Tirane: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto, referi |
+texto |
||
Lineo 8:
| Shablono_lando= {{ALB}}
| Regiono=
| Urbestro= Erion Veliaj (PS)
| Latitudo= 41°19' N
| Longitudo= 19°49' E
Lineo 15:
| Habitanti = {{formatnum:621286}}
| Yaro= 2011
| Denseso di habitantaro=
| Horala_zono= +1<br><small>(UTC+2 dum somero)
| Reto= www.tirana.gov.al
}}
[[Arkivo:07Tirana Sheshi Skenderbej04.jpg|
'''Tirane''' ([[Albaniana linguo|Albaniane]]: '''Tiranë''' o '''Tirana''') esas [[chef-urbi|chef-urbo]] e maxim
Jacanta an la centro di la lando e cirkondata
Tirane fondesis en [[1614]] e divenis chef-urbo di la lando en [[1920]]. On kredas ke lua nomo devenas de lua hem-urbo [[Tehran]].
Lineo 28:
== Historio ==
[[Arkivo:Tirana,_Albania_2017-04_Tirana_Mosaic_02.jpg|thumb|left|250px|Mozaiki de la 3ma yarcento.]]
La regiono di nuna Tirane ja habitesis de 30.000 til 10.000 yari ante nun dum [[paleolitiko]],<ref>Segun afirmas Prof. Dr. Muzafer Korkuti, Albanian arkeologiisto ed explorero, en lua verko "Tirane si qëndër e Historisë dhe Trashëgimisë Kulturore"</ref>
La regiono ne esis importanta nek dum l'epoko [[Iliria]]na, nek dum la
[[Arkivo:Bazar_Tirana_(ca._1900)2.jpg|thumb|250px|left|La [[bazaro]] di Tirane dum la komenco dil 20ma yarcento.]]
Dum la [[15ma yarcento]] l'urbo okupesis dal [[Otoman imperio|Otomani]], qui guvernis ol til la nedependo di Albania, dum la [[20ma yarcento]]. L'urbo ja havis [[bazaro]] e multa molini ante ke Sulejman Bargjini imperis la konstrukto dil Anciena Moskeo, en 1614. La moskeo ''Et'hem Bey'' konstruktesis en 1821 da Mehmet Bey de Petrela, decendanto de Sulejman Bargjini, qua employis la maxim bona artizani de la lando por konstruktar ol. En 1800, l'urbo recevis lua unesma nove veninta habitanti: [[Valakia]]na kristani, surnomizita ''ortodoksit'', qui originis de vilaji vicina al urbi [[Korçë]] e [[Pogradec]]. Li esis l'unesma kristani qui habitis l'urbo pos lua fondo, ed establisis su proxim la nuna Granda Parko di Tirana.
En 1889 [[Albaniana linguo]] komencis docesar en la skoli dil urbo. En 1908 inauguresis patriota klubo ''Bashkimi''. Ye la [[28ma di novembro]] [[1912]] Albaniana flago levesis en la urbo. Dum la Balkana militi di 1912-1913 l'urbo tempale okupesis dal Serba trupi. En 1916, l'unesma kompleta mapo dil urbo kompleteskis dal [[Austria-Hungaria]]ni.<ref>{{cite journal |year= 2007|title=Klan magazine |journal=Klan |volume= |issue=527-534 |pages=265 |id= |url=https://books.google.al/books?id=z7Q8AQAAIAAJ&q=Madje,+planimetria+e+par%C3%AB+e+qytetit+n%C3%AB+shkall%C3%ABn+1:5.000+%C3%ABsht%C3%AB+hartuar+n%C3%AB+gusht+1916,+nga+specialist%C3%ABt+e+ushtris%C3%AB+austro-hungareze&dq=Madje,+planimetria+e+par%C3%AB+e+qytetit+n%C3%AB+shkall%C3%ABn+1:5.000+%C3%ABsht%C3%AB+hartuar+n%C3%AB+gusht+1916,+nga+specialist%C3%ABt+e+ushtris%C3%AB+austro-hungareze&hl=sq&sa=X&ved=0ahUKEwivkvjXkvzdAhWpo4sKHSiqCgMQ6AEIJDAA |accessdate=10ma di oktobro 2018-10-10}}</ref> Ye la 8ma di februaro 1920 la Kongreso di Lushnjë proklamis Tirane la provizora chef-urbo di Albania, qua ja esis nedependanta pos 1912.<ref name="Pearson">{{cite book|url=https://books.google.com/?id=3_Sh3y9IMZAC&pg=PA140&dq=Congress+of+Lushnj%C3%AB+capital+tirana+Albania+and+King+Zog:#v=onepage&q&f=false|year=2006|publisher=IB Taurus|last=Pearson|first=Owen |title= Albania and King Zog: independence, republic and monarchy 1908–1939 |isbn=1-84511-013-7 |page=140}}</ref> Ol divenis definitive la chef-urbo di la lando ye la 31ma di decembro 1925. En 1923 Austrian arkitekti elaboris l'unesma urbala
En septembro 1928, [[Ahmet Zogu]] proklamis su rejulo [[Zog la 1ma di Albania]] en la urbo. Dum ilua regno, multa ''Muhaxhirë'' (Mohamedana refujinti) de Serbia e Grekia enmigris al urbo, qua augmentis lua habitantaro dum la yari 1930a. Zog la 1ma signatis pakto kun fashista Italia, tamen en 1939 Italiani invadis la urbo ed instalis marioneta guverno. En novembro 1941, du reprezenteri de la Komunista Partiso di [[Yugoslavia]] renkontris su kun lokala komunisti por fondar la Komunista Partiso di Albania, chefesita da [[Enver Hoxha]], ed organizar la rezisto kontre fashisti. Ye la 4ma di februaro 1944 Germana [[Gestapo]] suportita da trupi sendita da Xhafer Deva mortigis 86 kontre-fashisti. Ye la 17ma di novembro 1944 l'urbo liberigesis pos batalio di lokala trupi kontre Germani.
De 1944 til 1991 multa fabrikerii e rezidala apartamenti kun stilo socialista konstruktesis, e la placo Skanderbeg aumentesis. L'anciena [[bazaro]] e l'Ortodoxa katedralo demolisesis, por konstruktar la Palaco di la Kulturo segun Sovietiana stilo. La nordo di la precipua bulvardo rinomesis "bulvardo Stalin". Pro l'aboliso di privata automobili, la maxim multa transporto en la urbo facesis per bicikli, autobusi o kamioni.
== Geografio ==
[[Arkivo:Et'hem Bey Mosque Tirana 1.JPG|thumb|left|220px|Moskeo Et'hem Bey, proxim la placo Skanderbeg.]]
La
== Referi ==
| |||