaji e restaji dil historio di Todi. Ol inkluzas selo uzita da Anita Garibaldi. Ula chambri havas freski dil historio dil urbo e portreti di olua maxim glorioza homi.
Palazzo dei Priori redaktar
La Palaco dil Prioro situesas en la suda latero dil Piazza, opozite la katedralo. Konstrukto komencis en 1293 e pose ol plugrandigesis kom sideyo di la podestà, priori e papala guvernisti. La trapezoidala turmo esis originale plu basa. La fasado inkluzas granda bronza aglo da Giovanni di Giliaccio (1347).
Palazzo Vescovile redaktar
Situita sinistre dil katedralo, la Episkopo-Palaco konstruktesis en 1593 da Kardinalo Angelo Cesi per propra pekunio. Lua kresto esas videbla super la granda portalo, da Vignola. La supra etaji inkluzas chambro kun freski da Ferraù Fenzoni e galerio kun freski da Andrea Polinori de 1629.