Azerbaijan: Diferi inter la revizi

| Imajo_mapo = Europe location Azerbaijan.svg

| Chefurbo = [[Baku]]

| Lojanti_chefurboHabitanti_chefurbo = {{formatnum:2039700}}<ref>[http://www.azstat.org/region/az/002.shtml Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi Bakı şəhər (2011) Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi]</ref> ([[2011]])

| Precipua_urbo = [[Baku]]

| Oficala_lingui = = [[Azerbaijana linguo|Azerbaijana]]

| Guvernerio = [[Republiko]]

| Nomo_listo_chefo_stato = Listo dipri prezidanti di Azerbaijan

| Titulo_chefo_stato = Prezidanto

| Chefo_di_stato = [[Ilham Aliyev]]

| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo pri chefministri di Azerbaijan

| Titulo_chefo_guverno = Chefministro

| chefo_guverno = [[Novruz Mammadov]]

| Surfaco = {{formatnum:86600}}

| Rango_surfaco = 113

| Surfaco_aquo = 1,6

| Habitanti = {{formatnum:916460010158733}}<ref>{{cite web | last = | first = | authorlink = | coauthors = | title =''The International Population Day'', The demographic situation in Azerbaijan | work = | publisher =The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan| year =2011 | url = httphttps://www.azstatpopulationpyramid.orgnet/azerbaijan/2019/press_reliz.php?id=996 |title=Population doiof =Azerbaijan 2019| accessdate =22ma 11madi diaprilo julio2019|language={{en}}}}</ref>

| Rango_lojantiRango_habitanti = 89

| Yaro = 20112019

| Denseso di habitantaro = 105,8

| Reto_kodoReto_kodexo = .az

| Nomo_himno = ''Azərbaycan marşı''

| Pekunio = [[Manat di Azerbaijan]]

| Religii = [[Islamo]], 93,7%

'''Republiko di Azerbaijan''' ([[Azerbaijana linguo|Azerbaijana]]: '''Azərbaycan Respublikası''') esas stato en centracentral [[Azia]], inter [[Rusia]], [[Iran]], [[Turkia]], [[Armenia]] e [[Gruzia]]. La regiono di la [[republiko di Arcah]], antee nomizita [[Nagorno-Karabakh]], esas enklavo en Azerbaijana teritorio. Ol jacas longe laalonge [[Kaspia maro]], en quaube existas multa petrolo, tre importanta por lua ekonomio.

Homi ja okupis la regiono di nuna Azerbaijan dum [[Petr-epoko]]. En kaverni di la regioni Tağılar, Damcılı, Zar e Yataq-yeri ed en [[nekropolo|nekropoli]] dien Leylatepe e Saraytepe trovesis restaji di kulturi de la fino di [[Paleolitiko]] e la komenco di [[Bronz-epoko]].

[[Alexandros la Magna]] e lua sucedinti dil imperio Seleucid establisis nedependanta rejio dum la 4ma yarcento aK. L'imperio Sasanida okupis la regiono en [[262]]. Dum la [[4ma yarcento]] rejulo Urnayr adoptis [[kristanismo]] kom religio por la regiono. En [[667]] [[Islamo|IslamaniMohamedani]] konquestis lola regiono.

La regiono divenis parto dil imperio Seljukida dum la [[11ma yarcento]]. Sub Seljukid administrado, Persiana kulturo dissemesis tra la regiono, e Nizami Ganjavi ed altra poeti qualeexpansis Nizamila Ganjaviliteraturo en [[Persiana linguo]]. La sultanio Jalairida sucedis l'imperio Seljukida, ma pose ol konquestesis da [[Timur]] (Tamerlan) dum la [[14ma yarcento]].

[[RusianRusa imperio]] komencis okupar Azerbaijan en [[1722]]. Ye la [[26ma di junio]] [[1723]] pos longa siejo, [[Baku]] kapitulacis. Rusi kompletigis l'okupeso di la regiono en [[1735]], ed, en [[1813]], Azerbaijan divenis komplete okupita, kande Rusa armeo invadis [[Tabriz]]. En [[1870]] [[petrolo]] deskovresis en la regiono.

