Wikipedio

Demokratial Republiko Kongo: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
Nula rezumo di redakto
Etiketi: Redaktita per smartfono Redaktita per informatikoprogramo "app"
+texto, imaji
Lineo 1:
{{Landi
| Nomo = Demokratial Republiko Kongo
| Lokala_nomo = République Démocratique du Congo
| Flago = Flag_of_the Democratic Republic of the Congo.svg
| Blazono = Coat_of_arms_of_the_Democratic_Republic_of_the_Congo.svg
| Imajo_mapo = Democratic Republic of the Congo (orthographic projection).svg
| Chefurbo = [[Kinshasa]]
| Habitanti_chefurbo = {{formatnum:10076099}} (2009)
| Precipua_urbo = [[Kinshasa]]
| Oficala_lingui = = [[Franca linguo|Franca]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di la Demokratial Republiko Kongo
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[Félix Tshisekedi]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo pri chefministri di la Demokratial Republiko Kongo
| Titulo_chefo_guverno = Chefministro
| chefo_guverno = [[Jean-Michel Sama Lukonde]]
| Surfaco = {{formatnum:2345409}}
| Rango_surfaco = 12
| Surfaco_aquo = 4,3
| Habitanti = {{formatnum:78736153}}<ref>{{cite web|url=https://population.un.org/wpp/DataQuery/|title=World Population Prospects: The 2017 Revision|accessdate=10ma di septembro 2017}}</ref>
| Rango_habitanti = 19
| Yaro = 2016
| Denseso di habitantaro = 34,83
| Reto_kodexo = .cd
| Nomo_himno = ''Debout Congolais''
| Pekunio = [[Franko di Demokratial Republiko Kongo]]
| Religii = [[kristanismo]], 95,4%
}}
'''Demokratial Republiko Kongo''' (ex-Zaire) esas lando en central [[Afrika]], inter la [[Republiko Kongo]], [[Gabon]], [[Centrafrika]], [[Sudan]], [[Uganda]], [[Ruanda]], [[Burundi]], [[Tanzania]], [[Zambia]] ed [[Angola]] (enklavo [[Kabinda]]) che l' [[Atlantiko]].
 
 
'''Bazala fakti pri Demokratial Republiko Kongo.'''
 
=== Historio ===
{{PA|Historio dil Demokratial Republiko Kongo}}
[[Arkivo:Stanley_Founding_of_Congo_Free_State_186_View_of_Leopoldville_Station_and_Port_1884_The_Baptist_Mission_on_the_summit_of_Leopold_Hill.jpg|thumb|250px|left|Léopoldville en 1884.]]
Linio 44 ⟶ 42:
Pos la milito, Belgia lansis ambicioza dek-yara projeto por developar Belga Kongo ekonomiale e sociale. Erste en [[1953]], Kongani darfis komprar e vendar proprieti en lia propra nomo.
 
En mayo [[1960]] nacionalista grupo komandita da [[Patrice Lumumba]], ''Mouvement National Congolais'', vinkis parlamentala elekti, e Lumumba divenis chefministro. La parlamento elektis [[Joseph Kasavubu]] kom prezidanto. Demokratial Republiko Kongo divenis nedependantanedependanteskis de [[Belgia]] ye la [[30ma di junio]] [[1960]].
 
Kurte pos la nedependantesko, komencis [[interna milito]] kun skopo nedependeskarnedependanteskar la regioni [[Katanga]] e Kasai-Sudo, este de la lando. [[Moise Tshombé]] esis chefo di nedependeskonedependantesko-movado en Katanga<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,826488-4,00.html ''Jungle Shipwreck'' Time. 25ma di julio 1960]</ref>. L'interna milito duras til nun, kun mili di morti.
 
Ye la [[17ma di januaro]] [[1961]] Katangana trupi e Belga parafala soldati kun financala helpo de [[Usa]] e [[Belgia]], interesita en la rezervi di [[kupro]] e [[diamanto]] de [[Katanga]] e Kasai-Sudo, kidnapis e mortigis Patrice Lumumba. Malgre la politikala kaozo, [[Evariste Kimba]] formacis guvernerio.
 
