Kataluniana linguo: Diferi inter la revizi

{{RevizoSpecala revizo}}

|Regioni_di_mondo = westal [[Europa]] Ocidentala

|Tota_parolanti = 8 milionimilion (1ma linguo), 3 milionimilion (2ma linguo)

Ol posedaspovas skribesar per du standardinormi: tala regulatanormo establisita dal ''Institut d'Estudis Catalans'' (ood laordinara generala standardonormo) quaapogata prenas kom bazosur l'[[ortografio]] establisita da Pompeu Fabra; e la regulitanormo daestablisita dal l'''Acadèmia Valenciana de la Llengua'', standardnormo direstriktita restringitapogata ambito,sur centratala ennormo standardodi dilla dialekto Valenciana, e qua prenas kom bazo la Normi di Castellón, to esas, l'ortografio da Pompeu Fabra ma plu adaptita al prononcopronunco di Ocidentala Kataluniana e al traiti qua karakterigas las Valenciana varianti. La Kataluniana havas plura dialekti dividita en du precipua bloki: Ocidentala ed Orientala. Ta dialekti prizentas divergi dil standardanorma Katalunian a nivelo di gramatiko, fonetiko e lexiko. Dum yarcenti, la majoritato dil dialekti dil Kataluniana ricevis influo dal Hispaniana o dañ Franciana en Nord-Katalunia, qua lasis traco en nova vortaro e nova expresioni, ed anke foncionis en inversa senco.

StandardaL'ordinara ordostrukturo dildi la frazi esas SVO, quankam ol povas chanjar en certa tipi di frazi, kom enexemple questioni. Morfologio dil Kataluniana esas simila a ta dil Latinida lingui, to esas, poka flexioni, du generi, nula kazo (ecepte en perzonala pronomi, ube ankore trovesas traci dil Latina deklino), e distinciono inter singularo e pluralo. Adjektivi ordinare esas dop la nomo qua modifikas, ed anke flexionas en genero e numero. Prozodio prizentas prozod acento que povas esar markita per tildo. La linguo ahavas meza vokalika varieso, kun ok diferanta vokali. La Katalunian anke esas notable pro perifrastika perfekta preterito, verbala tempo diferanta pro formo di konstruktado.

Quale en tota Latinida lingui, la chanjo del Vulgara Latina al Kataluniana eventis pokope, e ne esas posibla determinar kande komencis lua historio. Segun Coromines, la maxim radikala chanji produktesis inter la 7ma e 8ma yarcenti, ma esas nefacila savar juste, nam la texti skribesis nur en artificala Latina, diferanta de la linguo uzita dal populo. Ja en la 9ma yarcento e precipue en la 10ma e 11ma yarcenti, aparis parolivorti ed mem entra frazi interpozita en ulo ke ja povas nomesar Kataluniana, e breva dokumenti kom la feudala juro di 1028 o la Greuges de Caboet di 1080-1090, totale en la Kataluniana.

QuqleQuale altra latinida lingui en [[Iberia]], Kataluniana notesas pro lua uniformeso e la dialektala varianti ne esas tro diverganta nek kompromisas reciproka kompreno. La dialektala divido uzata nune esas ta propozita da Manuel Milá y Fontanals en 1861: l'orientala dialektala bloko (qua unkluzas la centrala, insulala e Franciana dialekti) e l'ocidentala dialektala bloko (qua inkluzas la Valenciana e la nord-ocidentala). Ma mem inter ta granda grupi la diferenci esas mikra, e la diferenci aperas en fonetiko qua ne reflektas en la skribajo ed en mikra morfologiala e lexikala diferenci.

Skripturo-sistemo anke prizentas certa partikulara traiti. La Kataluniana prizentas unika karakteristiko, skripturo di ''ela geminada'' ‹l·l›. Altra specala traito esas la ‹ny› [ɲ], qua nun troveas en la Hungariana ed anke en kelk Afrikana lingui. Ol anke mustar parolar pri grafio ‹-ig›, prononcitapronuncita [t͡ʃ] pos vokalo ed [it͡ʃ] pos konsonanto, riprizentata en poka parolivorti (komexemple ''faig'', ''maig'', ''mig'' ([mit͡ʃ]), ''desig'' ([deˈzit͡ʃ]) ''puig'', ''raig'', ''Reig'', ''roig'', ''vaig'', ''veig'') o riprizentado kun ‹t› + "konsonanto" dupla konsonanti en: ‹tm›, ‹tn›, ‹tl› e ‹tll› e afrikado en: ‹ts›, ‹tz›, ‹tx›, ‹tg› e ‹tj› (''setmana'', ''cotna'', ''Betlem'', ''bitllet'', ''potser'', ''dotze'', ''jutge'', ''platja'').

# Kataluna literaturo esas ta skripta en la Kataluniana sen vidar l'origino dil autoroskriptisto, quale eventas kun Araba od Angla literaturo.

* [http://www.avl.gva.es/lletres.asp Vortaro di Ortografio e Prononcopronunco dil Valenciana da l'Acadèmia Valenciana de la Llengua]