Kum la falo di RusianRusa imperio dum l'[[Unesma mondomilito]], Azerbaijan, ensemble kun [[Armenia]] e [[Gruzia]], formacis la [[Federala Demokratiala Republiko di Transkaukazia]], qua havis kurta existo, nur de [[februaro]] til [[mayo]] [[1918]]. YeEn la [[28ma di mayo]] [[1918]] Azerbaijan separis su de la republiko e divenis nedependantanedependanteskis sub la nomo di Azerbaijana Demokrata Republiko. Du yari pose, ye la [[28ma di aprilo]] [[1920]], [[Sovietia|Sovietani]] invadis ol. Unesme Azerbaijan divenis parto di la [[Republiko Socialista Federala Sovietiana di Transkaukazia]] til [[1936]], kande ol divenis la [[Republiko Socialista Sovietiana di Azerbaijan]]. De [[1926]] til [[1939]] la proporciono di [[Rusia|Rusi]] en la habitantaro di Azerbaijan kreskis de 9.5% til 16.5%<ref>{{cite web|url=http://books.google.com/books?id=YLeAxHLm8C&pg=PA15&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false |title=''Migrant resettlement in the Russian federation: reconstructing 'homes' and 'homelands''|author=Moya Flynn |year=1994 |pages=15 |ISBN= 1-84331-117-8}}</ref>.

Dum la [[Duesma mondomilito]] Azerbaijan divenis strategiala loko por la Sovietiana strategio pri kombatar [[nacional-socialista Germania]], pro lua granda produktado di [[petrolo]]. CirkumCirkume 800 mil Azerbaijana soldati luktis kontre GermanianiGermani, di qui cirkumcirkume 400 mil mortisperisis. Mayoro-generalo Azi Aslanov, Azerbaijana, divenis Sovietiana heroo.

Dum la [[1980a yari 1980ma]] [[Mihail Gorbachov]] adoptis [[glasnost]], e komencis civila agitesi e rasala disputi en diversa Sovietiana regioni di Sovietia, inkluzite en [[Nagorno-Karabakh]], regiono di Azerbaijan populizita maxim multapopulizita dalda [[Armenia]]ni. L'agitesi kreskis kunsub l'indiferenteso di [[Moskva]], e rapide kreskis anke la demando por nedependo.

Dum la fino di [[1990]] la supra konsilantarokonsilistaro di Azerbaijan supresis "Socialista Sovietiana" de la nomo di la republiko, e, fine ye la [[30ma di agosto]] [[1991]] Azerbaijan divenis nedependantanedependanteskis de [[Sovietia]]. [[Ayaz Mutallibov]] esis l'unesma prezidanto di la lando.

L'unesma yari pos nedependo esis obskurigita da la [[milito en Nagorno-Karabakh]] kontre la vicina [[Armenia]]. Kande la milito finis en mayo [[1994]] Azerbaijan perdis la kontrolo pri 16% de lua teritorio, inkluzite Nagorno-Karabakh. La milito produktis cirkumcirkume 30 mil morti e plu kam 1 milioni personi diplasita<ref>{{Cite web|url= http://belfercenter.ksg.harvard.edu/publication/1283/conflict_that_can_be_resolved_in_time.html |title=''A Conflict That Can Be Resolved in Time: Nagorno-Karabakh''.|author= International Herald Tribune|accessdate= 29ma di novembro 2003}}</ref>.

