Tanzania: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
mNula rezumo di redakto
kelka korektigi/modifiki ed aktualigi
Lineo 5:
| Blazono = Coat of arms of tanzania.svg
| Imajo_mapo = Tanzania in its region.svg
| Chefurbo = [[Dodoma]]
| Habitanti_chefurbo = {{formatnum:324347}} ([[2002]])
| Precipua_urbo = [[Dar-es-Salaam]]<br /><small>(2 497 940 habitanti - 2002)</small>
| Oficala_lingui = [[Swahilia linguo|Swahilia]], [[Angla linguo|Angla]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Tanzania
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[John Pombe Magufuli]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo pri chefa ministri di Tanzania
| Titulo_chefo_guverno = Chefa ministro
| chefo_guverno = [[Kassim Majaliwa]]
| Surfaco = {{formatnum:945090}}
| Rango_surfaco = 27
| Surfaco_aquo = 6,2
| Habitanti = {{formatnum:44928923}}<ref name="2012 census">{{cite web|url=http://www.nbs.go.tz/nbs/takwimu/census2012/Census_General_Report.zip|title=''Population Distribution by Administrative Areas'', 2012 Population and Housing Census, National Bureau of Statistics, United Republic of Tanzania, 2013|publisher=}}</ref>
| Rango_Habitanti = 30
| Yaro = 20142012
| Denseso di habitantaro = 46.347,5
| Reto_kodoReto_kodexo = .tz
| Nomo_himno = ''Mungu ibariki Afrika''
| Pekunio = [[Shiling di Tanzania]]
| Religii = [[Islamo]] c. 35%, Lokala religii c. 35%<br /> [[Kristanismo]] c. 30%
}}
'''Tanzania''' (kompleta nomo: '''Republiko Unionita di Tanzania''') esas lando quajacanta jacas enan estal [[Afrika]] che [[Equatoro]]. LuaLu vicinahavas landikom esasvicini [[Kenia]] ed [[Uganda]] norde, [[Ruanda]] e [[Burundi]] nord-weste, [[Demokratial Republiko Kongo]] weste, [[Zambia]] sudweste, e [[Malawi]] e [[Mozambik]] sude. Este jacas l'[[Indiana oceano]].
[[Demokratial Republiko Kongo]] weste, [[Zambia]] sudweste, e [[Malawi]] e [[Mozambik]] sude. Este jacas l'[[Indiana oceano]].
 
'''Bazala fakti pri Tanzania.'''
Linio 41 ⟶ 40:
De [[1880]] til [[1919]] Tanganyika divenis [[Germana imperio|Germana]] kolonio. Germani establisis bazala skoli e licei en la regiono. Pos finir l'[[unesma mondomilito]], [[Unionita Rejio|Britaniani]] okupis la regiono en [[1919]] ed establisis [[Britaniana Estal Afrika]]. En [[1928]] li inauguris l'unesma [[ferovoyo]] di la regiono, Tabora-Mwanga. Britanian administrado duris til [[1961]].
 
La teritorio an la kontinento, nomizita [[Tanganyika]], divenis nedependantanedependanteskis en [[1961]]. [[Julius Nyerere]] esis lua unesma prezidanto. [[Zanzibar]] divenis nedependantanedependanteskis en [[1963]]. Ye la [[26ma di aprilo]] [[1964]] [[Tanganyika]] e [[Zanzibar]] unionesis por formacar Tanzania, e Nyerere divenis la prezidanto dil unionita lando.
 
Nyerere establisis [[diktatoreso]] kun singla partiso, ed establisis diplomacala relati kun [[komunismo|komunista]] landi, quale [[Populala Republiko di Chinia]], [[Est-Germania]] e [[Sovietia]]. [[Korupteso]] esis abundeganta.<ref>Annabel Skinner. ''Tanzania & Zanzibar''. p. 17.</ref>
 
La rejimo di singla partiso finis en [[1985]], kande landoeventis havisl'unesma lua unesmaplurapartisala elekto. kun plura partisiTamen, ma l'elekto vinkesis da [[Ali Hassan Mwinyi]], de la partiso ''Chama Cha Mapinduzi'', fondita da Nyerere. En [[1990]] kelka grupi en Zanzibar demandis plebicito pri la nedependonedependantesko dil insulo, ma lia demandi esis neglijitaneglijesis.
 
