Paraguay: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
kelka korektigi
kelka korektigi ed aktualigi
Lineo 5:
| Blazono = Coat_of_arms_of_Paraguay.svg
| Imajo_mapo = LocationParaguay.svg
| Chefurbo = [[Asuncion]]
| Habitanti_chefurbo = 512 112 ([[2002]])
| Precipua_urbo = [[Asuncion]]
| Oficala_lingui = [[Hispana linguo|Hispana]], [[Guarani-linguo|Guarani]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo dipri prezidanti di Paraguay
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[HoracioMario CartesAbdo Benítez]]
| Surfaco = 406 752
| Rango_surfaco = 59
| Surfaco_aquo = 2,3
| Habitanti = 6 831 206{{formatnum:7152703}}
| Rango_habitanti = 101
| Yaro = 20082019
| Denseso di habitantaro = 1517,58
| Reto_kodoReto_kodexo = .py
| Nomo_himno = ''Paraguayos, República o Muerte''
| Pekunio = [[Guarani (pekunio)|Guarani]]
| Religii = [[katolikismo]] (90,1%)
}}
'''Paraguay''' esas senlitora lando quajacanta jacas enan la centro di [[Sud-Amerika]]. LuaLu vicinahavas landikom esasvicini en[[Bolivia]] nord-westonorde e nordonord-weste, [[BoliviaBrazilia]] este, en estoed [[BraziliaArjentinia]], en sud-estoeste, sudosude e westo [[Arjentinia]]weste. ChefLua chef-urbo: esas [[Asuncion]].
 
Indijeni de raso Guaraní ja vivis en la regiono adminime 1,.000 yari ante l'arivo didal [[Hispania|Hispani]]ni. [[Jezuito|Jezuiti]] portis [[kristanismo]] a la lando. En la [[19ma yarcento]] la [[Milito di Paraguay]] o Milito di la Triopla Interkonsento mortigis 60% til 70% de lua habitantaro. Dum la [[20ma yarcento]] la lando havis epoki di [[diktatoreso]], la lasta komanditakomandata da [[Alfredo Stroessner]]. Pos finir l'autoritatemaautoritatoza rejimo, komencis [[demokratio|demokratiala]] periodo kun multa partisi, e yusta elekti eventis en [[1993]]. La sequanta yaro, Paraguay esis un ek la fondinti di [[Mercosur]].
 
En [[2009]] on kalkulis ke la lando havis 6.5 milion habitanti di qui la maxim multa vivashabitas este de la lando.
 
'''Bazala fakti pri Paraguay'''
=== Historio ===
{{PA|Historio di Paraguay}}
Ante l'arivo di Europani, Paraguay habitesis da 17 indijena kulturi dedi rasoetnio [[Guaraní]]. Ta kulturi duras existar til nun. Unesma Hispaniani arivis en la regiono cirkum la yaro [[1516]]. L'urbo di [[Asuncion]] fondesis ye la [[15ma di agosto]] [[1537]] da Juan de Salazar y Espinosa. L'urbo divenis importanta centro por [[jezuito|jezuiti]] komencar lia verki en Sud-Amerika.
 
En [[1542]] Paraguay divenis parto di [[Vicerejio di Peru]], kun sideyo en [[Lima]]. Jezuiti arivis en la regiono en [[1604]], dum la guvernerio di Hernando Arias ("Hernandarias") de Saavedra. Dum plu kam 150 yari, li verkis en Paraguay ed en la regioni di [[Provinco di Corrientes|Corrientes]] (nune [[Arjentinia]]) e [[Rio Grande do Sul]] til ekpulsesir da Hispaniani e Portugalani en [[1767]]. Anke dum la guvernerio di Hernandarias la regiono esis dividita en du administrala regioni: Paraguay y Buenos Aires. En [[1776]] Hispana rejulo [[Carlos la 3ma di Hispania|Carlos la 3ma]] kreis la [[Vicerejio di la fluvio Plata]], ed unionis Paraguay kun ta vicerejio. Ta uniono duris til [[1811]].
Lineo 41:
 
[[Arkivo:Yegros, Francia y Caballero.jpg|thumb|[[Fulgencio Yegros]], [[José Gaspar Rodríguez de Francia|Gaspar de Francia]] e [[Pedro Juan Caballero]], heroi de Paraguayana nedependo.]]
José Espínola y Peña esis la reprezentero di Paraguayani en Asuncion. Ilu mentiis pri la suporto di la habitanti di Asuncion a la revoluciono. Do, en la fino di [[1810]], Buenos Aires sendis [[Manuel Belgrano]] en komando di expediciono por liberigar Paraguay de Hispana dominacajodominaco. Belgrano perdis la batalii di [[batalio di Tacuari|Tacuari]] e [[batalio di Paraguarí|Paraguarí]] kontre royalisti ye la [[9ma di mayo]] [[1811]], ma ye la [[14ma di mayo]] [[Pedro Juan Caballero]] komencis la revoluciono qua rezultis en Paraguayana nedependo. YeEn la [[17ma di junio]] eventis kongreso komanditakomandata dal ex-royalisto [[Fulgencio Yegros]] qua kreis uniono por guvernar Paraguay. Ta uniono establisis projeto pri [[kunfederuro]] inter Paraguay e l'[[Unionita Provinci di Río de la Plata]]. En [[1821]] Fulgencio Yegros mortigesis.
 