Pos 5-yara ne-estabileso, [[Mobutu Sese Seko|Joseph-Désiré Mobutu]] kaptis povo en [[1965]], per [[stato-stroko]]. Dum la [[yari 1970ma1970a]] e [[yari 1980ma1980a|1980ma1980a]] Mobuto vizitis [[Usa]] plura foyiplurafoye e havis Usana politikala helpo pro lua odio a [[komunismo]]. Ye la [[1ma di januaro]] [[1966]] il rinomizis Léopoldville kom [[Kinshasa]] ed, en [[1971]] ililu rinomizis la lando kom [[Zaire]]. Mobutu instalis [[diktatoreso]] e [[kleptokratio]] til [[1997]], kande ilu revokesis de la povo. Pos ke Mobutu fugis, la lando rinomizesis Demokratial Republiko Kongo, pro ''Zaire'' portar granda konekti kun Mobutu.
 
Cirkume [[1996]] la konflikto inter la populi Hutu e Tutsi en [[Ruanda]] e [[Burundi]] atingis Zaire, pro le Hutu fugis vers la lando. Le tutsi formacis milici por kombatar le Hutu e helpar la revoko di Mobutu. Kande Mobutu revokesis, [[Laurent Kabila]] dankis exterala forci por lua helpo, e demandis lia retroiro a lia landi. Kabila timis ke rasala milito extendis su a lando.
 
Kabila esis [[marxismo|marxista]], ma lua ekonomiala politiko mixis [[kapitalismo]] e [[kolektivismo]]. En [[1998]] lua ex-helpinti, [[Uganda]] e [[Ruanda]], divenis lua enemiki, e suportis nova revolto di la ''Rassemblement Congolais pour la Démocratie'' o RCD ("Kongana asemblajo por la demokratio"). Balde komencis la [[Duesma milito di Kongo]]. Kabila fondis nova helpanti en [[Zimbabwe]], [[Namibia]] ed [[Angola]], ed en [[1999]] il domtis la situesosituaciono ensude sudoe edweste ende westo dila lando.
 
=== Politiko ===▼
[[Arkivo:Republic_of_the_Congo_President_Tshisekedi_Signs_Secretary_Pompeo's_Guestbook_(46615782125).jpg|thumb|320px|Prezidanto [[Félix Tshisekedi]].]]
[[Arkivo:Sénat_du_Congo-Kinshasa_en_session,_22_janvier_2015.jpg|thumb|280px|left|Senatani de la Demokratial Republko Kongo.]]
Demokratial Republiko Kongo esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua elektesas por 5-yara periodo e povas rielektesar unfoye por la sequanta periodo. Nun esas [[Félix Tshisekedi]]. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], nunenun [[BrunoJean-Michel TshibalaSama Lukonde]].▼
 
La [[legifala povo]] konsistas ek duchambra parlamento. La Senato, kun 108 membri, esas l'alta chambro, kontre ke l'''Assemblée nationale'', kun 500 membri, esas la basa chambro.
▲=== Politiko ===
▲Demokratial Republiko Kongo esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua elektesas por 5-yara periodo e povas rielektesar unfoye por la sequanta periodo. Nun esas [[Félix Tshisekedi]]. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], nune [[Bruno Tshibala]].
 
Segun la nuna [[konstituco]], aprobita en [[2006]], la [[judiciala povo]] exercesas dal Supera Korto, da Apelo-korti, da lokala tribunali, ed anke dal statala advokati.
La [[parlamento]] havas 2 chambri: Senato, kun 108 membri, e ''Assemblée nationale'', kun 500 membri. La nuna [[konstituco]] aprobesis en [[2006]].
 