QuankamMalgre neregulozesila nerektaji en l'elektala procesoprocedo, [[Benjamin William Mkapa]] elektesis prezidanto en [[1995]] e guvernis til [[2005]]. En [[2005]] itere eventis elekti, e [[Jakaya Mrisho Kikwete]] asumis la prezidanteso.
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:John_Magufuli_2015.png|thumb|200px|[[John Pombe Magufuli]], prezidanto di Tanzania]]
[[Arkivo:Kassim_Majaliwa.jpg|thumb|200px|left|Chefa ministro [[Kassim Majaliwa]]]]
Tanzania esas prezidantala [[republiko]]. La prezidanto - nune [[John Pombe Magufuli]] - esas ambe [[chefo di stato]] e [[chefo di guvernerio]], ed elektesas dal populo por 5-yara periodo. Lu selektas ed indikas la [[chefa ministro]] inter la membri di Nacional AsemblajoAsemblitaro. La chefa ministro esas la chefo dil guvernerio en la Nacional AsemblajoAsemblitaro. Pos la [[20ma di novembro]] [[2015]] esas [[Kassim Majaliwa]].
 
La [[legifala povo]] konsistas ek ek la Nacional AsemblajoAsemblitaro, qua havas 250 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo. NunaLa nuna [[konstituco]] ratifikesis en [[1977]].
 
La [[Judicialajudiciala povo]] konsistas ek quar niveli, e kombinas l'autoritato di tradicionala tribuala legi, islamala legi e Britanianal'ordinara komunalegaro legiBritaniana. Tanzania establisis specala korto por komercal aferi en [[1999]].
 
L'arkipelago di [[Zanzibar]] esas mi-autonoma. Ol havas luasua propra prezidanto e luasua domo di reprezentanti, kun 50 membri qui elektesas dal populo por 5-yara periodo.
 
=== Geografio ===
[[Arkivo:Tz-map.png|200px|right|thumb|Mapo di Tanzania.]]
[[Arkivo:Ngorongoro Crater.jpg|thumb|left|200px|La [[kratero di Ngorongoro]].]]
Tanzania esas la 31ma maxim grandavasta lando del mondo segun la surfaco totala. Lua areo[[surfaco]] equivalas esasaproxime similaolta addi [[Nigeria]]. Ol formacesiskreesis perde l'uniono dil anciena [[kontinento|kontinentala]] stato [[Tanganyika]] kun l'anciena [[insulo|insulala]] stato [[Zanzibar]].
 
NordLa tereni esas montoza nord-weste de la lando la tereno esas montoza. La maxim alta monto di [[Afrika]], [[Kilimanjaro]] (kunhavanta {{formatnum:5895}} metri di altitudo) jacas ibe. En nordo ed en westo jacas granda lagi: la [[Lago Viktoria]] - la maxim vasta lago di Afrika - an la nordala bordero kun [[Uganda]], e la [[Lago Tanganyika]] - la maxim profunda de Afrika - an la westala bordero kun [[Demokratial Republiko Kongo]]. La maxim longa [[fluvio]] di la lando esas [[fluvio Ruvuma|Ruvuma]], longa de 800 km, qua formacas naturala frontiero kun [[Mozambik]].
 
Norde del teritorio anke jacas la famoza [[kratero di Ngorongoro]], e la [[Nacionala Parko di Serengeti]]. Cirkume 38% de lua surfaco protektesas en nacionanacionala parki ed altra protektita arei.<ref>{{cite book|author1=Laher, Ridwan|author2=SingíOei, Korir|title=Indigenous People in Africa.: Contestations, Empowerment and Group Rights|url=http://books.google.com/books?id=nZiyAwAAQBAJ&pg=PA57|date=2014|publisher=Africa Institute of South Africa|location= Pretoria, Sudafrika |isbn=978-0-7983-0464-1|pages=57-}}</ref> Tanzania havas 16 nacionala parki,<ref>{{cite web | url=http://www.tanzaniaparks.com/ | title=Home | publisher=Tanzania National Parks | accessdate=16ma di oktobro 2014}}</ref> altra forestala rezervi, ed anke rezervi por chaso.
 
La [[klimato]] varias multe en Tanzania. En l'alta regioni la mezavalora [[temperaturo|temperaturi]] esas 10ºC dum la [[vintro]] e 20ºC dum la [[somero]], e rare esas min kam 20ºC. La maxim varma periodoepoko extensaseventas de novembro til februaro, kun mezvaloramezavalora temperaturi inter 25ºC e 31 °C.
 