[[José Gaspar Rodríguez de Francia]] esis un ek la precipua nomi de Paraguayana historio. Ilu guvernis de [[1814]] til lua morto en [[1840]]. Dum lua guvernisteso l'unesma [[industrio|industrii]] instalesis en Paraguay.
Lineo 50:
Dum la [[20ma yarcento]], de [[1932]] til [[1935]], eventis la [[milito en Chaco]], en qua Paraguay vinkis [[Bolivia]]. De marto til agosto [[1947]] eventis [[interna milito]] en lando, qua produktis 30.000 morti<ref>http://www.exordio.com/1939-1945/paises/Latinoamerica/paraguay.html</ref>.
 
En [[1954]] generalo [[Alfredo Stroessner]] kaptis povo pos revokir prezidanto [[Federico Chávez Careaga]]. Stroessner restis en povo til la [[3ma di februaro]] [[1989]] kande [[stato-stroko]] komanditakomandata dal generalo [[Andrés Rodríguez Pedotti]] revokis ilu.
 
En [[1992]] Paraguay adoptis nova [[konstituco]] qua limitis ofico-tempo di prezidanteso a 5 yari. En [[1993]] eventis elekto, e [[Juan Carlos Wasmosy]] divenis l'unesma civila prezidanto di lando pos 40 yari, en yusta e neta elekti. La sequanta yaro, Paraguay esis un ek la fondinti di [[Mercosur]].
 
=== Politiko ===
La [[prezidanto]] di Paraguay esas [[chefo di stato]] ed anke [[chefo di guvernerio]]. Segun la [[konstituco]] di [[1992]], illu elektesas dal populo por 5-yara periodo.
 
La parlamento havas 2 chambri:. La basa chambro esas la Chambro di deputatiDeputati (''Cámara de Diputados'') kunhavas 80 membri elektataqui elektesas dal populo por 5-yara periodo,. eL'alta chambro esas la Senato (''Senado''), kunqua havas 45 membri ankequi elektitaelektesas anke por 5 yari.
 
=== Geografio ===
[[Arkivo:Pa-map.png|thumb|right|200px|Mapo di Paraguay.]]
[[Arkivo:Chaco Boreal Paraguay.jpg|thumb|left|Peizajo en la regiono di ''Gran Chaco''.]]
[[Fluvio Paraguay]] dividas lando en du parti. EstalaL'estala rivo (konocata kom regiono di Paraná) e la westala rivo, konocata kom [[Chaco]]. EstalaL'estala regiono esas la maxim populoza di la lando, e la maxim populoza urbi di landoParaguay jacas en ol. EnAn la frontiero kun [[Brazilia]] - sud-estoeste dide la lando - jacas l'[[aquobarilo Itaipu]], en la [[fluvio Paraná]]. Itaipu furnisas 95% ek omna [[elektrikalaelektrala energio]] konsumitakonsumata da Paraguay, e permisas la lando exportacar elektro a Brazilia. Altra granda aquobarilo en la fluvio Paraná esas [[aquobarilo Yaciretá|Yaciretá]], enan la frontiero kun [[Arjentinia]].
 
Lua [[klimato]] varias de [[subtropikala klimato|subtropikala]] a [[temperema klimato|temperema]]. LandoLa lando havas du sezoni: la sika e la pluvoza. [[Vento|Venti]] influas multe en Paraguayana klimato: de oktobro til marto, varma venti suflas de [[Amazon|Amazon-baseno]], dum ke de aprilo til septembro kolda venti suflas de [[Andi]]. La mezavalora [[pluvozesopluvo-quanto]] yarala an la [[foresto|foresti]] este de la lando esas cirkume 1.700 mm, dum ke [[Chaco]] recevas admaxime cirkume 500 mm omnayare.
 
=== Ekonomio ===
Lineo 70:
 
=== Demografio ===
Preske 95% de Paraguayana habitantihabitantaro esas [[mestico|mesticimestica]] di [[Hispania|Hispani]] kun indijeni. Cirkume 56% de la habitantaro vivas enhabitas urbi, e la maxim multa vivashabitas este de la lando.
 
La maxim populoza urbi segun la kontado di [[2002]]<ref>http://www.citypopulation.de/ citypopulation.de</ref> esas [[Asuncion]] (512.112 habitanti), [[Ciudad del Este]] (222.274 habitanti), San Lorenzo (204.356 habitanti) e Luque (170.986 habitanti).