=== Geografio ===
[[Arkivo:Cg-map.png|thumbnail|right|200px|Mapo di la Demokratial Republiko Kongo.]]
La dominacanta [[klimato]] di la Demokratial Republiko Kongo esas [[Equatorala klimato|Equatorala]], kun intensa [[pluvo|pluvi]] (plu kam {{formatnum:2000}} mm omnayare). Lua [[Equatorala foresto]] esas la duesma maxim granda de la mondo, posdop l'Amazoniana foresto.
 
La precipua fluvio di la lando esas [[fluvio Kongo]].
{{nekompleta}}
 
=== Ekonomio ===
{{PA|Ekonomio di la Demokratial Republiko Kongo}}
 
=== Demografio ===
[[Arkivo:Map - DR Congo, major languages.svg|thumb|250px|Precipua Bantua lingui en la D R Kongo.]]
[[Arkivo:Photo_of_the_Day,_17_February_2014_(12589890963).jpg|thumb|left|250px|Festivalo ''Amani'', en Goma.]]
Segun statistiki de ''The World Factbook'' por julio 2018, Demokratial Republiko Kongo havis {{formatnum:85281024}} habitanti. Cirkume 45% de la habitantaro apartenas a 4 precipua etnii - Mongo, Luba, Kongo e Mangbetu-Azande. Existas plu kam 200 etniala grupi en la lando, di qui la maxim multa esas [[populo bantuo|bantui]].<ref name=CIA/>
 
L'oficala linguo di la lando esas [[Franca linguo|Franca]]. La [[Lingala linguo|linguo Lingala]] esas ''lingua franca'' uzata en komercal aferi. Altra lingui esas Kingwana (dialekto de [[Swahilia-linguo|Swahilia]]), Kikongo e Tshiluba.<ref name=CIA>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geoscountries/congo-democratic-republic-of-the/cg.html|title=Africa::Congo, Democratic Republic of the - The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=20ma di marto 2019}}</ref> Cirkume 242 lingui parolesas en la Demokratial Republiko Kongo, di qui 4 judikesas kom nacionala lingui: [[Kituba linguo|Kituba]], [[Lingala linguo|Lingala]], [[Tshiluba linguo|Tshiluba]] e [[Swahilia-linguo|Swahilia]].
 
La [[religio]] kun maximamaxim granda nombro di adepti esas [[katolikismo]], por 50% de la habitantaro. Protestanti esas 20%, Mohamedani esas 10%, altra religii (inkluzite sinkretismi religiala) esas 10%.<ref name=CIA/>
 
La maxim granda urbo esas la chef-urbo, [[Kinshasa]]. Altra importanta urbi esas [[Lubumbashi]], Mbuji-Mayi e Kisangani.
 
=== Kulturo ===
[[Arkivo:Papa_Wemba.jpg|thumb|250px|[[Papa Wemba]]]]
La diverseso [[kulturo|kulturala]] di la Demokratial Republiko Kongo rezultas de lua centi di etniala grupi qui habitas de l'estuario dil [[fluvio Kongo]] weste til la foresti e la savani centre e la dense populizita montari este. Malgre la [[kolonialismo]] dum la 19ma yarcento, la lukti pri nedependeskonedependantesko, la rejimo di [[Mobutu Sese-Seko]] e l'interna militi, l'anciena mori e kustumi duris existar. La maxim multa habitanti habitas ruri. Cirkume 30% habitas urbi, e recevas westala influi.
 
La [[muziko]] di la lando influesis da [[Kuba]]na ''[[rumba]]'' e ''[[merengue]]'', do naskis ''[[soukous]]''. Kelk Afrikana bandi kantas en [[Lingala linguo|Lingala]], un ek la maxim parolata lingui de la lando. [[Papa Wemba]] esis un ek la precipua kantisti de ''soukous'' en la D R Kongo.
 
=== Referi ===
{{Commons|Kategorio:Democratic Republic of the Congo|Demokratial Republiko Kongo}}
{{reflist}}
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Demokratial_Republiko_Kongo"