=== Ekonomio ===
Linio 75 ⟶ 74:
[[Arkivo:Williamson_Diamond_Mine,_Mwazui,_Tanzania.JPG|thumb|left|250px|Mineyo di [[diamanto]] en Williamson.]]
{{PA|Ekonomio di Tanzania}}
[[Agrokultivo]] reprezentas cirkume 75% de la [[KLPTNP]] di Tanzania ed employas 75% de la labor[[laboro-povo]]. La maxim signifikiva produkturi por exportacajoexportaco esas [[kafeo]], [[kotono]], spici, ed industriala produkturi. La lando havas multa naturala moyeni, exemple minerali, [[naturala gaso]], e potencialo por [[turismo]], qua kreskabas omnayare: en 2016, ol reprezentis 17,5% de la [[KLPTNP]] di la lando.<ref name=":1">{{Cite news | url=https://www.tanzaniainvest.com/tourism/tourist-arrivals-reach-2016 | title=Tanzania Tourist Arrivals Increase by 12.9% in 2016 to Reach 1,28 M - TanzaniaInvest | date=26ma di 2017 | work=TanzaniaInvest | accessdate=12ma di agosto 2017 | language={{en}}}}</ref>
 
Tanzania esas la 3ma maxim granda produktero di [[oro]] en Afrika, posdop [[Sudafrika]] e [[Ghana]]. L'exploroexploto di [[naturala gaso]] en l'insuli Songo Songo komencis en [[2004]]<ref>[http://www.tpdc-tz.com/songo_songo.htm Songo Songo gas to electricity project]</ref>. La gaso uzesas por produktar [[elektro]] en Dar-es-Salaam.
 
Laboro puerala esas komunafrequa en la lando, note por puerini.<ref>http://personal.lse.ac.uk/manacorm/tanzania.pdf</ref>. Puerini uzesas precipue poren domala verkilabori.
 
=== Demografio ===
[[Arkivo:Sukump1.jpg|thumb|250px|Le ''Sukuma'' esas la maxim nombroza bantua grupo de Tanzania.]]
[[Arkivo:Masai village - Flickr - gailhampshire.jpg|thumb|250px|left|Le ''masai'' de Tanzania.]]
Segun la [[demografiala kontado]] di 2012, Tanzania havis {{formatnum:44928923}} habitanti. La maxim multa (99%) esas Afrikani, di qui 95% esas [[populi BantuBantua]], konsistanta ek plua kam 130 tribui. Altra rasala grupi e mestici esas 1%.<ref name=CIA/> Inter la populi de etnio Bantua, le ''Sukuma'', le ''Haya'', le ''Nyakyusa'', le ''Nyamwezi'' e le ''Chagga'' havas plu kam 1 milioni individui single. La maxim populizitapopuloza urbi di Tanzania esas [[Dar-es-Salaam]] (plua kam 2 milion habitanti), [[Mwanza]] e [[Zanzibar]] (plua kam {{formatnum:400000}} habitanti single).
 
L'oficala linguo di la lando esas [[Swahilia linguo|Swahilia]]. L'[[Angla linguo]] docesas en skoli, e l'[[Araba linguo|Araba]] esas larje parolata.<ref name=CIA/>
Linio 92 ⟶ 91:
=== Kulturo ===
La tradicioni di Tanzania esas precipue orala. La [[literaturo]] esas poka, e la libri esas kustoza. La maxim multa libri skribesas en l'Angla o la Swahilia. [[Shaaban Robert]] konsidereas "la patro di la literaturo en Swahilia". Altra notinda skriptisti esas [[Euphrase Kezilahabi]], Gabriel Ruhumbika, Muhammed Saley Farsy, Faraji Katalambulla, [[Godfrey Mwakikagile]], Mohamed Said, Abdulrazak Gurnah, profesoro Julius Nyang'oro, inter altri.
 
EnPri [[muziko]], la maxim populara stili esas lokala [[hip hop]] (konocita kom "bongo flava", kantata en [[swahilia linguo]]), [[rumba]] e [[reggae]].
 
[[Arkivo:YASC Building.JPG|thumb|200px|[[Futbalo]]-klubo ''Young Africans Sports Club'' - YASC.]]
La maxim populara [[sporto]] di Tanzania esas [[futbalo]], quankam lando nulatempe partoprenis en la [[Mondala Kupo di Futbalo]]. [[Basketbalo]] e plu recente [[kriketo]] anke esas populara.
 
En [[muziko]], la maxim populara stili esas lokala [[hip hop]] (konocita kom "bongo flava", kantata en [[swahilia linguo]]), [[rumba]] e [[reggae]].
 
=== Referi ===
Linio 103 ⟶ 102:
 
=== Extera ligili ===
* [http://www.tanzania.go.tz Guvernerio di Tanzania], en AnglianaAngla
* [http://www.parliament.go.tz Parlamento di Tanzania], en AnglianaAngla
 
{{Landi en Afrika}}