Ye la [[3ma di oktobro]] [[1993]] [[Heydar Aliyev]], qua ja guvernis la lando depos la [[24ma di junio]] ta yaro, ganis prezidantal elekto. Dum lialua guvernerioguvernisteso la milito kontre Armenia finis, eed ililu signatis kontrato pri l'exploro di [[petrolo]] de la jaceyo Azeri-Chirag-Guneshli rezervi. IlIlu itere vinkis nova l'elekto endi oktobro [[1998]]. Dum lua duesma mandato ladeskovresis rezervijaceyi di [[naturala gaso]] deen Shah Denis deskovresis. En [[2003]] unsignatesis kontrato kun [[Turkia]] pri la konstrukturo di Baku-Tbilisi-Ceyhan fluido-konduktili signatesis. La fluido-konduktilo por [[petrolo]] kompleteskis en [[2005]] e por naturala gaso kompleteskis en [[2005]].

NunaLa nuna [[konstituco]] di Azerbaijan adoptesis ye la [[12ma di novembro]] [[1995]]. Ol establisis ke la lando esas [[parlamentala republiko]]. La [[Listo dipri prezidanti di Azerbaijan|prezidanto]] esas la [[chefo di stato]], ed elektesas dal populo por 5-yara periodo. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[Listo di chefministri di Azerbaijan|chefministro]], selektita dal prezidanto.

La [[parlamento]] havas unika chambro, ''Milli Məclis'' ("nacionalNacional asemblajoAsemblitaro"), kun 125 membri elektita dal populo por kin yari. La prezidanto ne povas dissolvar l'asemblajoasemblitaro, ma povas vetar lua decidi.

La maxim alta korto di [[judiciala povo]] esas la konstitucala korto, ma lua nedependonedependantesko nur esas nomala.

Azerbaijan havas 2,648{{formatnum:2648}} km di frontieri kun lua vicina landivicini, di qui 1,007{{formatnum:1007}} km kun [[Armenia]], e 800 km di litoro en [[Kaspia maro]]. La lando havas tri geografiala regioni: la litoro di Kaspia maro en l'estoeste, [[Kaukazo]] en la nordonorde, e plana tereni en la sudosude. Ank existas tri montari: la Granda Kaukazo en la nordonorde, la Min-granda Kaukazo en la sudosude, e la monti Talysh. Preske 50% de Azerbaijana teritorio esas montoza. La maxim alta monto en la lando esas [[Bazardüzü]], kun 4,489{{formatnum:4489}} metri di [[altitudo]]. La maxim basa punto jacas 28 metri sub la [[marala nivelo]], apud Kaspia maro.

Azerbaijan havas 8,350{[formatnum:8350}} fluvii e riveri, ma nur 24 havasesas longa de plu kam 100 km di extenso. Omna fluvii ekfluasdebushas enan Kaspia maro.

Malgre sua mikra teritorio, Azerbaijan havas variita klimati - entote 11 mikra klimati. La minima [[temperaturo]] (-33°C) e la maxima (46°C) enrejistresis rispektive en Julfa ed en Ordubad (la du en la regiono di [[Nakhchivan]]). La chef-urbo jacas apud Kaspia maro

Azerbaijan havis un ek la maxim granda ekonomiala kreski del mondo dum recenta yari. Du triimi de lua teritorio esas richa en rezervuyijaceyi di [[petrolo]] e [[naturala gaso]]<ref>[http://www.azerbaijan.az/_Geography/_GeneralInfo/_generalInfo_e.html Azerbaijan - General information] Heydar Aliyev Foundation.</ref>.

La maxim populoza urbo esas la chef-urbo di la lando, [[Baku]], kun pluaplu kam 2 milion habitanti. Altra importanta urbi esas [[Gäncä]], [[Mingäçevir]], Äli Bayramli e [[Nakhtichevan]].

Nune, Westala kulturo havas granda influo en Azerbaijan, ma nacionala tradicioni esas bone prezervata en la lando. EnPri [[literaturo]], shaho [[Ismail la 1ma di Iran|Ismail la 1ma]], sub pseudonimopseudonimi '''Khatai'' e ''[[Fuzûlî]]'' helpis developar [[poezio]] en [[Azerbaijana linguo|Azerbaijana]] dum la [[14ma yarcento]]. Dum la [[20ma yarcento]] importantimportanta autoriskriptisti esis [[Mohammad-Hossein Shahriar]] e [[Samad Vurgun]].